XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: -gALİ eklendiği fiile -mak için anlamı katar. Asıl eylemin amacını ifade eder. Günümüz Türkçe'sinde biçimi -ALI'dır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Birleşik fiil çekimleri er- yardımcı fiilinin üzerinr zaman ve kişi çekim eklerinin getirilmesi ile yapılır. Bu tür zaman çekimleriyle ilgili örnekler metinlerde çok fazla yer almaz; bu nedenle ilgili zamanın her kişi ekiyle çekimi bulunmamaktadır. "Buzgay erdi" gelecek zaman hikayesi ile çekimlenmiştir. " Basmış erse" belirsiz geçmiş zaman şartı ile çekimlenmiştir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: D seçeneğinde yer alan katgura kelimesi katgur- fiiline -a zarf-fiil ekinin getirilmesiyle oluşmuştur.

Yanıt Açıklaması: Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi Karahanlı Türkçesi’dir. Orhon ve Uygur Türkçesinin devamı olan bu dönem Türkçesi için Hakaniye Türkçesi terimi de kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerdeki sözcüklerin aldığı ekler ve anlamları şöyledir: aş+ka “aşa”, közüm+e “gözüme”, atası+ŋa “atasına, babasına”, köŋül+ke “gönüle”. kapuġ+da “kapıda” sözcüğünün üstünde bulunma durumu eki vardır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Askerler saf oluşturup savaştılar.

Yanıt Açıklaması: Kutadgu Bilig ve Atebetü’l-Hakayık ; aynı vezinle yazılan, işlediği konular açısından benzerlik gösteren ancak edebi açıdan farklılaşan iki eserdir.

Yanıt Açıklaması: +kıya/ +kiye, + kına;  kızkıya “kızcağız” (DLT III, 170) < kız ve közkiye “gözceğiz” (DLT III, 359) < köz örneklerinde de görüldüğü gibi adlardan küçültme adları türetir.

Yanıt Açıklaması: ne kim kelse erke tilindin kelür tilindin kim edgü kim esiz bolur eşit büt bu sözke kamug ta?da ten turup tilke yüknüp tazarru‘ kılur Atebetü’l-hakayık’tan aktarılan yukarıdaki dizelerin Türkiye Türkçesine çevirisi şöyledir: İnsana ne gelirse, dilinden gelir; dili yüzünden kimi iyi, kimi kötü olur. Dinle ve bu söze inan “vücut her sabah kalkıp eğilerek dile yalvarır Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap B’dir. Seçenek II’de yer alan dizede “edgü” ve “esiz” yani “iyi” ve “kötü” olmak üzere zıt anlamlı sıfatlar yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: -gAlI eki, eklendiği fiile ‘-mak için’ anlamı katar. Asıl eylemin amacını ifade eder. Günümüz Türkçesindeki biçimi -AlI’dır.Bu ek yalnızca E seçeneğindeki algalı kelimesinde bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tüneyi fiili birinci tekil kişi ile çekimlenmiştir. Dogru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yalnızca C seçeneğinde bulunan yerdeş kelimesi, ortaklık ve eşitlik ifade eden +daş/+deş ile türetilmiştir. A seçeneğinde küçültme ve kuvvetlendirme işlevinde kullanılan +ça/+çe eşitlik durumu eki, B’de küçültme ve sevgi bildiren +ç, +aç/+eç eki, D’de belirteç veya soyut ad türeten +DAm ve E’de  üleştirme sayı isimleri yapan +er eki bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı “Tugardın ese keldi ö?dün yeli ajun etgüke açtı uştmah yolı” dizelerinin Türkiye Türkçesine çevirisi dizelerinin Türkçesi “Doğu rüzgarı doğudan eserek geldi, dünyayı süslemek için cennet yolunu açtı” cümlesidir

Yanıt Açıklaması: 1. Çoğul Kişi: {-DXmXz} ekiyle kurulur: aç-tımız “açtık” (DLT III 235), ay-dımız “söyledik” (KTer. 28/42a2=7:166), bar-dımız “gittik” (DLT I 327), Kuran Tercümesinde uyum dışı örnekler vardır: bol-dımız “olduk” (KTer. 34/24a1=37:32), tut-tumız “tuttuk” (KTer. 34/69b3=38:63), kod-tımız “koyduk” (KTer. 34/32a1=37:108,...) DLT’de /-DUk/ ekiyle kurulmuş Oğuzca biçimler de yer alır. bar-duk “gittik” (DLT II 62, 63), kur-duk (DLT II 61), kir-dük (DLT II 61), kel-dük (DLT II 61, 62, 63). Sorunun doğru cevabı kaideye uyan C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: İyekil eklerinden, 2. Tekil Kişi: +(X)ŋ: ata+ŋ “atan, baban” (KB 651, 1552,..., KTer. 31/11b3=19:28), söz+üŋ “sözün” (AH 430), kuş+uŋ “kuşun”(KB 6368), köŋ(ü)l+üŋ “gönlün”(KB 1109). DLT’de bir yerde geçen kan+ıġ “(senin) kanın” sözcüğünde iyelik ekini +g biçiminde buluruz. Biçimindeki örneklemed bulunan ığ ekli sözcükte olduğu gibi, yarağlığ sözcüğünde 2. tekil kişi üyelik eki olarak +ğ bulunur. Dolayısıyla sorunun doğru cevabı B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: -er/-mez erken zarf-fiil yapısı eklendiği eyleme “-dığı zaman”, “-dığında” anlamları katar. Bu yapı yalnızca A seçeneğinde bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesiyle verilen cümlenin Türkiye Türkçesine doğru çevirisi; ‘Kara çumguk mercan gagasıyla öttü, sesi nazlı bir kızın sesi gibi cana yakın’ şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Tek başlarına anlamları olmayan ad ve ad soylu sözcüklerle sıfat-fiillerden sonra gelerek eklendiği sözcükle cümlenin öteki öğeleri arasında zaman, mekan, yön, tarz, benzerlik, başkalık vb. gibi bakımlardan ilgi kuran sözcüklere sontakı denir.

Yanıt Açıklaması: Benzeşme bir ünlü değişmesi olayıdır.

Yanıt Açıklaması: Kutadgu Bilig’in üç yazma nüshası vardır: Viyana (Herat) nüshası, Mısır nüshası ve Fergana nüshası. 1439’da Uygur harfleriyle kopyalanmış olan Herat nüshası bulunan ilk nüshadır.