Orhon Türkçesi

Yanıt Açıklaması: Fin Arkeoloji Cemiyeti ve Fin-Ugor Cemiyeti, bölgeye hemen Heikel başkanlığında yeni bir heyet gönderir. 1892’de heyet, Helsinki’de rapor, açıklama ve araştırmalarla birlikte yeni anıtların mükemmel bir atlasını yayımlar. Bilim dünyasında Fin Atlası olarak bilinen bu yayın ile Köl Tigin ve Bilge Kağan anıtları ilk defa bilim dünyasına sunulmuş olur.

Yanıt Açıklaması: +lA-: Sık kullanılan isimden fiil türetme ekidir: kış+la- ‘kışı geçirmek’ (BK D31) < kış ‘kış’ (BK G2). -(X)g: Fiilin sonucunu bildiren adlar türetir: kışla-g ‘kış geçirilecek yer’ (Irk Bitig 51) < kışla- ‘kışı geçirmek’. Dolayısyla doğru seçenek D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ural-Altay dil ailesinde sözcüklerin dişil ve nötr biçimleri yoktur. Bu grupta yer alan Türkçedeki bu tip kullanımların olduğu sözcükler Türkçe kökenli değildir.

Yanıt Açıklaması: tuz=tıvar

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesindeki söz başı ünsüzleri b-, ç-, k-, s-, t-, y- ünsüzleridir. j- ünsüzü Türkçeye daha sonraki dönemlerde yabancı dillerin etkisiyle girmiş bir ünsüzdür.

Yanıt Açıklaması: Doğu Türklerinin 679 yılından beri sürdürdükleri bağımsızlık mücadelesi başarıyla sonuçlanır. Çin’e karşı yapılan başarılı savaşlar sonucu Kutlug Kağan, 682’de II. Köktürk Kağanlığı’nı kurar ve diğer bütün Türk boyları da böylelikle bağımsızlıklarına kavuşur.

Yanıt Açıklaması: Ural-Altay dilleri, dil bilginlerinin yapmış olduğu çalışmalarla Ural ve Altay dilleri olmak üzere iki gruba ayrılmıştır. Bu ayrımı başlatan kişi Wilhelm Schott (1802-1889)’tur.

Yanıt Açıklaması: Fiilden İsim Yapım Eklerinden -(X)g: Fiilin sonucunu bildiren adlar türetir:yayla-g ‘yaz geçirilecek yer’ (Irk Bitig 51) < yayla- ‘yazı geçirmek’. Dolayısıyla doğru seçenek D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kaynaklar, Türk adının ilk kez Bizans coğrafyacısı Pomponius Mela’nın M.S. 43-33'te kaleme aldığı De situ orbis (Dünyanın Tasviri) adlı eserinde zikredilmiş olabileceğini yazar.

Yanıt Açıklaması: Türk yazı dilinin ilk örnekleri VII. yy’a aittir. Köl Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtları, mezar taşı olarak dikilmiştir. Köl Tigin, Bilge Kağan ve Tonyukuk yazıtları için Orhun yazıtları da denilmektedir. Çoyren yazıtı ile Orhun yazıtları arasında yaklaşık 40 yıl ara vardır. Çoyren yazıtı, alfabenin taş üzerine kazınmasıyla yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ramstedt ses denkliği için Türkçedeki “y” sesini Moğolcada “n,d,j,y” ile karşılar. “t” sesi bunlardan biri değildir.

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesinde birden fazla heceli sözlerin sonunda bulunan /g/’ler korunur.

Yanıt Açıklaması: Mani dinini resmen kabul eden Uygurlar Uygur alfabesinden farklı olarak Manihey alfabesini kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Poppe’nin Altay dilleri konusunda, Ramstedt’ten farklı düşünceleri vardır. İlk olarak Poppe, Altay dil birliğinden aynı zamanda dört dilin ortaya çıkmış olabileceğine inanmamaktadır. Ona göre Türkçe ile Moğolca ve Mançu-Tunguzca arasında Korece ile olduğundan daha fazla yakınlık vardır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Türk dilinin tarihinde en erken dönem “Altay Dil Birliği” dönemidir; yani Türk, Moğol, Tunguz, Kore dilleri ve belki Japon dilinin ortak olduğu dönem. Bu ortak dil döneminde mahallî farklılıkların alt gruplar oluşturduğunu varsaymalıyız; yani Korelilerin, Türklerin, Moğolların ve Tunguzların atalarının, bu ortak dil döneminde birbirinden farklı, yani birinden öbürüne farklılıklar gösterebilen ortak dilin (=Ana Altayca) varyantlarına (=çeşitleme) sahip olduğunu düşünmek zorundayız. Bu dönemde mahallî farklılıkların oluşturduğu ağızlar, dil seviyesinde düşünülmelidir. Bu nedenle doğru cevap D şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Bugüne kadarki bilgiler ışığında, Türk dilinin tarihlendirilmiş en eski yazıtı, VII. yy’a ait Çoyren (Çoyr, 688-692) yazıtıdır.

Yanıt Açıklaması: -I: Kalıplaşmış zarf-fiil ekidir: kal-ı ‘artık, kalıntı’ (T 33) < kal- ‘kalmak’ (BK D14), -(X)g: Fiilin sonucunu bildiren adlar türetir: yayla-g ‘yaz geçirilecek yer’ (Irk Bitig 51) < yayla- ‘yazı geçirmek’, +sIrA-: Bir şeyden yoksun olmak anlamında fiiller türetir. kagan+sıra- ‘hakansız kalmak’ (KT D13) < kagan ‘kağan’ (KT G1), +sXz: Yokluk sıfatları türetir. san+sız ‘sayısız’ (BK G12) < san ‘sayı’, +lXg: ‘sahip, sahip olan’ anlamında sıfatlar yapar. baş+lıg ‘başı olan, gururlu, mağrur’ (BK D3) < baş ‘baş’ (KT D33)

Yanıt Açıklaması: Ural-Altay dil grubunun başlıca belirleyici özelikleri; Ses uyumunun olması, gramatikal cinsiyet içermemesi, ulmaların olmaması, sıfatın ismin önüne gelmesi ve olumsuz hareket için ayrı fiilin olmasıdır. Bu yüzden doğru cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Açıklama: Bu ek getirildiği bazı örneklerde ‘ettirgenlik’ anlam katmamış, ‘pekiştirme’ işleviyle kullanılmıştır: ay-t- ‘sormak’ (BK D41) < ay- ‘söylemek’ tök-üt- ‘dökmek, akıtmak’ (T 52) < tök- ‘dökmek’