Orhon Türkçesi

Yanıt Açıklaması: Bumin Kağan, 552 yılında beklenmedik bir şekilde Avarlar üzerine baskın yapar ve onları mağlup eder. Bumin Kağan’ın kazandığı bu zaferden sonra Köktürk Kağanlığı tam olarak bağımsızlığına kavuşmuş olur. Yeni kurulan devletin batı kısımlarının idaresi, Bumin tarafından kardeşi İştemi’ye verilir.

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesinde geniz ünsüzü /ŋ/ söz içinde ve sonunda /g/ ile nöbetleşir. Bu ses değişmesi, 2. kişi iyelik ekleri ile kişi eklerinde görülür: bardıgız ‘vardınız, gittiniz’ ~ bardıŋız; süŋüküg ‘kemiklerin’ ~ süŋüküŋ; ölsikig ‘öleceksin’ ~ ölsikiŋ; törügin ‘(senin) törelerini’ ~ törüŋin. Dolayısıyla E seçeneği doğru şıktır.

Yanıt Açıklaması: iç-çi ık-kı ok-ko / uk-ku ök-kö / ük-kü

Yanıt Açıklaması: Philipp Johann Tabbert von Strahlenberg, Daniel Gottlieb Messerschmidt’in yanına yardımcı olarak verilir. Sibirya’da toplamış olduğu bilgi ve gözlemlerle ülkesine dönünce kısa adı Türkiye Türkçesine Asya ve Avrupa’nın Kuzey ve Doğu Kısımları olarak çevrilen bir kitap yayımlar. Strahlenberg’in eserinin 13. bölümünde Türklerden kalan mezar taşları ve yazıtlardan söz edilmekle birlikte bunların çizim ve gravürlerine de yer verilmiş olması eseri, Türkoloji açısından önemli kılan bir özelliktir. Bu yazıtlar, bugün bilim çevresinde Yenisey Yazıtları olarak tanınır.

Yanıt Açıklaması: Yenisey yazıtları hakkında ilk bilgileri vermesi bakımından Strahlenberg ve eseri önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de Altayistikle ilgilenen bilim adamları şunlardır: Ahmet Temir, Osman Nedim Tuna ve Talat Tekin. Bunlar içersinde en fazla yayın yapan kişi ise Talat Tekin’dir. Talat Tekin'in özellikle zetasizm ve sigmatizm konularında pek çok yazısı vardır. Bu nedenle doğru cevap c şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Yenisey yazıtları, ilk olarak 1721 ve 1722 yıllarında Strahlenberg ve Messerschmidt tarafından Yenisey nehrinin yukarı mecrasında bulunur.

Yanıt Açıklaması: Buln+a- ‘tutsak etmek’ isimden fiil yapım eklerine örnektir. Diğerleri isimden isim yapım eklerine örnektir.

Yanıt Açıklaması: Türk devletlerinin baştan beri yönetim olarak ikiye bölünmüş olmasını göstermektedir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Orhun Türkçesindeki söz içi ve söz sonu /b/ sesi, Türkiye Türkçesinde /v/’dir. eb (> ev), seb- (> sev-), sebin- (> sevin-), yabız (> yavuz), tabışgan (> > tavşan), sab (> sav ‘söz, haber’ T. Tü. savcı), kabış- (> kavuş-), ebir- (> evir-). Dolayısıyla doğru seçenek B şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Tonyukuk yazıtı, F. Klementz tarafından 1897’de Moğolistan’da, Tola ırmağı kenarında bulunmuştur.

Yanıt Açıklaması: Altay dil teorisini kabul edenler için, Kuzey Buz Denizi’nden Basra Körfezi’ne, Kuzeydoğu Asya’dan Doğu Avrupa’ya kadar uzanan geniş bir alanda konuşulan Türk dili, bu dili konuşanların sayısı, yazılı metinlerinin eskiliği ve çokluğu bakımından Altay dilleri arasında en önemlisidir. Bugüne kadarki bilgiler ışığında, Türk dilinin tarihlendirilmiş en eski yazıtı, VII. yy’a ait Çoyren (Çoyr, 688-692) yazıtıdır. Başka bir deyişle, Türk yazı dilinin ilk örnekleri VII. yy’a aittir. Türk dili, Altay dilleri arasında yazı dili kimliğini kazanmış en eski dildir. Doğru cevap A şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Dil dönemlendirmeleri, o dili konuşanlar tarafından yapılmaz. Çok daha sonraları o dille uğraşan dilbilimciler tarafından yapılır. O yüzden bazen birbiriyle örtüşmeyen değerlendirmelere rastlanabilir veya bir dönem için geçerli olan bir görüş daha sonra eskiyebilir; yerini yenilerine bırakmak zorunda kalabilir. Rekonstrüksiyon yani yeniden kurma, yeniden oluşturma metodu dilin çıkış noktası ya da tanıklayamadığımız dönemleri ile ilgili çalışmalarda kullanılabilir.

Yanıt Açıklaması: Dönemin yerli edebiyatçılarının illa bu dilde eser vermesi doğru bir ifade olmadığı gibi, bir dilin önemini belirtmez.

Yanıt Açıklaması: Eski Türkçe dönemi, Türk dilinin yazıya geçirildiği Köktürkçe (=Orhun Türkçesi), Uygurca ve Karahanlı yazı dillerini (VII-XIII. yy) kapsar.

Yanıt Açıklaması: 745’te son Türk kağanının başı, Uygurların kurduğu devletin hükümdarı tarafından Çin hanedanına sunulur."

Yanıt Açıklaması: +Il: Renk adları yapar. yaş+ıl ‘yeşil’ (KT D17, BK D15) < yaş ‘yaş, taze, yeşil ot’ (Irk Bitig 18, 54) +lXg: ‘sahip, sahip olan’ anlamında sıfatlar yapar. el+lig ‘devletli, devlet sahibi’ (BK D24) < el ‘devlet; memleket’ (KT D4), +lXk: Soyut adlar yapar. eşi+lik ‘eş olmaya layık, hanım olası’ (KT D24) < eşi ‘hanım, soylu kadın’, +sXz: Yokluk sıfatları türetir..buŋ+suz ‘bunsuz, dertsiz, tasasız’ (BK K12) < buŋ ‘dert, sıkıntı, sıkıntı’ (KT G3), +DI: Zarflar türetir. katıg+tı ‘sıkıca’ (Irk Bitig 33), katıg+dı (KT G2) < katıg ‘katı, sıkı’

Yanıt Açıklaması: Castrén, Ural-Altay dillerinin hepsine birden ‘Altay’ adını vererek 1. Fin-Ugor, 2. Samoyed, 3. Türk-Tatar, 4. Moğol, 5. Tunguz dili. olmak üzere 5 gruba ayırır. Ancak Ural-Altay dillerinin akrabalığı konusunda kesin bir hüküm vermemiş, hatta bu dillere akraba gözüyle bakılamayacağını ileri sürmüştür. Bu nedenle doğru cevap A şıkkındadır.

Yanıt Açıklaması: Ural-Altay Dil Ailesi Üzerine Yapılan İlk Çalışmalar