Türkçe Ses Bilgisi

Yanıt Açıklaması: Türkçede ünlüler yukarıda verilen ölçütlere göre dört grupta toplanabilir: Dilin ön tarafının kabararak ön damakla arasındaki açıklığı daraltması sonucu oluşan ünlülere ön damak ünlüsü veya kısaca ön ünlü denir. Bunlar /e/, /i/, /ö/, /ü/ ünlüleridir. Dilin arka tarafının kabararak, yumuşak damakla arasındaki mesafeyi daraltması sonucu oluşan ünlülerse art damak ünlüsü veya art ünlü olarak adlandırılır. Bunlar /a/, /ı/, /o/, /u/ ünlüleridir. Kimi yayınlarda bunlara ön ve art ünlü yerine ince ve kalın ünlü de denir. İncelik ve kalınlık terimleri yaygın biçimde kullanılmalarına rağmen, gösterdikleri kavrama dair bir çağrışım yapmazlar ve bu nedenle dil bilimsel terim olmaya uygun değildirler. Türkçede ünlülerin ikinci önemli ayırıcı özelliği, dudakların durumudur: Dudaklar düz durumdayken çıkarılan ünlülere düz ünlüler denir: /a/, /e/, /ı/, /i/ ünlüleri düz ünlülerdir. Eğer dudaklarda bir yuvarlaklaşma olur ise bu durumda yuvarlak ünlüler oluşur: /o/, /u/, /ö/, /ü/ ünlüleri de yuvarlak ünlülerdir. Ağız boşluğundaki açıklık-kapalılık, dilin ağız içinde yayvan olarak bulunması veya kabararak hava yolunu daraltmasıyla ilgilidir. Geniş ünlülerde dil her seferinde, dar karşılığına göre ağız içinde daha yayvan biçimde bulunur. Bu darlık veya genişlik durumu ünlülerin sınıflandırılmasında kullanılan üçüncü önemli ayrımdır: /a/, /e/, /o/, /ö/ ünlüleri geniş, /ı/, /i/, /u/, /ü/ ünlüleri dar ünlülerdir. Bu ölçüt için Türkçe kaynaklarda, damakların durumunu esas almak daha alışılmıştır. Aynı grupta yer alan ünlüler arasındaki açıklık da aynı değildir ama ana hatlarıyla ünlüler böyle bir sistem içerisinde görülürler. Konuşma dilinde, /e/ ile /i/ arasında yer alan ve ver-, ye- gibi sözcüklerde görülen, kapalı e denilen bir ünlü daha olduğu yukarıda belirtilmişti (bk. Sesbirim). Ünlülerin sınıflandırılmasında dördüncü ölçüt olarak süre alınır. Baştaki gırtlak sesini saymazsak, ilke olarak ünlüler, çıkarılmaları sırasında ses aygıtında herhangi bir kapanmayla karşılaşmadıkları için nefesin yettiği kadar söylenebilirler. Ama pratik kullanımda uzunluğu veya kısalığı göz önünde bulundurarak “normal uzun” sayabileceğimiz ünlüler vardır. /ı/ ünlüsünün diğerlerinden daha kısa olduğu ve başka dillerle ilişki durumlarında Türkçenin en fazla etkilenen ünlüsü olduğunu da belirtmek gerekir

Yanıt Açıklaması: Aynı sesin gösterimi için farklı alfabelerde farklı işaretler kullanılır. Bir dilin söylenişinde yer alan tüm sesler alfabede gösterilmiyor olabilir. Doğru yanıt B.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Doğru yanıt A seçeneği.

Yanıt Açıklaması: Birleşik sözcüklerde ve birleşik sözcük olduğu unutulmuş eski birleşik sözcüklerde vurgu son hecede değil, ilk sözcüğün son hecesindedir. Bazı sözcüklerde ise yalınken son hecede olan vurgu, birleşme- de ilk heceye kayar. C seçeneği dışındaki sözcükler bu şekildeki vurgulamalara örnektir. Doğru yanıt C seçeneği.

Yanıt Açıklaması: Verilen örneklerde /ı/ > /u/ değişimi görülmektedir. Bu seslerin her ikisi de art (kalın) ve dar (kapalı) sestir. Ayrıldıkları nokta ise dudak durumudur: /ı/ düz, /u/ yuvarlak bir ünlüdür. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ötümlü ve ötümsüz varyantları olan bir ekin, ünlülerden ve ötümlü ünsüzlerden sonra ötümlü ünsüzle başlayan, ötümsüz ünsüzlerden sonraysa ötümsüz ünsüzle başlayan biçimlerinin gelmesine ötümlülük- ötümsüzlük uyumu denir. Buna göre “geçdi” sözcüğünün “geçti” olarak yazılması gerekir. “Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Anlam ayırıcı olan ve Türkçede vurgu olarak anlaşılan parçalarüstü öge yeri değişebilen ton dur.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: "Geldi. Geldi mi? Geldi mi gideriz." örneklerimizi incelediğimizde "Geldi" örneğinde sonda düşen bir ezgi vardır. Bu ezgi cümlenin bittiğini gösterir. "Geldi mi" örneğinin sonunda ise önce yükselip sonra düşen bir ezgi vardır ve bu ezgi, soru cümlesine işaret eder. Buna karşılık aynı sözcük üçüncü cümlede ana cümleyi bitirmez. Yükselen ton cümlenin bitmediğine işaret eder. Doğru cevap A'dır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Dilin ön tarafının kabararak ön damakla arasındaki açıklığı daraltması sonucu oluşan ünlülere ön damak ünlüsü veya kısaca ön ünlü denir. Bunlar /e/, /i/, /ö/, /ü/ ünlüleridir. /a/ ise art damak ünlüsüdür. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Türkçede bilimsel çalışmalarda değişken sesleri göstermenin 2 yolu vardır. Birinci yol bütün değişkenleri ayrı ayrı yazmaktır. Bu yapılırken ekin sahip oldugu ünlü ve ünsüzlere göre farklı alternatifler ortaya çıkar. İkinci yolu ise eklerin bütün varyantlarını yazmak yerine hepsini temsilen semboller kullanmaktır. Burada alışılmış uygulama, değişken seslerin temsilen büyük harfle verilmesidir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Söz Başında Akıcı Ünsüzlerin Bulunmayışı: Türkçede söz başında akıcı ünsüzler bulunmaz, sızıcı ünsüzler de az sayıda bulunabilir. Bu nedenle /f/, /h/, /j/, /l/, /m/, /n/, /p/, /r/, /ş/, /v/, /z/ ünlüleriyle başlayan Türkçe sözcükler ya alın­tıdır ya da ilk ünsüzleri başka seslerden gelişmiştir. /j/ sesi her pozisyonda sadece yaban­cı sözcüklerde bulunabilir. Seçeneklerde bu ünsüzleri barındırmayan tay sözcüğüdür. Doğru cevap C' dir.

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki kelimelerden gök, dip, ufak, geçit ek aldığında sondaki harf ötümlüleşmektedir: "göğ-e, dib-i, ufağ-a, geçid-i". Yeni türevlerde -t sesinin bazen ötümlüleşmediği de görülmektedir. "konut" kelimesi ek aldığında ise ötümlüleşme gözükmemektedir: konut-a, konut-u vb. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Uzunluk, Türkçe ve alıntı sözcükler için farklı anlamlara gelir.

Yanıt Açıklaması: Sözcüğün ilk hecesinde düz bir ünlü varsa sonraki hecelerde sadece düz; yuvarlak ünlü varsa sonraki hecelerde dar-yuvarlak veya düz-geniş ünlülerin bulunması beklenmektedir. Önceki hecede a,ı varsa sonraki hecede a,ı; e,i varsa ikinci hecede e,i; o,u varsa sonraki hecede a,u; ö,ü varsa sonraki hecede e,ü olmalıdır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt açıklaması yok