XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Mukaddimetü'l Edeb, "Abece" sırasında düzenlenmiş bir sözlük değildir. Doğru yanıt: C'dir.

Yanıt Açıklaması: Eserin İstanbul (Yeni Cami Kütüphanesi), Paris, Kazan, Kırım’da nüshaları bulunmaktadır. Yeni Cami nüshası tam ve harekeli olması bakımından önemlidir. Paris nüshası baştan ve sondan eksiktir. Yeni Cami nüshası gibi harekeli değildir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesiyle Çağatayca arasında bir geçiş dilidir. Bu dönemin eserleri genellikle Arap harfli olup çok az kısmı Uygur harflidir. Yazımda Karahanlı Türkçesi geleneği devam ettirilmiş, metinlerde ünlüler Uygur yazı geleneğine bağlı kalınarak yazılmıştır. Harekeli metinlerde bile ünlüler harflerle yazılarak gösterilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Oğuz Kağan Destanı’nda Moğolca sözcüklerin bulunması Çinggis Kağan [1167- 1227]’dan sonraki dönemin izlerini taşıdığını gösterir. Oğuz Kağan Destanı’ndan Kâşgarlı’nın eserinde iz bulunmaması, Moğolca sözcüklerin fazlaca görülmesi, yazı tarzı Oğuz Kağan Destanı’nı Gazan Han [1295-1304] ya da sonrası yılların bir yadigârı olduğu sonucuna götürmektedir. 1300’lü yıllarda yazılmış olduğu anlaşılan eserin bu özellikleri dikkate alındığında Harezm Türkçesi metni sayılması gerekir

Yanıt Açıklaması: Hüsrev ü Şirin Genceli Nizâmî [1141-1203]’nin 1180 yılında kaleme aldığı 6512 beyitlik manzum romanıdır.

Yanıt Açıklaması: • g / g > Ø değişimi kazgan > kazan, sargar- > sarar- açıg > açı, arıg > arı, atlıg > atlı, butak > budak.

Yanıt Açıklaması: "Mu'inü'l-Mürid" adlı eserin yazarı "İslam" dır. Doğru yanıt: E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yön Gösterme (Direktif): Aşağıdaki eklerle kurulur: +ġArU eki: yaġı+ġaru “düşmana doğru”

Yanıt Açıklaması: Göçen bu Türk boyları Tarım havzasının batısına, Kaşgar ve civarına yerleştiler. Buradaki Türk boylarının dağınıklığı bir süre daha devam eder. 10. yüzyılın başlarına doğru çevredeki Türk boylarını idaresi altına alarak müstakil bir Türk devleti kuran Karahanlı Türkleri Saltuk Buğra Han’ın 950 tarihinde islamiyeti kabulüyle de İlk İslam-Türk devletini kurmuş oldular.

Yanıt Açıklaması: Görüldüğü gibi C seçeneğinde “+An” çokluk eki kullanılmış olup diğer seçeneklerde ise “+lAr” çokluk ekleri kullanılmıştır. “+An” çokluk ekine, Orhon ve Uygur Türkçesinde daha çok rastlanmakta, Karahanlı Türkçesinde ise bu ek sadece kalıplaşmış birkaç sözcükte görülür. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Kelime içinde ve kelime sonundaki /b/ler çoklukla /w/ye dönüşmüştür. Kelime başı /b/ler ŋ’li kelimelerde /m/ye dönüşmüştür. bar, bar-, bol-, bèr- gibi kelimelerdeki kelime başı /b/ ünsüzü Harezm Türkçesinde korunmuştur.

Yanıt Açıklaması: “kèce” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘gece’dir.

Yanıt Açıklaması: yalawaç ‘peygamber’

Yanıt Açıklaması: ister, arzular kelimelerinin olduğu A seçeneği doğru cevaptır.

Yanıt Açıklaması: SONTAKILAR Tek başlarına anlamları olmayan ad ve ad soylu sözcüklerle sıfat-fiillerden sonra gelerek eklendiği sözcükle cümlenin öteki öğeleri arasında zaman, mekan, yön, tarz, benzerlik, başkalık vb. gibi bakımlardan ilgi kuran sözcüklere sontakı denir. Ara “arasında”, içre “içte, içerisinde, iç tarafa”, taparu “-e doğru”, bile, birle “ile, birlikte”, üçün “için”, kibi “gibi”, soŋ “sonra” a d ın “başka”, basa “sonra” gibi sözcükler, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserlerde kullanılan edatlardan bazılarıdır. Basa : Bulunma-ayrılma durum ekini almış sözcüklerle birlikte kullanılır: Usanma ölür sen meniŋde basa “Gafil olma benden sonra sen de öleceksin” (KB, 1093)

Yanıt Açıklaması: Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi Karahanlı Türkçesi’dir. 11. -13. yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dı.

Yanıt Açıklaması: Metnin doğru okunuşu A seçeneğinde verilmiştir:

Yanıt Açıklaması: Sanagulugsız nemeler, yılkılar aldı. Yurtıga, öyige tüşdi, kitdi.

Yanıt Açıklaması: “mören” kelimesinin günümüz Türkçesindeki anlamı ‘ırmak’dır. Çözümlemesi ise < mören şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Eserde geçen "körkütüp" kelimesinin Türkçedeki karşılığı "gösterip" tir. Doğru yanıt: E'dir.