XI-XIII. Yüzyıllar Türk Dili

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesindeki "bolsamen" fiilinin Türkiye Türkçesindeki karşılığı "olsam"dır. Doğru yanıt: B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kün Togdı (hükümdar) “gün doğdu,doğan güneş”, adaleti temsil eder. Ay Toldı (vezir) “ay doldu, dolunay”, baht, talih ve ikbali temsil eder. Ögdülmiş (vezirin oğlu) “övülmüş”, akıl ve anlayışı temsil eder. Odgurmış (vezirin kardeşi) “uyanık”, dünya işlerinin sonunu temsil eder.

Yanıt Açıklaması: “Yagız yer yıpar toldı kafur kitip bezenmek tiler dünya körkin itip” dizelerinin Türkçesi Kafur gidip kara toprak misk kokusuyla doldu, dünya güzelliğini düzenleyip süslenmek ister cümlesidir.

Yanıt Açıklaması: Eser üzerine ayrıntılı tek çalışma Reşit Rahmeti Arat tarafından yapılmıştır. Karşılaştırmalı metin, çeviri, notlar ve indeksi içeren bu çalışma 1951’de yayımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Emir kipinin, bütün kişileri ayrı eklerle kurulur. Kişi eki olarak da her kişi için Türkiye Türkçesinde, Orhon ve Uygur Türkçesinde olduğu gibi farklı ekler kullanılır. 1. Tekil Kişi -(A)yI(n) ekiyle kurulur.

Yanıt Açıklaması: Savaştan bahsetmektedir.

Yanıt Açıklaması: tuza-

Yanıt Açıklaması: +(X)m eki iyelik ekidir.

Yanıt Açıklaması: Seçeneklerdeki eylemlerin anlamları şöyledir: çöker - “çökertmek, düşürmek”, tozgır - “tozlanmak”, ötgür - “geçirmek”, bayut - “zenginleştirmek”, bassık - “saldırıya uğramak, basılmak”. Görüldüğü gibi yalnızca E seçeneğinde ettirgenlik anlamı bulunmaz. Çünkü bu seçenekteki - sIk - eki, edilgen eylemler türetmektedir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı Türkçesinde  iki şeyi karşılaştırarak birbirine bağlayan bağlaç "azu"dur.Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Ulaç eki almış asıl eylemin üzerine iktidarlık çatısını kuran u- yardımcı eyleminin gelmesiyle iki eylem birleşerek olumluda -u-, olumsuzda ise, -uma-/-üme- biçimini oluşturur = yiyümedi ‘yiyemedi’ (yiy-ü u-madı) :

Yanıt Açıklaması: -GU eki Karahanlı Türkçesindeki gelecek zaman/gereklilik ekidir

Yanıt Açıklaması: Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi, Karahanlı Türkçesiyle yazılmış eserlerin oluşturduğu ‘Karahanlı Dönemi’dir. XI-XIII. yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dı.

Yanıt Açıklaması: K. Grønbech ile 1936 yılında Der türkische Sprachbau çalışmasıyla başlayan Türk dilinin tarihsel dönemlendirilmesi şu biçimde değerlendirilmiştir: 1. Eski Türkçe: Orhon, Uygur 2. Orta Türkçe: Karahanlı Türkçesi, Çağatayca, Osmanlıca Metinler 3. Yeni Türkçe: Güney Türkçesi (Osmanlı, Azeri, Türkmen), Batı Türkistan ağızları (Özbek, Hive), Doğu Türkçesi (Kaşgar, Kuça, Turfan), Kuzey Türkçesi (Koybal, Altay, Abakan), Kıpçak Türkçesi (Kırgız, Volga lehçeleri (K. Grønbech, (çev. M. Akalın), Türkçenin Yapısı, 1995: 11-15). Bu bilgiler ışığında doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: “irinçig kışıg sürdi yazkı esin yaruk yaz yana kurdı devlet yasın” dizelerinin Türkiye Türkçesine çevirisi “İlkbahar rüzgarı kötü kışı sürdü, uzaklaştırdı; parlak ilkbahar yine mutluluk yayını kurdu.”

Yanıt Açıklaması: Uyuyordunsa şimdi kalk gözünü aç

Yanıt Açıklaması: Eski Türk yazı dilinden gelişen İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin ilk evresi Karahanlı Türkçesi’dir. 11. -13. yüzyıllar arasında gelişen bu yazı dilinin merkezi Doğu Türkistan’da Kaşgar’dı. Orhon ve Uygur Türkçesinin devamı olan bu dönem Türkçesi için Hakaniye Türkçesi terimi de kullanılmaktadır. Orta Asya’daki bu yazı dilinin, İslami Dönem Doğu Türk edebiyatının başlangıç döneminin devamını ise Harezm-Altınorda Türkçesi (XIIIXIV. yüzyıl) ve Çağatay Türkçesi (XIV-XVI. yüzyıl) ile yazılmış eserler oluşturur.

Yanıt Açıklaması: yaşık yandı bolgay yana ornı?a balık kudrukındın kozı burnı?a“dizelerinin Türkiye Türkçesine çevirisi “Güneş yine yerine dönmüş olacak, balık burcundan koç burcuna dönmüş olacak”dizleridir.

Yanıt Açıklaması: -A zarf-fiil eki, -(y)I ile aynı anlam ve işlevde kullanılır. Bu ek yalnızca B seçeneğinde bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Azu "Yoksa, Veya": İki şeyi karşılaştırarak birbirine bağlayan bu bağlaç KB ve DLT’de görülmektedir.