XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: aġırlayu tut sen asıġlıġ kişig :  “faydalı olan insana saygı göster”

Yanıt Açıklaması: +(A)r-, karar- “kararmak” (DLT II 77, KB 3285, 5028) < kara; sargar- “sararmak” (DLT II, 187, KTer. 34/91b3=39:21) < sarıg “sarı”; yaşar- “yeşermek” (DLT III, 68, KB 133, 1807) < yaş “taze”; belgür- “belirmek” (DLT II, 172, KTer. 31/90a1=20:121) < belgü “işaret” örneklerinde de görüldüğü gibi adlardan geçişsiz eylemler türeten bir ektir.

Yanıt Açıklaması: Kutadgu Bilig’in Fergana nüshasının 14. yüzyılın ilk yarısında Harezm coğrafyasında kopyalandığı tahmin edilmektedir. Bu nüsha da Arap harflidir,1914 yılında Fergana’da Zeki Velidi Togan tarafından bulunmuş ve bir yazıyla bilim dünyasına tanıtılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Üküş, artuk, telim, az miktar zarflarıdır, kidin hem yer hem de zaman zarfı olarak kullanılan bir kelimedir.

Yanıt Açıklaması: Metnin doğru okunuşu D seçeneğinde verildiği gibi “biligligke ya dost özüŋni ula” biçimindedir.

Yanıt Açıklaması: -(X)g eki,  agrıg “ağrı” (DLT I, 98) < agrı- “ağrımak”; arıg “temiz, pak” (KB 727, 831,..., AH 111, KTer. 28/78a2=8:26) < arı-; bitig “kitap, Kuran-ı Kerim” (DLT I, 384, KTer. 28/44a1=7:169) < biti- “yazmak” örneklerinde de görülen eylemden ad ve sıfat türünde sözcükler türeten bir ektir.

Yanıt Açıklaması: On üç bölümden oluşan eserde kırk beyit ile yüz bir tane dörtlük bulunmaktadır, ese- rin tamamı 484 mısradır; eser, Kutadgu Bilig gibi aruzun mütekarip (fe‘u^lün fe‘u^lün fe‘u^lün fe‘u^l) vezniyle yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Artuk: İlig buştı artuk kararttı me?iz “hükümdar öfkelendi benzini çok kararttı” (KB 629) Az: Üküş sözleme söz birer sözle az “Sözü çok söyleme birer birer az söyle” (KB, 172) Üküş: Bu er ol üküş katurkan “Bu adam çok sevinen, gülen bir kişidir” (DLT I, 516) Telim: Kidin telim ükündi “sonra çok pişman oldu” (DLT I, 200)

Yanıt Açıklaması: Boluglı (KTer. 34/44b2=37:173), korkuglı (KTer. 3212b1=28:18), turuglı (KB 100, DLT II-57), yörügli (KB 4373, 4374), tüşügli (AH 178) örneklerinde görülen bu ek bir sıfat-fiil ekidir.

Yanıt Açıklaması: İçinde /n/ ve /?/ seslerini bulunduran sözcüklerin başındaki /b/ sesi, gerileyici benzeşmeyle /m/’ye değişir.

Yanıt Açıklaması: Atebetü’l-hakâyık üzerine ayrıntılı tek çalışma Reşit Rahmeti Arat tarafından yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Diyarbakırlı Ali Emiri Efendi tarafından İstanbul’da 1917 yılında bir sahafta DLT’yi bulmuştur.

Yanıt Açıklaması: arturgıl (KTer. 31/88a1=20:114), bolgıl (KB 26…, DLT I-64), kötürgil (DLT II-44), sürgil (KB 5496), turgıl (DLT II-43), ukgıl (KB 796, 916,....) örneklerinde de görülen -gıl/-gil, 2. tekil kişi emir ekidir.

Yanıt Açıklaması: Bulunma Durumu (Kalma, Lokatif): Bulunma durumu eki +da/+de/+ta/+te’dir: ev+de “evde” , baş+ta “başta”, kapuġ+da “kapıda” , yol+da “yolda”

Yanıt Açıklaması: Yön Gösterme Durumu: maŋar “bana doğru” (KTer. 31/7a1=19:10..) saŋar “sana doğru” (KB 29, 391, 600,..KTer. 29/33b3=9:43,..) aŋar “ona doğru” (DLT I 35, 48,..., KB 2, 5, 19,...) örneklerine göre sorunun doğru cevabı C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: -gAlI eki, eklendiği fiile ‘-mak için’ anlamı katar. Asıl eylemin amacını ifade eder. Günümüz Türkçesindeki biçimi -AlI’dır.Bu ek yalnızca E seçeneğindeki  algalı kelimesinde bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı dizelerinin Türkçesi Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı cümlesidir

Yanıt Açıklaması: Birleşik fiil çekimleri er- yardımcı fiilinin üzerine zaman ve kişi çekim eklerinin getirilmesiyle yapılır. Bu tür zaman çekimleriyle ilgili örnekler metinlerde çok fazla yer almaz; bu nedenle ilgili zamanın her kişi ekiyle çekimi bulunmamaktadır. Sorunun doğru cevabı E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: 12. yüzyılda yazıldığı tahmin edilen Atebetü’l-hakâyık (Hakikatlerin Eşiği) manzum öğüt kitabıdır. Nerede ve ne zaman yaşadığını bilmediğimiz Türk ve Acem meliki Muhammed Dâd İspehsâlâr Bey’e sunulmuştur. Kaynaklarda hakkında fazla bilgi bulamadığımız Edib Ahmet’in yaşadığı dönem ve çevresi hakkında hemen hemen hiç bilgimiz yoktur. Memleketinin Yüknek, babasının adının ise Mahmud olduğunu Arslan Hoca Tarhan’ın bu kitabın sonuna yazdığı dörtlükten öğrenmekteyiz.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde kullanılan "yazukta tıdın" söz grubunun Türkiye Türkçesindeki karşılığı "günahtan sıyrılmak" tır. Doğru yanıt: D'dir.