Türkçe Ses Bilgisi

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B şıkkıdır. Dilin yazılı biçimleri genel olarak durağandır. Yazımdaki “karar verilmiş” tek biçimlilik, standart dilin tek biçimli olduğu şeklinde anlaşılmamalıdır. Her doğal dil kendi içinde çok çeşitli nedenlerle farklı biçimlerde ortaya çıkar. Yazım dışın­da kalan alanlarda kural koymak güçtür. Standart dilde de pek çok çeşitlenme vardır.

Yanıt Açıklaması: Ancak ötümlüleşme düzenli değildir; özellikle eylemden ad yapan -t ekiyle yeni türetilmiş adlarda ötümlüleşme olmaz: anıt- anıtı. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Kimi örneklerde sıfırla nöbetleşme anlam farkı yaratır: koyuvermek/koyvermek örneklerinin her ikisi de standart dilde kullanılmaktadır. Ancak koyuvermek, “koymak, bırakmak”, koyvermek ise “oluruna bırakmak, salmak, ipin ucunu kaçırmak, boş vermek vb.” anlamlara gelir ve makaraları koyvermek, kendini koyvermek gibi birleşik sözcüklerde de kullanılır. Doğrıu cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Kamu kelimesi söylendikleri gibi yazılan kelimelerden biridir. Diğer seçeneklerdeki kelimeler ise söylenişi yazıdan farklılaştığı ha^lde söylenişin değil yazımın esas alındığı sözcüklerdendir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Standart Türkçede, eklenme sırasında köke ait ön ünlünün art ünlüye değiştiği tek örnek ben ve sen zamirlerinin yönelme eki -(y)A aldıklarında görülür: ben+e>bana sen+e>sana. Bu nöbetleşmenin açıklanabilir tarihsel nedenleri vardır. Yönelme eki Eski Türkçede -KA şeklindedir. Eklendiği adların -n ile sonlanması durumunda iki ünsüz birleşerek /geniz n/’sine dönüşür. /Geniz n/’sinin ise artdamaksıllaştırıcı bir etkisi vardır. Gelişme şöyle kurgulanabilir: ben-ke> ben-ge> beñe>baña>bana sen-ke> ben-ge > señe>saña>sana. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Ünlülerin Sıfırla Nöbetleşmesi: Türkçede çok sayıda kök ve gövde, hem çekim hem de yapım eklerinin bir bölümünden önce ikinci veya son hecedeki ünlülerini yitirebilmektedir. Bunların büyük bir bölümü ikinci hecedeki dar ünlüyle ilgilidir: burun>burnu , kavuş->kavşak. Aynı sözcüğün ünlüsü, ünsüzle başlayan bir ekten önce korunmaktadır: burunda , kavuştu . Doğru yanıt D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Herkes kelimesinin söylenişi herkez şeklindedir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Doğal dillerde varyantlaşma nedenlerinden biri coğrafyadır. Bir dilin konuşulduğu coğrafyada bir istikametten başka bir istikamete doğru gidilince konuşmada farklılaşmalar olduğu kolayca gözlenebilir. Bazı konuşma biçimleri o kadar yoğun yerel iz taşır ki bunları belirlemek için uzman olmaya bile gerek yoktur. Dilde coğrafya temelli varyantlaşmayla ağız araştırmaları ilgilenir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Eklenme olduğunda ötümsüz ünsüzlerin ötümlüleşmesi Türkçenin baskın yapısal özelliklerinden biri olduğundan, alıntı sözcüklerin sonundaki ötümsüz ünsüzler de eklenmede iki ünlü arasında kalınca çoğunlukla bu eğilime uyarlar: kalp > kalbim. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Arapçadan kopyalanmış tek heceli sözcüklerin sonundaki ikiz ünsüzler, Türkçenin “söz sonunda ikiz ünsüz bulunmaz” şeklinde özetleyebileceğimiz yapısal özelliğine uyarlanarak tek ünsüze dönüşürler: redd>ret, hakk>hak. Bu kural, -fv ünsüz çiftinin, ilerleyici benzeşme sonucu -i olduğu afv>af ( >ai-ı ) örneği için de geçerlidir. Tekleşme sırasında, Arapça asıllarında ötümlü olan ünsüzler, Türkçenin söz sonunda ötümlü ünsüzlerden kaçınması nedeniyle ötümsüzleşebilir: redd > ret, zıdd > zıt, habb > hap. Doğru yanıt C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ötümlülük-ötümsüzlük nöbetleşmesine ilişkin yukarıda verilen bilgilerin tamamı doğrudur. Doğru cevap E şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Yazı Dili - Konuşma Dili Arasındaki Farklar: Yazılı biçimleri olan doğal dillerde, yazı dili ile konuşma dili farklı hızda değişir. Yazı dili standardı bir kere belirlendikten sonra, eğitimlerini bu standart biçimle almış konuşurlar değişmelerden hoşlanmazlar. Buna karşılık konuşma dili çok daha yoğun ve sürekli bir de­ğişim içindedir. Zamanla yazı dili ile konuşma dili arasında bir uçurum oluşur ve yazı dilin­de reform yapma ihtiyacı ortaya çıkar. Konuşma dilini yazı diline yaklaştırmak ise, bu yön­deki yaygın beklentilere rağmen, alışılmış bir durum değildir. Konuşma dilinde görülen değişmelerin bir kısmı yazıya daha erken, bir kısmı daha geç yansıtılır veya hiç yansıtılmaz: on başı /om başı/, Ankara /Añkara/, pekiyi> /peki/, dershane /dersane/. Bunların belirlenebilmesi için sözcüklerin nasıl yazıldığı ile nasıl söylendiğinin karşı­laştırılması gerekir. "İstambul" söyleyişi bunlara benzer bir örnektir. Bu ses değişimi, konuşmada kullanılmasına rağmen yazıya geçmemiştir. Diğer şıklardaki örnekler ise ağızlar ile standart dilin karşılaştırılması sonucunda fark edilebilen ses olaylarını içerir. Doğru cevap B’ dir.

Yanıt Açıklaması: "muhāfaza" kelimesinde uzatma doğru olarak kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Alıcak yerine alacak yazımı doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Yazım Kılavuzu’na göre bütün ünsüzler kendilerinden sonra gelen /e/ sesi ile seslendirilmelidir. Bu, özelikle söz dizimi açısından sözcük gibi işlem gören kısaltmalar için de geçerlidir.

Yanıt Açıklaması: Standart dilde heceleme yapılırken Türkçe sözcüklerde hecelerin seslenişi esas alınır. Türkçenin yazım kuralları açısından anlama göre heceleme yanlıştır. Buna göre “il-ko-kul” şeklinde heceleme yapılmalıdır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Türkçede söz sonunda bulunamayan ötümlü patlamalı ünsüzler şunlardır: /b/, /d/, /c/, /g/. Bu kuralın istisnası Arapça kökenli bir sözcük olan "kalıp", doğru cevap da B'dir.

Yanıt Açıklaması: Dünya sözcüğünde uzun ünlülerin kısa söylenmesi söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Konuşma dilinde, ünlüyle başlayan -(y)A, -( y)An, -(y)AcAk, -(y)ArAk, -(y)In, -(y)Ip , -(y)IncA, -(y)AyIm gibi eklerden önce araya giren yardımcı ünsüz /y/’nin etkisiyle daralabilir: ağlaya ~ ağlıya başlayan ~ başlıyan anlayacak ~ anlıyacak bekleyerek ~ bekliyerek başlayın ~ başlıyın arayıp ~ arıyıp bekleyince ~ bekliyince vb. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bu örneklerin hepsinde de, yuvarlak ünlüyle biten fiil köküne [y] yardımcı sesiyle başlayan bir ek gelmesi sonucunda ortaya çıkan, yuvarlak ünlü ~ düz ünlü nöbetleşmesi vardır. Doğru cevap C'dir.