XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Türk Lehçeleri Divanı anlamını taşıyan Dîvânu Lugati’t-Türk, eserin yazarının yaşadığı dönemdeki Türk toplulukları ve onların dili hakkında ses, biçim, anlam ve sözvarlığı konusunda bilgiler vermektedir. Eser hem Araplara Türkçe öğretmek hem de sözvarlığı, anlatım özelliği, külterel zenginlik açısından Türkçenin Arapçadan hiç de geri kalmayan bir dil olduğunu göstermek amacıyla meydana getirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Aynı görevli ya da birbiriyle ilgili sözcükleri, sözcük öbeklerini, özellikle tümceleri bağlamaya yarayan, bunlar arasında anlam ve biçim yönünden bağlantı kuran sözcüklere bağlaç denir. Bile “ile, birlikte”, ta kı “ve” apaŋ “eğer”, k alı “eğer”, azu “yoksa, veya” sözcükleri Karahanlı Türkçesinde bağlaç olarak kullanılmaktadır. Apaŋ : Karahanlı Türkçesinden önce az sayıda kullanılan apaŋ bağlacı bu dönem metinlerinde daha çok görülür. Apaŋ edgü bolsa bu begler özün “Eğer bu beylerin kendileri iyi olursa…” (KB, 895)

Yanıt Açıklaması: düzlük-yuvarlaklık uyumu

Yanıt Açıklaması: Gelecek Zaman: Üç ayrı ekle kurulur: -ġay/-gey, -ġa/-ge, -ġu/-gü. Karahanlı Türkçesinde bu gelecek zaman eklerinin dışında yakın gelecek zamanı karşılayan ve metinlerde çok fazla örneğinin bulunmadığı diğer bir gelecek zaman eki de -ġalır/-gelir ekidir. bar-ġalır men “hemen geleceğim” (DLT II 67), at-ġalır “hemen atacak” (DLT II 20), sızġur-ġalır “eritmek üzeredir” (DLT II 188), al-ġalır “almak üzeredir” (KB 1472), bar-ġalır “gitmek üzeredir” (KB 5976), kal-ġalır “kalmak üzeredir” (KB 1074). Sorunun doğru cevabı D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 7.Eğer ben doğru bir şekilde yaşadımsa ihtiyarlığın zararı yok;nafile,boşu boşuna geçen hayatımı ben kötülükle geçirdim.

Yanıt Açıklaması: Üçegü kelimesindeki ek, biregü (KB 343, 4202, KTer. 33/1b2=33:32), ikegü (KTer. 2715b3=4:176), törtegü (KB 4502) örneklerinde de görülen +AGU topluluk sayı adı yapma ekidir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde iyelik ekleri, Orhon ve Uygur Türkçesindeki gibi ses uyumlarına uyar. 1. Tekil Kişi: +(X)m: ata+m “atam, babam” (DLT III 212, KB 110, 111, 1166,...) idi+m “Tanrım” (KB 5, 24,...), köz+üm “gözüm” (DLT I 46, 222, KB 663, 1589,...). Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: “-düz” eylemden eylem yapan ektir. Karahanlı Türkçesinde işlev görmektedir. Örnek: Bildüz: bildirmek anlamındadır.

Yanıt Açıklaması: D seçeneğinde yer alan “katgura“ kelimesi katgur- fiiline -a zarf-fiil ekinin getirilmesiyle oluşmuştur

Yanıt Açıklaması: Bugün Türkçede yaygın biçimde varlığını gördüğümüz düzlük-yuvarlaklık uyumu, Orhon ve Uygur Türkçesinde hem kimi sözcüklerde hem de kimi eklerde uyumsuzluk göstermektedir. Bu uyumsuzluk Karahanlı Türkçesinde de devam etmektedir. Düz ünlülerden sonra düz, yuvarlak ünlülerden sonra düz-geniş ya da dar yuvarlak ünlülerin birbirini takip etmesi kuralına dayanan bu uyuma uymayan sözcükler ve ekler bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesi, Orta Dönem Türkçe grubunda yer alır.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde +AGU topluluk sayı adı yapan bir ektir: biregü (KB 343, 4202..., KTer. 33/1b2=33:32), ikegü (KTer. 2715b3=4:176), üçegü (KB 802, 1669...), törtegü (KB 4502), vd.  Bu ek de yalnızca A seçeneğinde bulunmaktadır. B’de edilgenlik ve sıfat-fiil ekleri, C’de fiilden fiil yapan ettirgenlik eki; D ve E’de ise 3. tekil kişi emir kipi eki bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde topluluk sayıları, sayı isimlerine +egü(n) eki getirilerek yapılır: bir+egü “her birisi”,  üç+egü “her üçü”, üç+egün “her üçü” örneklerinde olduğu gibi. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Belirtme durum eki kullanıldığından sorunun doğru cevabı A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: METİN İNCELEME II Kutadgu Bilig’in “yigitlikke açıp avuçġalıkın ayur ” Bölümü Mısır nüshası Orjinal metin (386. Sayfa) Çeviriyazı yigitlikke açıp avuçġalıkın ayur yorıġlı bulıt tėg yigitlikni ıdtım tüpi yėl kėçer tėg tiriglik tükettim Türkiye Türkçesine Aktarma Gençliğe Acıyarak İhtiyarlığını Söyler Yürüyen bulut gibi gençliği gönderdim, fırtına yel gibi hayatımı tüketti Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi Kutadgu Bilig’in “yigitlikke açıp avuçġalıkın ayur ” Bölümü’nden aktarılan “yorıġlı bulıt tėg yigitlikni ıdtım” dizesinin Türkiye Türkçesine aktarımı "Yürüyen bulut gibi gençliği gönderdim"dir ve B seçeneğinde yer almaktadır, dolayısıyla doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: "özüm taplamaz ne? biri yalgan ol" cümlesinde geçen  " taplamaz" kelimesi "Geniş zaman sıfat-fiilinin olumsuzu" dur. Doğru yanıt: C'dir.

Yanıt Açıklaması: +DA-: Geçişli eylemler türetir: alda- “aldatmak” (DLT I, 273, KTer. 26/97a=4:12) < al “hile” Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Irmaktan bahsedilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Topluluk Sayıları: Sayı isimlerine +egü(n) eki getirilerek yapılır: bir+egü “her birisi”, üç+egü “her üçü”, üç+egün “her üçü” .

Yanıt Açıklaması: Edibni? yiri atı Yüknek erür Safalıg ‘aceb yir kö?üller yarar Atası atı mahmud-ı yükneki Edib mahmud oglı yok ol hiç şeki (Edib’in yerinin, memleketinin adı Yüknek’tir, (burası) gönülleri açan safalı hoş bir yerdir. Babasının adı Yüknekli Mahmud’dur. O’nun Edip Mahmud’un oğlu olduğuna hiç şüphe yoktur).