Osmanlı Türkçesi Grameri 2

Yanıt Açıklaması: Arapçada ke- ك “gibi” benzetme bildirir. کالاول ke’l-evvel “eskisi gibi”; کذا kezâ “bunun gibi; هکذا hâkezâ “işte bunun gibi”; کالعدم ke’l-‘adem “yok gibi”; کأن ke’enne “sanki”; کأن لم يکن ke’en lem-yekün “hiç olmamış gibi”; کما kemâ “olduğu gibi”; کما کان kemâ-kân “olduğu gibi, önceden olduğu gibi”; کماهو kemâ-hüve “olduğu gibi”; کماهی kemâ-hiye “olduğu gibi”vb.

Yanıt Açıklaması: Farsça fiillerin geçmiş zaman gövdelerinden yapılan ism-i mef'ûller ve fiillerin ism-i fâ'il anlamı taşıyan emir gövdeleri, yani Farsça sıfat-fiillerle yapılan kelimeler, birleşik sıfat yapımında sıklıkla kullanılırlar. Bunları Türkçede -an/-en (gelen, bakan, koşan vs.) veya -mış/-miş (gelmiş, ölmüş, görmüş, düşmüş vs.) sıfat-fiil ekleriyle yapılan fiil gruplarıyla karşılayabiliriz: "âlem-ârâ "alemi süsleyen عالم آرا. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: "Fî-yevminâ " ifadesi "günümüzde" anlamına gelmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Farsçada -ten eki çıkarıldıktan sonra fiil tabanı /h/ خ ile bitiyorsa bu ses /z/ ز 'ye dönüşür. Bu durum yalnızca A seçeneğindeki سوختن sûhten "yakmak" fiilinde görülür ve fiilin emir gövdesi سوز sûz "yakan" olur: دل سوز dil-sûz, جانسوز cân-sûz, جهان سوز cihân-sûz.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğindeki شهرياركشوركشا şehriyâr-ı kişver-güşâ tamlaması “ ülkeler fetheden hükümdar" anlamındadır. Diğer seçeneklerdeki سلطان آسمان احتشام sultân-ı âsumân-ihtişâm "felek gibi ihtişamlı sultan", سردار عاليشان serdâr-ı âlî-şân "şanı yüce serdar", پادشاه عالمپناه pâdişâh-ı âlem-penâ h "âlemin koruyucusu olan Padişah" ve خاقان بهرام اقدام Hâkan-ı Behram-ikdâm "Behram gayretli Hakan" anlamlarındadır.

Yanıt Açıklaması: عليه الرحمه aleyhi'r-rahme “Allah'ın rahmeti üzerine olsun” manasına gelmektedir. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: nîk-nâm iyi adlı

Yanıt Açıklaması: vilâyât-ı muhtelife "çeşitli vilâyetler" Bu örnek, bir sıfat tamlamasıdır. Sıfat tamlamaları varlıklar âleminde bir "şey"i gösteren isim değerindedir. Tamlama bu hâliyle uygun ekler alarak Türkçe cümlenin herhangi bir tamlayıcısı olabilir.

Yanıt Açıklaması: ke- "gibi" anlamındadır ve benzetme bildirir. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: +dân دان: Âlet isimleri yapımında kullanılır, daha çok nesnelerin konulduğu kapları ifade eder. Bazı örnekleri şunlardır:  شمعدان "şem'dan "mumluk, şamdan". Doğru yanıt “A” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ref'-i livâ-i tuğyân , Farsça yapılı isim tamlamasıdır. Türkçe etmek yardımcı fiiliyle kullanıldığında bu yardımcı fiil doğrudan ref' masdarına bağlanır: ref' etmek "kaldırmak". Ref' etmek , geçişlidir, bundan dolayı livâ-i tuğyan "isyân bayrağı" bu fiilin nesnesi olur: livâ-i tuğyânı ref' etmek "isyan bayrağını kaldırmak".

Yanıt Açıklaması: Tamlamaların okunuşları ve anlamları şöyledir: عثمانيه شعراى şu’arâ-yı Osmâniyye “Osmanlı şairleri”, معناى شعر ma’nâ-yı şi’r “şiirin manası”, موسى عصاى asâ-yı Mûsâ “Musa’nın asası” ve سبوى شراب sebû-yı şarâb “şarap testisi”. بلاغت سفينه sefîne-i belâgat “belâgat gemisi” tamlamasında sefine kelimesi güzel he ile bittiği için tamlamanın unsurları arasında hemze “ ء” kullanılmalıdır. Tamlama بلاغت سفينهٴ biçiminde hemzeli yazılmalıdır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: A seçeneğinde yer alan پولاد بدن pûlâd-beden "çelik bedenli" anlamında bir birleşik isimdir.  B, C ve D'dekiler tamlamadır:  حرمين محترمين Haremeyn-i muhteremeyn “İki muhterem Harem” (Mekke ve Medine); زاويتان متقابلتان zâviyetân-ı mütekâbiletân “karşıt zıt açılar”; دولتين عليتين devleteyn-i aliyyeteyn “iki yüce devlet”. E'deki مشكلترين müşkilterîn ise "en zor" en zor anlamında son eklerle yapılan bir sıfattır.

Yanıt Açıklaması: Tamlanan +în ekiyle çokluk yapılmışsa sıfat da aynı eki alır. Bu durum yalnızca C seçeneğindeki مورخين محققين  müverrihîn-i muhakkikîn tamlamasında bulunmaktadır. A, B ve D seçeneklerinde tamlananın tesniye (ikili) hâlinde olup sıfatın da tesniye hâline getirilmesi söz konusudur: حرمين محترمين Haremeyn-i muhteremeyn “İki muhterem Harem” (Mekke ve Medine); زاويتان متقابلتان zâviyetân-ı mütekâbiletân “karşıt zıt açılar”; دولتين عليتين devleteyn-i aliyyeteyn “iki yüce devlet”. E’deki علما ى كرام -yı kirâm ise tamlanan da sıfat da çokluktur.

Yanıt Açıklaması: “istiknâh-ı habâyâ-yı umûr” cümlesi Türkçeye “işlerin gizliliklerinin gerçeklerinin araştırılması” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “umûr(un) habayâ(sına) istiknâh” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “B” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Arapça “sahip, +lı/+li" anlamlarındaki ذو zû edatının tamlamalardaki çokluk şekli ذوى zevi'dir: ذوى المفاصل zevi'lmefâsıl "mafsallılar", ذوى الارحام zevi'l-erhâm "yakın akrabalar" vs. Bu biçim de yalnızca A seçeneğinde bulunmaktadır. Dolayısıyla A doğru cevaptır.

Yanıt Açıklaması: Kuddise sırruhu "sırrı kutsansın" anlamına gelmektedir. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: kafile-sâlâr-ı nübüvve şeklinde doğru kullanımı.

Yanıt Açıklaması: Tamlanan kelime /â/ okunan elif “ ا ” ve /û/ okunan vav “ و ” ile bitiyorsa izafet esresi yerine ye “ ی ” yazılır izafet esresi –yı biçiminde okunur: علماى اسلاميه ulemâ-yı İslâmiyye “İslâm âlimleri”; شعراى عثمانيه şu’arâ-yı Osmâniyye “Osmanlı şairleri”; معناى شعر ma’nâ-yı şi’r “şiirin manası”; عصاى موسى asâ-yı Mûsâ “Musa’nın asası”; ترازوى عدالت terâzû-yı adâlet “adaletin terazisi”; سبوى شراب sebû-yı şarâb “şarap testisi”; آهوى ختن âhû-yı Hoten “Hoten ahusu”; آرزوى محال ârzû-yı muhâl “imkansız arzu”. Bu durum da yalnızca E seçeneğindeki آهو “ahu” kelimesi için söz konusudur: آهوى ختن âhû-yı Hoten “Hoten ahusu”.

Yanıt Açıklaması: “dest-yârî-i eltâf-ı Kirdigârî” cümlesi Türkçeye “Allah'ın lütuflarının yardımı” olarak çevrilir ve doğru bir sıra ile “Kirdigârî(nin) eltâf(ının) dest-yârî(si)” şeklinde sıralanır. Doğru yanıt “A” şıkkıdır.