Uygur Türkçesi

Yanıt Açıklaması: Rusya, Müslüman halkın yoğun olarak bulunduğu Kırım ve Kafkasya gibi bölgelerde Müslüman halkın etkisini azaltmak, kırmak hatta yok etmek amacıyla asimilasyon siyaseti uygulamıştır. Asimilasyon çoğu kez zorla olmaktadır. Ancak zaman zaman ikna ya da birtakım kandırmacalarla da olabilmektedir. İsim değiştirme, din değiştirme, vergi yükleme, ibadetini ve eğitimini istediği gibi yapmalarına izin vermeme gibi olgular asimile etme çalışmalarıdır. Teknik alanda yeni okulların açılması, gençlerin yetiştirilmesi asimilasyon çalışmalarına girmez.

Yanıt Açıklaması: İşaretli kelimenin doğru çözümü E seçeneğinde verilmiştir: k antur- ‘kandırmak, doyurmak’ < k an- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] – g alı [zarf-fiil eki]

Yanıt Açıklaması: Abbasi halifesi Mansur (754-775) döneminde Bağdat şehri kurularak merkez buraya taşınmış, Beytü’l-hikme adlı tercüme okulu kurularak Yunan filozoflarının eserleri ilk defa bu dönemde Arapçaya çevrilmeye başlanmıştır. Doğru Cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: 12 Hayvanlı Türk Takvimi, 12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile Köktürklerde, Uygur Türklerinde, Tuna Bulgarlarında, İtil Bulgarlarında kullanılmış olup, Türkler arasında çok yaygın bir sistem olmuştur.

Yanıt Açıklaması: yılınga? ‘her yıl’ < yıl ‘yıl’ +ı [3. tekil kişi iyelik eki] +nga ? [yönelme durumu eki] yul- ‘yolmak;çekip almak’ -(u)g [fiilden isim yapım eki]+ka [yönelme durumu eki] küsüş ‘arzu, istek’ < küse- ‘istemek’ -ş [fiilden isim yapım eki: -ş eki burada olduğu gibi kendisinden önceki ünlüyü daraltabilir. Örnek: alka- ‘övmek’ fakat alkış] kantur- ‘kandırmak, doyurmak’ < kan- ‘kanmak, doymak’ -tur [ettirgenlik eki] -galı [zarf-fiil eki] bulunçusuz ‘bulunmaz, ender’ < bul- ‘bulmak, ele geçirmek’ -(u)n [dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki] +çu [isimden isim yapım eki] + suz [isimden isim yapım eki: yokluk sıfatları üretir] Bu bilgiler ışığında bakıldığı zaman doğru cevabın B şıkkı olduğu anlaşılacaktır.

Yanıt Açıklaması: yılan bar agu tını ıraktın : Yılandır. Zehirli solukları uzaktan

Yanıt Açıklaması: Manzumenin bütün dizeleri gramer uyağı dediğimiz uyak türü ile sona erer: … arayadanta / … suvlukta / … kuvraglıkta / … orunlukta vb. Dörtlüklerin son dizele-rindeki anı teg orunlarta redifinden önce de -guluk ol / -gülük ol şeklinde bir gramer uyağı bulunmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: önglüg ? ‘görünümlü’ < ön?g ‘renk, görünüş’ +lüg [isimden isim yapım eki]. Doğru cevap D.

Yanıt Açıklaması: Dizede geçen eylem ‘’Öpügseyür men’’ fiil kökü+fiilden isim yapım eki+isimden fiil yapım eki+geniş zaman eki+1. tekil kişi

Yanıt Açıklaması: ig ‘hastalık’ +ke [yönelme durumu eki] min ‘ben’ +te [bulunma-çıkma durumu eki] ev ‘ev’ +(i)m [1.tekil kişi iyelik eki] +ni [belirtme durumu eki] üsk ‘üst’ +i [3.tekil kişi iyelik eki] +n [zamir n’si] +de [bulunma-çıkma durumu eki] birer ‘birer’ < bir ‘bir (1)’ +er [üleştirme sayı sıfatı eki]

Yanıt Açıklaması: R. Rahmeti Arat’ın Eski Türk Şiiri adlı eserinde, 8 numarada kayıtlı olan ve her kıtası anı teg orunlarta (“öyle yerlerde”) dizesi ile sonlanan Budist Uygur şiirlerindendir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Yalnızca E seçeneğindeki "ķataġlanın͡g" kelimesinde emir eki bulunmaktadır: ķat(a) ġ ‘katı, sert’< ķ at - ‘katılaşmak; daralmak’ - (a) ġ [fiilden isim yapım eki] + la- [isimden fiil yapım eki] -n [dönüşlülük eki] -(ı)͡ng [2. çoğul kişi emir eki]

Yanıt Açıklaması: "Edgü" kelimesinin çözümlemesi şu şekildedir: edgü ‘iyi; yarar’ < ed ‘mal, değerli eşya’ +gü [isimden isim yapım eki]. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: tapla- ‘uygun bulmak’ < tap ‘uygun, yerinde’ +la- [isimden fiil yapım eki]. Doğru cevap A.

Yanıt Açıklaması: PYRY “YWR XWY YYLXY ‘YKYDS’R biri ayur koy yılkı igidser Biri (de şöyle) der ki: “Koyun ve at beslenirse Yukarıdaki bilgiler doğrultusunda doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: ikigü ‘ikisi birlikte’< iki ‘2’ +egü [isimden isim yapım eki; topluluk sayıları yapar. krş. Orhun Türkçesi, Ünite VI, Topluluk Sayıları] yit- ‘yedmek, yedeğinde götürmek’ -(i)p [zarf-fiil eki] bil ‘bel’ +çe [eşitlik durumu eki] tıntur- ‘dinlendirmek’ < tın- ‘soluk almak’ -tur [ettirgenlik eki] -galı [zarf-fiil eki; burada sebep fonksiyonunda]

Yanıt Açıklaması: Cümlede geçen kan?gı ve aşı suvı köliki kergekin kelimelerinde iyelik, tiginke kelimesinde yönelme durumu, alku tüketi birip uzatıp kelimelerinde zarf-fiil ve üketi uzatıp öntürdi kelimelerinde ise ettirgenlik görevindeki fiilden fiil yapım eki bulunmaktadır. Ancak cümledeki hiçbir kelimede eşitlik durumu eki bulunmaz.

Yanıt Açıklaması: Uygurca karşılığı TWRXWRDY olan sözlerin çevirisi “turğurdı”dır.

Yanıt Açıklaması: 12 Hayvanlı Türk Takvimi, 12 yılın 5 katı olan 60 yıllık devreleri ile Köktürklerde, Uygur Türklerine, Tuna Bulgarların, İtil Bulgarlarında kullanılmış olup, Türkler arasında çok yaygın bir sistem olmuştur. Köktürk Yazıtları, Uygur kitap ve hukuk belgeleri, Tuna Bulgarlarının yazıtları, Bulgar Hakanları Listesi bu takvimle tarihlendirilmiştir. Güneş yılı esasına dayanan 12 hayvanlı takvim, Türklerin Müslümanlığı kabul etmelerinden sonra ay yılı esasına göre düzenlenen Hicri takvimi benimsemişlerdir. Karahanlılar, Müslüman oldukları için Hicri (Kameri) takvimi kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: kigür- ‘sokmak, girdirmek’ < kir- ‘girmek’ -gür [ettirgenlik eki] -ür [geniş zaman eki] igrik ‘çember biçimli’ < ig- ‘eğmek’ -(i)r ‘eğirmek’ [ettirgenlik eki] -(i)k [fiilden isim yapma eki] korkınçığ ‘korkunç’ < korı- ‘korumak’ -k [fiilden fiil yapım eki] -(ı)n [dönüşlülük eki] -ç [fiilden isim yapım eki] +çıg [isimden isim yapım eki] aktarıl- ‘devrilmek’ < ak- ‘bir yana eğilmek’-(ı)t [pekiştirme görevinde ettirgenlik eki] -ar [ettirgenlik eki] -(ı)l [edilgenlik eki] -ur [geniş zaman eki] eşil- ‘kıvrılmak, etrafında dönmek’ < eş- ‘kıvırmak, çevirmek’ -(i)l [edilgenlikdönüşlülük eki] -ür [geniş zaman eki] Doğru cevap D.