Türkçe Ses Bilgisi

Yanıt Açıklaması: Eski Türkçedeki “kangı” sözcüğünde sadece ikinci hecedeki ünlüde bir değişim olmuştur. Bu da ünlü uyumuna aykırı bir durum oluşturmuştur. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: İstanbul Ağzında ilgili kelimenin vurgusu ilk hecesinde yer alır. ER-zin-can

Yanıt Açıklaması: Çoğunlukla ünlü-ünsüz-ünlü yapısındaki bir ses öbeğinin kısa veya uzun bir ünlüye dönüşmesidir. Hem yazı dilinde hem de konuşma dilinde rastlanan bir ses olayıdır. Büzülme farklı biçimlerde ortaya çıkabilir. Çoğu büzülme örneğinde iki hece tek bir heceye dönüştüğü için bu ses olayı hece kaynaşması olarak da adlandırılır. Yukarıdaki sözcüklerde; eczahane-eczane, pekiyi-peki, ağabey-abi, yigirmi-yirmi" şeklinde değişmiş ve büzülme meydana gelmiştir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ağızların etkisi veya Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerin söylenişindeki tereddütten kaynaklı olarak standart söyleyişte kısa ünlülü olan bazı sözcüklerin uzun ünlüyle söylendiği görülmektedir: hakem zafer tarikat v.b. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Ünlü Uzaması, ağızların etkisi veya Arapça ve Farsça kökenli sözcüklerin söylenişindeki tereddütten kaynaklı olarak standart söyleyişte kısa ünlülü olan bazı sözcüklerin uzun ünlüyle söylendiği görülmektedir. Örnek: hakem-hâkem. B seçeneğinde geçen lider kelimesinde de i sesinin uzatılması söz konusudur.

Yanıt Açıklaması: Ezgi, vurgu, durak, ton gibi parçalarüstü ögeler başta olmak üzere, sözlü dile özgü özelliklerin önemli bir kısmı yazıda gösterilmez. Ancak sesleri harflerle yazıda göstermek mümkündür. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: herkes-doğru yazılışı şarj-doğru yazılışı

Yanıt Açıklaması: Geniş /a/, /e/, /o/, /ö/ ünlülerinin çeşitli nedenlerle dar ünlüye dönüşmesine ünlü daralması denir.Eski Türkçedeki “közel” sözcüğünün günümüz Türkçesinde “güzel” olması ses olaylarından ünlü daralması ile ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: /j/ ünsüzü Türkçe kökenli bir sözcüğün hiçbir yerinde bulunamaz; sadece jilet, Jale, jandarma gibi alıntı sözcüklerde bulunabilir. Bu nedenle, /j/ sesinin yerine ağızlarda sık sık /c/ sesi kullanılır: cilet, Cale, candarma gibi. Doğru yanıt B.

Yanıt Açıklaması: Türkçede kapalı hecelerdeki açık e sesi eklenme sırasında hecenin açık heceye dönüşmesi durumunda kapalı e ile nöbetleşir. "sen-seni, gel-gelir" sözcükleri, açık ünlü-kapalı ünlü nöbetleşmesine örnek olarak verilebilir. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Haldun Taner’­n “Ay Işığında Çalışkur”, Orhan Kemal’i­n Murtaza (İstanbul 1952) adlı çalışması başta olmak üzere edeb­i meti­nlerden hareketle edebi­yatta ağız kullanımı hakkındak­i bir çalışmada ses özell­ikleri­ne de yer verildiği­ gösteri­lmeye çalışılmıştır. Doğru yanıt B’dir.

Yanıt Açıklaması: Dar ünlü ~ ø nöbetleşmesinin görüldüğü iki heceli bir grup sözcük vardır. Bu sözcüklerin ilk heceleri açık, ikinci heceleri ise dar ünlülü ve kapalıdır. Ayrıca kapalı olan ikinci heceleri ğ-n, ğ-r, ğ-z, ğ-s ya da l-n, r-n, m-z, n-z, v-ç ve y-n ünsüz dizilişindedir. Bu tür hece yapısına sahip sözcükler ünlüyle başlayan, vurgulanabilir bir ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü sıfırla nöbetleşir: gönül>göğsü, ağız>ağzı, beyin>beyni, alın>alnı vb. Hece yapıları farklı olan organ adlarında sıfırla nöbetleşme gerçekleşmez: topuk>topuğ-a. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Ayın ve hemze söz içinde hece sonunda ise düşer ve kendinden önceki ünlüyü uzatır: dava, mana, memur vb.

Yanıt Açıklaması: Salep kelimenin doğru yazım şeklidir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B şıkkıdır. Çünkü eklenmede birbirinin yerine geçebilen sesler için nöbetleşme terimi kullanılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: yaşıl › yeşil, bış- › piş, tıl › dil ve yorı- › yürü- örneklerinde öndamaksıllaşma vardır ancak ıgaç › ağaç  örneğinde ünlü genişlemesi olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Kişi eki işlevinde kullanılan ben ve biz zamirlerinin başındaki /b/ sesi de bu zamirlerin ekleşmesi sırasında düşmüştür. Bu ünsüz düşmesi olayının yanı sıra, verilen süreçte şu ses olayları da gözlenmiştir:  e > ü yuvarlaklaşma, ü > i düzleşme, k > g ötümlüleşme. Doğru cevap E’ dir.

Yanıt Açıklaması: Dar ünlü ~ ø nöbetleşmesinin görüldüğü iki heceli bir grup sözcük vardır. Bu sözcüklerin ilk heceleri açık, ikinci heceleri ise dar ünlülü ve kapalıdır. Ayrıca kapalı olan ikinci heceleri g-n, g-r, g-z , g-s ya da l-n, r-n, m-z, n-z, v-ç ve y-n ünsüz dizilişindedir: ağız, burun vb. Bu tür hece yapısına sahip sözcükler ünlüyle başlayan, vurgulanabilir bir ek aldıklarında ikinci hecedeki dar ünlü sıfırla nöbetleşir. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Söz Başında Bulunmayan Ünsüzler Türkçede söz başında bulunabilen ünsüz sayısı diğer pozisyonlara göre oldukça sınırlıdır. Türkçe kökenli sözcüklerde, söz başında /ğ/, /l/, /m/, /n/, /r/, /ş, /z/ ünsüzleri bulunmaz. Bir sözcüğün bu ünsüzlerden birisiyle başlaması, kökeninin Türkçe olmadığını gösterir. Ancak günümüz Türkçesinde bu kuralın kimi istisnaları vardır. Örneğin /n/ ünsüzü sadece ne ve bundan türemiş olan nereye, nasıl, niçin, neden gibi sözcüklerde bulunabilir. /ş/ sesi de şu, şimdi, şiş gibi Türkçe örneklerde geçer ama ikincildir, yani başka seslerden gelişmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mağdur kelimesi ilgili duruma örnek teşkil etmez. Diğerleri kısa söylenişli olmasına rağmen, standart dışı söylenişte uzatıldıkları gözlenmektedir.