Uygur Türkçesi

Yanıt Açıklaması: TWXDWM MN Q’NKY X’N ’YNC’ togdum men ? an ? gı ? an inçe Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: ’RTY P’LYX T’ŞTYN T’RYXCY L’R’X erti balı ? taştın tarıgçı-larag di. Şehir dışında çiftçileri anlamına gelmektedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Uygur alfabesi başka milletler tarafından da kullanılmıştır. 13. yy başlarında Moğolların resmî yazısı olmuş ve bu durum 20. yy ortalarına kadar devam etmiştir. 1204’te Cengiz Han, Tata Tonga adlı bir Uygur’u Moğollara yazı öğretmekle görevlendirmiş ve Uygur alfabesi Moğolcaya uyarlanarak öğretilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Toharcadan genişletmelerle Uygurcaya çevrilen Maitrisimit, körünç “görülecek şey, sahne eseri” olarak yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Soruda geçen kelime şöyle çözümlenir: ertüngü “aşırı derecede, fevkalade’ < ert- ‘geçmek’ –(ü)n ‘kendisi geçmek’ [dönüşlülük eki] –gü [gelecek zaman sıfat-fiili eki: dönüşlülük eki /n/ ile sıfat-fiil ekinin ilk sesi /g/ birleşerek /ng/ oluşturur.].  Görüldüğü kelime metinde "aşırı derecede, fevkalade" anlamlarında kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: E seçeneğinde verilen kelime iş ‘iş’ +i [3. tekil kişi iyelik eki] +n [belirtme durumu eki] şeklinde çözümlenir.

Yanıt Açıklaması: Ötüken Uygur Kağanlığı 840’ta Kırgızlar tarafından tarihe gömülmüştür.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Berlin Turfan yazmaları kolleksiyonundaki tıp metinleri, ilk olarak Reşid Rahmeti Arat tarafından işlenmiş ve yayımlanmıştır (Zur Heilkunde der Uiguren -Uygurları sağlığa kavuşturma bilgi leri üzerine-, Berlin 1930.).

Yanıt Açıklaması: tigin ‘prens’ +(i)g [belirtme durumu eki] ti- ‘demek’ –p [zarf-fiil eki] öd ‘zaman’ +(ü)n [araç durumu eki] ıgla- ‘ağlamak’ –(y)u [zarf-fiil eki] Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Uygur yazıları ve Uygur dili vesikaları, sayılı mezar taşından ibaret olmayıp parlak bir devri aydınlatan, geniş sahalara yayılmış bir kültürün dilidir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Uygurlar “görülecek şey, sahne eseri” anlamında “körünç” kelimesini kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: F. W. K. Müller, kazılarda bulunan metinlerdeki Uygur alfabesini ve diğer alfabeleri çözerek 1898-1914 yılları arası Doğu Türkistan’da yapılan kazılardan elde edilen yazmaların çoğunun Türkçe, yani -o dönemin Türkçesi- Uygur Türkçesi olduğunu meydana çıkarır.

Yanıt Açıklaması: Oġlum! Ne üçün buşuş-luġ keltingiz oğlum ne için kederli geldiniz Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap D'dir.  Budist ve Mani metinlerinin büyük kısmı y ağzı ile yazılmıştır. Mani metinlerinin çoğunluğu ise n ağzı konuşurları tarafından yazılmıştır. Uygurca yazmalar arasında Mani metinlerinin az sayıda olduğu göz önünde bulundurulursa y ağzı konuşurlarının üstünlüğü ortaya çıkar. İki ağız arasındaki farklılık bu seslerden ibaret değildir. n ağzında yazılmış bir Mani metninde karşımıza çıkacak en önemli farklılık, bağlama ünlüsü olarak ve bazı sözlerin tabanlarında birinci hecenin dışında /ı/ ve /i/ seslerinin yerine /a/ ve /e/’nin gelmesidir.

Yanıt Açıklaması: Maitrisimit’in bir kısmı Buda’nın hayatını anlattığından, konu bakımından avadana’ların arasına girdiği gibi, bir kısmı da onun vaazlarını içine alır, yani sutra’lara aittir. Budanın dinî temsil kademelerini, dinini yükseltmek ve tanıtmak için yaptığı hareket leri anlatır. Eser, 27 bölümden (ülüş), bir giriş (yükünç) ve 28 fasıldan ibarettir.  Karşılıklı konuşma hâlinde yazılan bu kitap yukarıda sözü edilen körünç başlıkları ile ilk temsilî eserlerden biri olduğu kanaatini vermektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Çinliler, Talas yenilgisinden sonra 20. yüzyıla kadar, Tanrı Dağları’nın (Tiyenşan) batısına geçemediler. Batı Türkistan, böylece Çin tehlikesinden kurtuldu. Karluklar, Talas zaferinden on beş yıl sonra 766 tarihinde, Tanrı Dağları batısında ve Çu Irmağı boylarında ‘Karahanlı Devleti’ adında müstakil bir Türk devleti kurdular.

Yanıt Açıklaması: Çok güçlü bir imparatorluğa dönüşememişlerdir. Çinliler tarafından tanınmışlardır. Tarım havzasında kurulmuş bir kağanlıktır. Birinci dinleri  Budizmdir. Cengiz döneminden sona ermiştir.

Yanıt Açıklaması: Berlin Turfan yazmaları koleksiyonunda ki tıp metinleri, ilk olarak Reşid Rahmeti Arat tarafından işlenmiş ve yayımlanmıştır. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: kön ? gül ‘gönül’ + çe [eşitlik durumu eki] Doğru cevap D'dir.