XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Metinde geçen atlıġ “adlı” kelimesinde + lıġ isimden isim yapma eki, kitābında kelimesinde +i teklik 3. şahıs iyelik eki ve + da b ulunma hâli eki, keltürmiş kelimesinde ise fiilden fiil yapan - tür -  ettirgenlik eki bulunmaktadır. Ancak metindeki hiçbir kelimede isimden fiil yapma eki bulunmaz.

Yanıt Açıklaması: Soru 2 Metinde geçen ösker kelimesinin kökü öske- “özlemek” anlamındadır, dolayısıyla ösker “özler” demektir.

Yanıt Açıklaması: üñürdin ‘mağara’ : +din, -ür, üñ- (< üñ-ür+din)

Yanıt Açıklaması: Harezm Türkçesinin esas dil özelliklerini Oğuz, Kıpçak ve Kanglı boylarının ağızlarından alınan kelime ve şekil bilgisi oluşturur. Karahanlı Türkçesi de, Harezm Türkçesi üzerinde yazı ve söz varlığı bakımından etkili olmuştur. XIII. yüzyıldan itibaren ürün vermeğe başlayan ve Orta Türkçe döneminin ikinci basamağını teşkil eden bu yazı dili XIV. yüzyılda altın çağını yaşamıştır. Bu bölgeyle sınırlı kalmayıp Altınorda’nın bazı şehirleriyle Kırım’da da yazı dili olarak kullanılmıştır. XIV. yüzyıldan sonra yerini Çağataycaya bırakmıştır.

Yanıt Açıklaması: yėtirgil ‘ulaştır’ atıŋa ‘adına’ sakınçnı ‘düşünceyi’ meŋizlig ‘gibi’ andın ‘ondan’

Yanıt Açıklaması: “Üze” sözcüğü, +A eki almış bir yer zarfı olup “yukarıda, üstte” anlamına gelmektedir. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: "yılnın ülüşdin bir ülüs" söz grubunun Türkiye Türkçesindeki karşılığı "yılın mevsimlerinden bir mevsim" biçimindedir. Doğru yanıt: C'dir.

Yanıt Açıklaması: tud- ‘doğmak’

Yanıt Açıklaması: Türk edebiyatındaki kırk hadis çevirilerinin ilk örneği olan Nehcü ’l-Faradis  Mahmud bin‘Ali tarafından 1357-1358 yıllarında yazılmıştır

Yanıt Açıklaması: “meñizlig” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘gibi’dir. Açılımı ise +lig, meñiz (< meñiz+lig)şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: ıġaçḳa ‘ağaca’ : +ḳa, ıġaç (< ıġaç+ḳa) ḳumuz ‘kımız’ (< kımız) aduġnı ‘ayıyı’ : +nı, aduġ (< aduġ+nı) tülüklüg ‘tüylü’ : +lüg, +tülük (< tülük+lüg) balıḳları ‘şehirleri’ : +ları, balıḳ (< balıḳ+ları)

Yanıt Açıklaması: Metnin doğru okunuşu D seçeneğinde doğru verilmiştir:

Yanıt Açıklaması: Boluglı (KTer. 34/44b2=37:173), korkuglı (KTer. 3212b1=28:18), turuglı (KB 100, DLT II-57), yörügli (KB 4373, 4374), tüşügli (AH 178) örneklerinde görülen bu ek bir sıfat-fiil ekidir.

Yanıt Açıklaması: Muharrem Ergin [1925-1995] tarafından kimi değişikliklerle 1000 Temel Eser serisinde yayımlanan eser, Rıza Nur tarafından yeniden işlenerek ve başka destanlardan da katkılar yapılarak Oğuzname adıyla yayımlandı.

Yanıt Açıklaması: Harezm Türkçesi döneminin ilk eseridir. Nasiru’d-din bin Burhanu’d-dinar-Rabguzi  tarafından 1310-1311 yılında yazılıp Nasiru’d-din Tok Buga’ya sunulan Farsça bir eserin Türkçeye uyarlanmış hâlidir

Yanıt Açıklaması: Bulnar meni öles köz Kara me?iz kızıl yüz Andın tamar tükel tuz Bulnap yana ol kaçar (DLT I, 60)

Yanıt Açıklaması: Balasagun’da doğan Yusuf, çalışkan, akıllı, anlayışlı ve bilgili bir kişiydi. Ana dilinden başka Arapça, Farsça ve İran dillerinden Soğdçaya hakimdi. Firdevsî’nin Şeh-nâme’sini, Fârâbî’nin ve İbn-i Sinâ’nın Arapça felsefe kitaplarını okuduğunu, efsanelere, aruza, belagat sanatına, İslâmî bilgilere, Türk atasözlerine, devlet örgütüne, felsefeye, matematiğe, astronomiye, düş yorumuna, hekimliğe ve toplumbilimine merak saldığını ve bunlar hakkında bilgi sahibi olduğunu eserinden anlamaktayız.

Yanıt Açıklaması: Atsız, Harezm şahıdır. Ananiasz Zajaczkowski, Polonyalı Türkbilimcidir. Kaçalin eserin Moğolca nüshasını neşretmiş, bu nüshanın sözlük kısmı Kaçalin tarafından Türkçeye çevrilmiştir. Cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kutadgu Bilig, 11. yüzyıl Karahanlı Uygur Türklerinden Yusuf Has Hacib'in Doğu Karahanlı hükümdarı Tabgaç Uluğ Buğra Kara Han'a atfen yazdığı ve takdim ettiği Türkçe eserdir. Doğru Cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Harezm Türkçesinde dokuz ünlü bulunmaktadır: a e è ı i o ö u ü