XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Ulaç eki almış asıl eylemin üzerine iktidarlık çatısını kuran u- yardımcı eyleminin gelmesiyle iki eylem birleşerek olumluda -u- , olumsuzda ise, -uma-/-üme- biçimini oluşturur: k açumaz ‘kaçamaz’ < k aç-u u-maz (KB, 700) yiyümedi ‘yiyemedi’ < yiy-ü u-madı (KB, 2031, AH 274) kirümez ‘giremez’ < kir-ü u-maz (KB 3665) ayugay ‘söyleyebileceğim’ < ay-u u-gay (AH 3) tapnugay men ‘hizmet edebileceğim’ < tapın-u u-gay ( KB 3055)

Yanıt Açıklaması: 9

Yanıt Açıklaması: Kutadgu Bilig'in yazarı Yusuf Has Hacip'tir. Yazımı 18 ayda bitmiştir. 4 soyut kavram kişileştirilmiştir. Didaktik yüklü bir eserdir. Cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde iyelik ekleri, Orhon ve Uygur Türkçesindeki gibi ses uyumlarına uyar. 2. Çoğul Kişi: +(X)?Iz: kö?(ü)l+ü?iz “gönlünüz”(KTer. 37/58b1=49:7), sezinçi+?iz “zannınız, şüpheniz” (KTer. 34/27a3=37:87), közleri+?iz “gözleriniz”(KTer. 29/4b1=8:44). Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Tamlayan Durumu (İlgi, Genetif): Ekin ünsüzlerden sonra +X? biçiminde gel- miş örneklerinin sayısı azdır, ünsüzlerden sonra da çoğunlukla +(n)X? biçiminde geldiğini görüyoruz: ana+nı? “annenin” (KB 5158), kişi+ni? “kişinin” (DLT I 44, KB 163, 175...), yagı+nı? “düşmanın” (KB 2329,...), vd. yal?uk+u? “insanın” (DLT III, 385), kim+i? “kimin” (DLT I 440), söz+ni? “sözün”(AH 488), kul+nu? “kulun” (KB 1919, 2113), ölüm+nü? “ölümün” (KB 1476, 6206). Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesi 11-13. yüzyıllar arasında görülmüştür. Merkezi Orta Asya'dır. Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresidir. Orhon ve Uygur Türkçesinin devamıdır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: “Yagız yer yaşıl torku yüzke badı hıtay arkışı yadtı tawgaç edi” dizelerinin Türkçesi “Kara toprak yüzüne yeşil örtü bağladı, Çin kervanı Çin ipekli kumaşını yaydı”dizleridir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde kapalı /e/ sesiyle birlikte a, ı, o, u, e, e, i, ö, ü olmak üzere dokuz ünlü bulunduğundan sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: “Id-gıl” yani “gönder” emir kipini  ifade etmektedir.

Yanıt Açıklaması: 840 yılında Uygur-Karluk birliğinin çökmesinden sonra kurulan Karahanlı devletinin kurucusu Bilge Kül Kadır Han’dır.

Yanıt Açıklaması: Könülni: belirtme, Könülnin: tamlayan, Könüldin: ayrılma, Könülke: yönelme, könülçe: eşitlik

Yanıt Açıklaması: Saba yeli koptı karanfil yıdın ajun barça bütrü yıpar burdı kin” dizelerinin Türkçesi Saba rüzgarı karanfil kokusuyla çıktı, dünya sonra tamamiyle misk koktu”dizleridir.

Yanıt Açıklaması: Kutadgu Bilig’in üç yazma nüshası vardır: Viyana (Herat) nüshası, Mısır nüshası ve Fergana nüshası.

Yanıt Açıklaması: "Amul" (yavaş) kelimesi miktar zarfı değildir. "Yavaş" anlamı olan durum zarfıdır. Doğru yanıt: C'dir.

Yanıt Açıklaması: +dak: Fazla örneği olmayan bu ekle türetilmiş sözcükler eşya adı ya da sıfat türündedirler: bagırdak “korse” (DLT I, 502) < bagır, bu gruba girdiğinden sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Dîvânu Lugati’t-Türk hakkında ilk çalışma, Ali Emiri tarafından bulunan ve yayımlanmak üzere sadece Kilisli Rıfat Bilge’ye verildiğinden, ilk yayın onun tarafından yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde gelecek zaman eklerinin içinde yakın gelecek zamanı karşılayan ve metinlerde çok fazla örneğinin bulunmadığı diğer bir gelecek zaman eki de -galır/-gelir ekidir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde emdi “şimdi”, kün “gün” kündüz “gündüz”, kidin “sonra”, tün “gece”, tünle “geceleyin”, kışın “kışın”, yazın “yazın” gibi sözcükler zaman zarfı olarak kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Kara me?iz kızıl yüz” “üzerinde kara benler bulunan pembe yüz” anlamındadır.

Yanıt Açıklaması: +I-: Geçişsiz eylemler türettiğinden; tatı- “tat vermek” (DLT III, 257, KB 4169, 5627) < tat biçiminde addan eylem türetildiğinden sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.