Orhon Türkçesi

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesindeki emir kipi çekimi kişi ekleri tabloda gösterilmiştir. Buna göre I. tekil kişi emir kipi çekimi kişi eki “-(A)yIn”dır.

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesindeki Tamlayan durumu eki +ıŋ ekidir. türük bodun+ın ilin törüsin KT D1 “Türk halkının devletini ve töresini”.

Yanıt Açıklaması: “te?ri teg te?ride bolmış”Tanrı gibi gökte olmuş (yaratılmış) ifadesinde “te?ride” sözcüğünün üzerinde bulunma durumu eki kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: do÷ru asker sevk ettim, halk orada bozguna u÷rattm. Çinli Ong Totok elli bin (kiúilik) ordu (ile) geldi. Iduk Baú’ta savaútm, o orduyu orada yok ettim. Yirmi yaúmda, Basml Iduk Kut’u akraba kavim idi, “Kervan göndermiyor” diye sefer ettim ……………….. ba÷ml kldm, harac ………………… çevirip getirdim. Yirmi iki yaúmda Çin

Yanıt Açıklaması: 3. tekil kişi -DAçI: te-deçi ‘diyecek’

Yanıt Açıklaması: Türkiye Türkçesindeki karşılığı “Bunca halklar gelerek ağlamış, yuğ töreni yapmış. Öylesine şöhretli kağanmış.” olan “bunça bodun kelipen sıgtamış yoglamış antag külüg kagan ermiş” ifadesindeki kelipen sözcüğü üzerindeki ek şöyledir. kel- “gelmek” -(i)pen [zarf-fiil eki]. Bu sözcüğün üzerinde Türkiye Türkçesinde –ArAk biçimine karşılık gelen bir zarf-fiil eki vardır.

Yanıt Açıklaması: İpek ticareti için, 568’de Bizans’a gönderilen heyetin başında Sogd lider Maniakh bulunur.

Yanıt Açıklaması: -DUk sıfat-fiil eki, geçmiş zaman eylem sıfatı yapar.Doğru cevap ''A'' şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Asya’nın Büyük Okyanus kıyılarından, Orta Avrupa’ya ve Akdeniz kıyılarına kadar uzanan alanda konuşulan Ural-Altay dil ailesi, Ural ve Altay dilleri olmak üzere iki gruba ayrılır. Fince bir Ural dildir.

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesindeki yön gösterme (direktif) ekleri +gArU, +qArU, +ArU ve +rA ekleridir. +cA eki Orhun Türkçesindeki eşitlik durumu (ekvatif) ekidir.

Yanıt Açıklaması: "yır(ı)g(a)ru y(i)r b(a)y(ı)rk?uu yiri?e t(e)gi sül(e)d(i)m bunça yirke t(e)gi yor( ? ı)td(ı)m ötü?k(e)n yışda yig idi yo?k (e)rm(i)ş" cümlesinin tam karşılığı "Kuzeyde Yir Bayırku yerine (ülkesine) kadar asker sevk ettim. Bunca yere kadar sefer ettim (ordu yürüttüm), Ötüken yaylasından daha iyisi hiç yok imiştir. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Doğu Türkistan yazmalarının hacim bakımından en önemlisi olan Irk Bitig'i ilk yayımlayan W. Thomsen'dir.

Yanıt Açıklaması: Türk dilinin tarihî temellere dayanan dönemlendirmesi hakkındaki ilk çalışmalar, 1936 yılında K. Grønbech ile başlar. Aslında bu konuda Aleksandr Nikolayeviç Samoyloviç (1880-1938)’in 1928 yılında yaptığı bir çalışma da vardır. Bu çalışma Abdülkadir İnan (1889-1976) tarafından “Orta Asya Edebî Dili Tarihine Dair” adıyla Türkiye Türkçesine çevrilmiştir. Çalışmada, İslâmiyeti kabul ettikten sonraki Orta Asya, yani Türk dünyasının doğu kolundaki yazı dilleri yer almaktadır. Doğru cevap A şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: özüm ök kagan kışdım “(onu) ben kendim kağan yaptım”, arkış ıdmaz tiyin süledim “kervan göndermiyor diye sefer ettim”, kaganı ölti, buyrukı begleri yeme ölti “Hakanları öldü, kumandanları, beyleri de öldü” ve ilgerü şantur yazı+ka tegi süledim “doğuda Şantung ovasına kadar sefer ettim” cümlelerinde bir olasılık edat yoktur. barduk yirde edgüg ol erinç “Gittiğin yerde kazancın o şüphesiz” cümlesinde geçen “erinç” Türkiye Türkçesine “herhalde, muhakkak, şüphesiz ki” olarak çevrilen ve kuvvetli bir olasılık bildiren edattır.

Yanıt Açıklaması: çabış “kumandan” +ı [3. tekil kişi iyelik eki]

Yanıt Açıklaması: teg- “saldırmak, hücum etmek” –Ø [2. tekil kişi emir eki]

Yanıt Açıklaması: Orhon Türkçesinde 1. kişi zamirinin yön gösterme durumundaki haliyle çekimi: baŋaru

Yanıt Açıklaması: İlteriş’in ölümünün ardından oğullarının yaşları küçük olduğu için, yerine kardeşi Kapgan (692-716) geçer. Kapgan zamanında devlet daha da güçlenmiş, çağının en büyük kuvveti hâline gelmiş, bütün Türk boyları onun idaresine geçmiş ve Çin ile iyi ilişkiler kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: 3. -(X)pAn zarf-fiil eki, –(X)p ekinin genişletilmiş şeklidir: tabgaçgı begler tabgaç atın tut-upan tabgaç kaganka körmiş “Çin’deki (Türk) beyleri, Çin adını (unvanını) alarak Çin Kağanı’na tabi olmuşlar” KT D7-8

Yanıt Açıklaması: edgüti “iyice” < ed “mal, mülk” +gü “iyi” [isimden isim -sıfat yapım eki] +ti [isimden isim -zarf- yapım ek] tegme- “ulaşmamak” < teg- “ulaşmak” –me [olumsuzluk eki] –dim [1. tekil kişi belirli geçmiş zaman] al- “almak” –matın [olumsuz zarf-fiil eki] yış “yayla” +da [bulunma-çıkma durumu eki] buŋsuz “bunsuz, sıkıntısız” < buŋ “sıkıntı” +suz [isimden isim yapım eki, yokluk eki]