Orhon Türkçesi

Yanıt Açıklaması: asra “aúa÷, aúa÷da” (< * as “aúa÷” +ra [yön gösterme eki]) Cevap:A

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesinde Türkiye Türkçesinde olduğu gibi sekiz ünlü (vokal) bulunmaktadır.  A-E-I-İ-O-Ö-U-Ü

Yanıt Açıklaması: Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarındaki muhteva ile Tonyukuk’un muhtevası arasında fark vardır. Her ikisi de aynı dönemi değerlendirir, ancak Tonyukuk’un muhtevası Köl Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarında anlatılanlara verilmiş cevaplar mahiyeti taşır. Her ikisi de o dönemde Türk milletine yapılmış hizmetlerden bahseder, bu arada görüş farklarını da belirtirler. Bu da, siyasi görüş farklılıklarının tartışılabildiğini gösterir.

Yanıt Açıklaması: Soru kökünnde verilen Orhun Türkçesine ait metnin günümüz türkçesinde karşılığı, "boy kalmadı. Dağda bayırda kalmış olanları toplanıp yedi yüz(kişi)oldu.(Bunların) iki bölüğü atlı idi, bir bölüğü yaya idi. Yedi yüz kişiyi" dir.

Yanıt Açıklaması: Ramstedt, çalışmalarının başlangıcında, Altay dillerinin ortaya çıktığı Ana Altay dili diye bir dilin varlığından şüphe duymakta, aynı zamanda Moğolca ve Türkçe arasındaki benzerlikleri sözcük alışverişine bağlamakta idi. Ancak bu görüşünü değiştirdi ve Altay dillerini ortak bir atadan yani ‘Ana Altayca’dan getirdi.

Yanıt Açıklaması: Türk dilinin tarihinde en erken dönem “Altay Dil Birliği” dönemidir; yani Türk, Moğol, Tunguz, Kore dilleri ve belki Japon dilinin ortak olduğu dönem.

Yanıt Açıklaması: "Bilge Tonyukuk, ben kendim, Çin memleketinde doğdum. (O zaman) Türk milleti Çin’e tâbi idi."

Yanıt Açıklaması: kızıl kanım töküt-i kara terim yügürt-i işig küçüg berdim “kızıl kanımı dökerek , kara terimi akıtarak hizmet ettim” E seçeneğinde belirtilen fiiller zarf-fiil ekleri ile çekimlenmiştir. Diğer örneklerde sıfat-fiil çekim ile çekimlenmiş fiiller bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de Altayistikle ilgilenen bilim adamları şunlardır: Ahmet Temir, Osman Nedim Tuna ve Talat Tekin. Bunlar içersinde en fazla yayın yapan kişi ise Talat Tekin’dir. Onun özellikle zetasizm ve sigmatizm konularında pek çok yazısı vardır.

Yanıt Açıklaması: I. Köktürk Kağanlığı'nı 552 yılına kuran Bumin Kağan, 553 yılında vefat edince yerine geçen kardeşi Muhan Kağan (553-572) 19 yıl başta kalmıştır. Kendisinden sonra kağan olanların hükümdarlık süreleri daha kısadır. 583 yılında Alpa Kağan Köktürk Kağanlığı'nı doğu ve batı olarak ikiye ayırmış, Doğu Köktürk kağanlığı 630 yılında kişisel çekişmeler sonucu yıkılmıştır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: “türk bodun kanin bulmayin tabgaçda adrıl͡tı” ifadesi Türkiye Türkçesine “Türk milleti (kendi) hükümdarını bulmayınca Çin’den ayrıldı.” şeklinde aktarılmaktadır. “Bod” millet demektedir. tabgaç “Çin” +da [bulunma-çıkma durumu eki] bul- “bulmak” –mayin [olumsuz zarf-fiil eki] Cümlede zarf-fiil bulunmaktadır. adrıl- “ayrılmak” < *ad- “ayrı olmak” (Bu sözcüğün kökü, adın “başka, diğer” sözcüğünden dolayı *ad- olmalı.) –(ı)r “ayırmak” [ettirgenlik eki: orta hece düşmesiyle adr-] –(ı)l [edilgenlik eki] -tı [3.tekil kişi belirli geçmiş zaman] Fiil geniş zaman eki almamıştır.

Yanıt Açıklaması: "sü sül(e)pen tört bul(u)?d(a)kı bod(u)n(u)g [kop almış kop baz kılmış] b(a)şl(ı)g(ı)g [yü]küntürmiş tizlig[ig sökürmiş" cümlesinin tam karşılığı "asker sevk ederek dört taraftaki milleti hep almış hep bağımlı kılmış, başı olana baş eğdirmiş, dizi olana diz çöktürmüş"tür. Bu nedenle doğru cevap B şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Çin kaynaklarından, Köktürkleinr Bumim kağan'ın siyasi bir güç olarak ortaya çıkışından önce Avarla bağlı oldukları öğrenilmektedir. Bu nedenle Sorunun doğru cevabı E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Fiillerin Birleşik Çekimleri Sürekli Geçmiş Zaman 1. -(X)r / -Ar er-ti (geniş zamanın hikâyesi) Geniş-şimdiki zaman ekleri ve er- yardımcı fiili üzerine belirli geçmiş zaman eki -DI getirilerek yapılır: yanıgma yagıg kelür-ür er-tim “dönen (kaçan) düşmanı getirir idim” T 53

Yanıt Açıklaması: +lA-: Sık kullanılan isimden fiil türetme ekidir. sü+le- ‘ordu sevk etmek’ (BK D40) < sü ‘ordu, asker’ (KT K5), +(I)k-: Geçişsiz fiiller türetir. tag+ık- ‘dağa çıkmak’ (KT D12) < tag ‘dağ’ (BK G7), +I-: Genelde geçişsiz fiiller türetir. bit+i- ‘yazmak’ (KT G13) < Çince pi ‘yazı fırçası’ < piet ‘fırça’, +gAr-: Geçişli fiiller türetir. iç+ger- ‘bağımlı kılmak, tabi kılmak’ (BK D25) < iç ‘iç’ (KT G14), +Ad-: Geçişsiz fiiller türetir. buŋ+ad- ‘bunalmak, sıkılmak’ (T 26) < buŋ ‘bun, sıkıntı, dert’ (KT G3)

Yanıt Açıklaması: Türk dilinin dönemlendirilmesindeki kronolojik sıralama şöyledir: Ana Altayca › İlk Türkçe › Ana Türkçe ve Ana Çuvaşça › Eski Türkçe › Orta Türkçe › Yeni Türkçe; doğru cevap C şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesinde aynı yapı ve görevde iki sözcük +lI eki ile bağlanır. Bu ek, her iki isme ulanır, ancak durum ekleri ikinci isim üzerine eklenir.

Yanıt Açıklaması: 1. tekil kiş i -(A)yIn tüş-eyin ‘ineyim’ T 30, yoglatayın ‘cenaze töreni yaptı rayı m’ T 31 2. tekil kiş i -Ø / -gIl eşid ‘(sen) iş it’ BK K1, teg ‘saldı r’ T 11, eşid-gil KT G1, urgıl ‘vur, savaş ’ T 34 3. tekil kiş i -zU(n) / -çUn bar-zun ‘gitsin’ T 31, yarlıka-zu ‘bağış lası n’ T 53, yorıma-zun ‘yürümesin, ilerlemesin’ T 11, bol-çun ‘olsun’ KT D11 (BK D10) 1. çoğ ul kiş i -(A)lIm yorı-lım ‘yürüyelim’ T 29, yok kışalım ‘yok edelim’ T 11, yan-alım ‘dönelim’ T 37 2. çoğ ul kiş i -(I)ŋ / -Ø bil-iŋ ‘bilin, öğ renin’ BK D33, olur-uŋ ‘oturun’ T 31, unama-ŋ ‘onaylamayı n’ T 35 3. çoğ ul kiş i -zU(n) / -çUn

Yanıt Açıklaması: il “memleket, ülke” +i [3. tekil kişi iyelik eki Cevap:A

Yanıt Açıklaması: Edgüti sözcüğündeki -gü ve -ti ekleri isimden isim yapım ekleridir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.