Final Sınavı - Orhon Türkçesi

Soru 1:

-DUk sıfat-fiil eki, geçmiş zaman eylem sıfatı yapar. Hangisi buna örnektir?

A) yeti yüz kişig uduz-ugma ulugı şad erti “yedi yüz kişiyi sevk edenbüyükleri Şad idi” T 4-5 B) kör-ür közüm körmez teg bil-ir biligim bilmez teg boldı “gören gözümgörmez gibi, bilen aklım bilmez gibi oldu” KT K10 C) közün körme-dük kulkakın eşidme-dük bodunumın “gözle görmedikkulakla işitmedik (kadar çok) halkımı” BK K11 D) elsire-miş kagansıra-mış bodun “devletsiz kalmış (ve) kağansızkalmış halk” KT D13 E) er-miş bar-mış edgü eliŋe kentü yaŋıltıg “gelişmiş ilerlemiş (senin) iyidevletine kendin yanlış yaptın” KT D23

Soru 2:

“Üçün igidmiş kaganıŋın sabin almatin yir sayu ba)rdıg k͡oop anta alkın͡tıg arıltıg"” ifadesinin türkçe karşılığı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Yoksul halkı zengin yaptım, az halkı çoğalttım. Acaba bu sözümde yalan var mı? B) Tanrı buyurduğu için kendim bahtım olduğu için kağan (olarak tahta) oturdum. C) İçin (seni) beslemiş kağanının sözünü almadan (dinlemeden) her yere gittin, hep oralarda tükendin, zayıfladın. D) Ötüken yaylasında oturup kervan kafile gönderirsen asla sıkıntın olmaz. E) Bir kişi yanıldığında soyu-sopu halkının beşikteki çocuğuna kadar acımazmış.

Soru 3:

"sünüş-" sözcüğünün çözümlemesi hangisi olabilir?

A) “savaúmak” –düm [1. tekil kiúi belirli geçmiú zaman] B) “küçük erkek kardeú” +m [1. tekil kiúi iyelik eki] C) “kaybolmak, yitmek” –ü [zarf-fiil eki] D) “baht, talih” +um [1. tekil kiúi iyelik eki] E) “yaúatmak” < tir- “yaúamak” –gür [ettirgenlik eki] –ü [zarf-fiil eki]

Soru 4:

“Biligsiz kagan olurmış erinç yablak kagan olurmış.” İfadesindeki sözcüklerin hangisi ya da hangileri sıfat olarak kullanılmıştı?

A) biligsiz, yablak B) kağan C) erinç, kağan D) erinç E) kağan, olurmuş

Soru 5:

“açsar tosık ömez sen bir todsar açsık ömez sen” Yukarıdaki cümlede altı çizili olarak gösterilen “ömez” sözcüğünün çekimi hangisidir?

A) Geniş zaman çekimi B) Emir kipi çekimi C) Gelecek zaman çekimi D) Uzak geçmiş zaman çekimi E) Gerçekleşmeyen Gelecek Zaman çekimi

Soru 6:

Aşağıdakilerden hangisi Orhun Türkçesinde yuvarlak ünlülü sıfat-fiil eklerine örnek değildir?

A) Anta ay-guçı+sı yeme ben ök ertim B) Bitig taş it-güçi C) Türük bodun ille-dük ilin ıçgınu ıdmış D) Köl tigin yadagın opla-yu tegdi E) Teŋri yarlıka-duk+ı+n üçün

Soru 7:

"ög(ü)m k(a)tun(u)g köt(ü)r(ü)gme t(e)Ĭri il b(e)r(i)g[me t](e)Ĭri türü˭k bod(u)n (a)t küsi yo˭k bolm(a)zun tiy(i)n öz(ü)m(i)n ol t(e)Ĭri k(a)g(a)n ol(u)rtd [neĬ y]ls()g bod(u)nta üze ˭ ol(u)rm(a)d()m içre (a)ľs()z t(a)ľra tons(u)z y(a)b()z y(a)bl(a)k bod(u)n˭ta [üze olurtum t]ig(i)n (e)ki ľ(a)d in(i)m k˭öö[l tigin bir]le sözl(e)ľd(i)m(i)z k(a)Ĭ()m()z" Metnin çevirisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) annem hatunu yücelten (yukarkaldran) Tanr, vatan veren TanrTürk halknn ad san yok olmasndiye beni o Tanr, ka÷an (olarak)tahta oturttu. Zengin (ve) müreffehhalkn üzerine hükümdar olmadm.øçeride aú olmayan, dúarda giyece÷i olmayan kötü durumdaki (bir)halk üzerine hükümdar oldum. Prensiki úad ve kardeúim Költigin ileanlaútk (konuútuk): Babamzn B) Halk besleyip doyuraym diyekuzeyde O÷uz halkna do÷ru, do÷udaKtay (ve) Tatab halkna do÷ru,güneyde Çin’e do÷ru on iki (kez)sefer ettim, savaútm. Ondan sonraTanr (öyle) buyurdu÷u için bahtm(ve) ksmetim oldu÷u için ölecekhalk diriltip doyurdum, çplak halkgiyimli yaptm, fakir halk zenginettim, C) az halk çok yaptm, güçlü devletiolandan, güçlü ka÷an olandan dahaiyi yaptm. Dört taraftaki halk hepkendime tabî ettim, (halkm)düúmansz hâle getirdim, (buhalklarn) hepsi bana ba÷ml oldu.On yedi yaúmda Tangut tarafnado÷ru asker sevk ettim, Tangut halkn bozguna u÷rattm, çocuklarn,kadnlarn, at sürülerini, (ve tüm)varlklarn o zaman aldm. On sekizyaúmda Alt bölge Sogdak(larna) D) do÷ru asker sevk ettim, halkorada bozguna u÷rattm.Çinli Ong Totok elli bin(kiúilik) ordu (ile) geldi. IdukBaú’ta savaútm, o orduyuorada yok ettim. Yirmiyaúmda, Basml Iduk Kut’uakraba kavim idi, “Kervangöndermiyor” diye sefer ettim……………….. ba÷ml kldm,harac ………………… çeviripgetirdim. Yirmi iki yaúmdaÇin E) “Ka÷anl millet idim, ka÷anm hani?Hangi ka÷ana iúi gücü veriyorum(hizmet ediyorum)?” dermiú. Böyledeyip Çin ka÷anna düúman olmuú,düúman olup kendini düzene sokupörgütlenememiú, yine (Çinlilere)ba÷ml olmuú.(Çin halk) bunca iúigücü vermesini (hizmet etti÷ini) düúünmeden “Türk halkn öldüreyim,neslini yok edeyim” dermiú. Yukarda

Soru 8:

“bunça işig küçüg birtükkerü sakınmatı türük bodunug ölüreyin urugsıratayin tir ermiş.” ifadesinde zarf-fiil eki almış sözcük hangisidir?

A) birtükkeri B) bodunug C) ölüreyin D) urugsıratayin E) sakınmatı

Soru 9:

Bilge Kağan Yazıtının doğu yüzünde geçen "küsi yok bolmazun" sözcüklerindeki ekler aşağıdaki seçeneklerden hangisinde sırasıyla ve doğru olarak verilmiştir?

A) 3. tekil kişi belirsizlik eki / olumsuzluk eki / 3. tekil kişi emir eki B) 2. tekil kişi iyelik eki / isimden isim yapım eki / 2. tekil kişi emir eki C) 3. tekil kişi iyelik eki/olumsuzluk eki / 3. tekil kişi emir eki D) 3. çoğul kişi iyelik eki / olumsuzluk eki / 3. çoğul kişi emir eki E) 3. tekil kişi iyelik eki / isimden isim yapım eki / 3. tekil kişi emir eki

Soru 10:

“öglerim” ve “eren” kelimelerinin ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?

A) Şahıs eki almış olmaları B) Birleşik kelime olmaları C) Çokluk eki almış olmaları D) Birden çok ek almış olmaları E) Fiilden isim yapma eki almış olmaları

Soru 11:

Aşağıdakilerin hangisinde yorı- “yürü-“ eylemi III. tekil kişi ile geniş zamanın rivayetinde çekimlenmiştir?

A) yorımaz erti B) yorımış erti C) yorısık D) yorıyur ermiş E) yorıtaçı sen

Soru 12:

"edgü bilge kişig edgü alp kişig yorıtmaz ermiş" ifadesinde aşağıdaki eklerden hangisi kullanılmıştır?

A) Ettirgenlik eki B) Edilgenlik eki C) Fiilden isim yapım eki D) Geniş zamanın rivayeti E) Araç durum eki

Soru 13:

Aşağıdaki cümlelerden hangisi 3. Tekil kişi emir eki içermektedir?

A) Türük bodun yok bolma-zun bodun bol-çun tiyin B) Türük bodun öl-ti alkın-tı yok bol-tı C) Kişi oglı kop ölgeli törü-miş D) Yer+i+ŋerü sub+ı+ŋaru kontı E) Tabgaç kaganka kör-miş

Soru 14:

Aşağıdakilerden hangisinde isimden fiil yapan ek vardır ?

A) bulna- B) kod- C) yazın- D) yüzüt- E) adrıl-

Soru 15:

“Altay Dil Teorisi” aşağıdaki dillerden hangisini kapsamaz?

A) Moğolca B) Türkçe C) Çince D) Japonca E) Tunguzca

Soru 16:

Aşağıdakilerden hangisi, 2. tekil kişinin -DI ekli geçmiş zaman çekimine örnektir?

A) bilir siz B) yüküntürtümüz C) ölteçi sen D) öltüg E) tedeçi

Soru 17:

"k(e)y(i)k yiyü t(a)b(ı)şg(a)n y(e)yü ol(u)rur (e)rt(i)m(i)z bod(u)n bog(u)zi to?k (e)rti y(a)g(ı)m(ı)z t(e)gre oçu?k t(e)g (e)rti biz aş (e)g (e)rt(i)m(i)z (a)nça ? ol(u)r(u)r (e)rkli og(u)zd(u)n?t(a)n kür(e)g k(e)lti" TONYUKUK YAZITI (GÜNEY YÜZÜ 8-15). Yukarıdaki metnin tam çözümlemesi hangisidir?

A) Yaban hayvanı yiyerek, tavşanyiyerek yaşar idik. Halkın boğazı tokidi. Düşmanımız çepeçevre ocak gibiidi, biz (ortadaki) aş gibi idik. Öyleceoturur iken Oğuzdan kaçak geldi. B) Yaban hayvanı yiyerek, tavşanyiyerek yaşar idik. Öyleceoturur iken Oğuzdan kaçak geldi. C) Kaçağın sözü şöyle: Tokuz Oğuzhalkı üzerine kağan tahta oturdu”der. (Bu kağan) Çin’e General Ku’yugöndermiş, Yaban hayvanı yiyerek, tavşanyiyerek yaşar idik. Öyleceoturur iken Oğuzdan kaçak geldi. D) ilerliyormuş, kağanı alp imiş, sözcüsübilge imiş. O iki kişi var oldukça seni(sizi) (ve) Çinlileri öldürecek, derim;Doğuda Kıtay’ı öldürecek, derim;beni (bizi) Oğuz’u E) Yaban hayvanı yiyerek, tavşanyiyerek yaşar idik.Çinliler güney tarafından saldırın,Kıtaylar doğutarafından saldırın, ben kuzeytarafından saldırayım. Türk Sir halkıyerinde asla ilerlemesin. Elimizdengelirse tümüyle yok edelim,

Soru 18:

"kiľi ogln˭ta üze (e)çüm (a)pam bum()n k(a)g(a)n (i)ľt(e)mi k(a)g(a)n ol(u)rm()ľ ol(u)r(u)p(a)n türü˭k [b]od(u)n()Ĭ ilin törüsin tuta birm(i)ľ iti birm(i)ľ tört bul(u)Ĭ k˭oop y(a)g (e)rm(i)ľ sü sül(e)pen tört bul(u)Ĭd(a)k bod(u)n(u)g [kop almľ kop baz klmľ] b(a)ľl()g()g [yü]küntürmiľ tizlig[ig sökürmiľ ilgerü kadrkan yľka tegi kirü]" Yukarıdaki Bilge Kağan Yazıtından alınan metnin çevirisi hangisidir?

A) ønsano÷lunun üzerine atam dedemBumn Ka÷an, øútemi Ka÷an tahtaoturmú. Tahta oturarak Türkmilletinin ülkesine devletine hakimolmuú (ve) düzenlemiú. Dört taraf hepdüúman imiú. Asker sevk ederek dörttaraftaki milleti hep almú hepba÷ml klmú, baú olana baúe÷dirmiú, dizi olana diz çöktürmüú.Do÷uda Kingan da÷larna kadarbatda B) Demir Kap’ya kadar (kendi insann)yerleútirmiú. øki (snr) arasnda pekda÷nk (yaúayan) Köktürkleri düzenesokarak öylece hükmeder imiú. Bilgilika÷an imiú, yi÷it ka÷an imiú, veziri debilgili imiú úüphesiz, yi÷it imiúúüphesiz. Beyleri de milleti de itaatli(düzgün) imiú. Onun için ülkeyi öylece elinde tutmuútur, ülkeyi elindetutup yasay düzenlemiú. Kendisiöylece vefat etmiú. C) Yu÷ (yas) töreni yapc (ve) a÷layc(olarak) do÷uda gün do÷usundakiBükli Çöl halk, Çin, Tibet, Avar,Rum (Bizans), Krgz, Üç Kurkan,Otuz Tatar, Ktay, Tatab.... buncahalklar gelerek a÷lamú, yu÷ töreniyapmú. Öylesine úöhretli ka÷anmú.Ondan sonra küçük kardeúi ka÷an olmuú úüphesiz, çocuklar ka÷an olmuúúüphesiz. Ondan sonra kardeúia÷abeyi gibi D) birbirinin aleyhine çevirdi÷i için Türkmilleti vatan hâline getirdi÷i ülkesinielden çkarmú, tahta oturttu÷uka÷ann kaybetmiú. Çin halkna, beyolmaya lâyk erkek evlâdn kul kld,hanm olmaya lâyk kz çocu÷unucariye yapt. Türk beyleri Türk adnbrakt, Çin’e tâbi olan beyler Çinadlarn alarak Çin hakanna tâbiolmuú, elli yl E) iúi gücü vermiúler (hizmet etmiúler).Do÷uda, gün do÷usunda Büklika÷anna kadar sefer etmiúler, batdaDemir Kap’ya kadar sefer etmiúler,Çin ka÷an için (baúkalarnn)ülkesini devletini (töresini) almúlar.Türk avam (cahil) halk úöyle demiú:“Vatan olan millet idim, vatanmúimdi nerede? Kime (kim için) vatankazanrm (fetih yaparm)?” der imiú.

Soru 19:

“Uduzugma ulugı şad erti aygıl Tidi” cümlesinde geçen türkçe karşılığı ‘Söyle’ olan sözcük aşağıdakilerden hangisidir?

A) Uduzugma B) Ulugı C) Şad D) Aygıl E) Erti

Soru 20:

"türü?k kagan ötü?ken yış olursar ilte bu? yo?k" ifadesinde "olursar ilte" sözcüklerindeki ekler aşağıdakilerden hangisinde sırayla ve doğru olarak verilmiştir?

A) zarf-fiil eki / yönelme durumu eki B) 3. tekil şahıs şart eki / bulunma-çıkma durumu eki C) Sıfat-fiil eki / eşitlik durum eki D) Gelecek zaman sıfat-fiil eki / zarf-fiil eki E) Yönelme durum eki / aidiyet eki