Eski Türk Edebiyatının Kaynaklarından Şair Tezkireleri

Yanıt Açıklaması: Gülşen-i Şuara şehzade Sultan Selim adına yazılmıştır. Diğer seçeneklerdeki şehzadeler farklı devirlerde yaşamış şehzadelerdir.

Yanıt Açıklaması: Aşık Çelebi, Narda, Alaiye, Niğbolu, Çernovi, Kıratova ve en son olarak da Üsküp kadılıklarına getirildi. Bu arada Kıratova kadılığında iken yıllardır üzerinde çalıştığı ancak Latifî’ye kızıp bir kenara bıraktığı tezkiresini bitirip II. Selim’e takdim etti. Ayrıca Arapça Zeylü’ş-şakaik’ini de tamamlayıp Sokullu Mehmet Paşa’ya sundu. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Meşairü’ş-şuara: (Âşık Çelebi Tezkiresi), Âşık Çelebi’nin en önemli eseridir. 1568 yılında tamamlanmış ve devrin padişahı II. Selim’e takdim edilmiştir. Tezkire, bir giriş ve şair biyografileri olmak üzere iki kısımdan meydana gelmektedir. Girişte, sözden hareketle şiirin manası, iç ve dış unsurları, Araplarda ve Osmanlıdaki tarihî gelişimi başka kaynaklardan alınan bilgilerle, Arapça, Farsça şiirlerle, ayet, hadis ve kelamlarla desteklenerek anlatılır. Tezkirenin yazılış tarihine kadar tahta geçmiş Osmanlı sultanlarının şairlik yönleri ve edebiyata gösterdikleri ilgi üzerinde durulur.

Yanıt Açıklaması: Latifî şairleri alfabetik olarak sıralamaya başlamıştır. Latifî’den sonra bu çağdaş usul, küçük istisnaları dışında Türk tezkireciliğinin vazgeçilmez tertip tarzı olmuştur.

Yanıt Açıklaması: İslam tarihçilerinin Hz. Peygamberin hayat ve hadislerine dair yaptığı çalışmalar biyografinin bir bilim dalı olarak İslam dünyasında çok önemli bir yer edinmesini sağlamıştır. Bu tür çalışmalara, başta Hz. Peygamber olmak üzere İslam tarihinin önemli şahıslarının topluma örnek kişiler olarak takdimi ve Arap geleneğindeki soy sopla övünme alışkanlığı da eklendiğinde biyografi daha da önem kazanmıştır. Arap edebiyatındaki biyografik çalışmalar, tabakat adı verilen kitaplarda toplanmaktaydı. Tezkire türünün kökeni bu kitaplardır.

Yanıt Açıklaması: Aşık Çelebi'nin eseri Meşairü'ş-şu'ara'dır.

Yanıt Açıklaması: Doğru yanıt e şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Tezkire, Arapça z k r kökünden türemiş, tefile vezninde bir kelimedir; hatırlamaya vesile olan şey anlamına gelir. Tezkire, belli bir meslekte tanınmış kişilerin, başta şairler olmak üzere, velilerin, hattatların, mimar ve musiki ustalarının, hatta usta bir çiçek yetiştiricisinin hayat ve sanatından söz eden edebî türün adı olmuştur. Şairlerin toplandığı bu tür biyografik eserler, tezkire-i şuara, tezkiretü’ş-şuara ya da sadece tezkire olarak zikredilir. Arap edebiyatındaki biyografik çalışmalar, tabakat kitaplarında toplanmaktaydı. Tezkire türünün kökeni bu kitaplara dayandırılabilir.

Yanıt Açıklaması: Layifi’nin 1546’da tamamlayıp Kanuni Sultan Süleyman’a sunduğu eser olan Latifi Tezkiresi’nin diğer adı Tezkiretü’ş-şuara ve Tabsıratü’n-nuzema’dır.

Yanıt Açıklaması: Gelibolulu Mustafa Âlî, çeşitli alanlarda pek çok eser vermiş olmakla birlikte onun eserleri değerlendirildiğinde tarihçiliğinin, tarihçilik içinde de biyografi tarafının ön plana çıktığı görülür. Âlî bu anlamda üç müstakil eser kaleme almıştır: Menakıb-ı Hünerveran, Hilyetü’r-rical ve Künhü’l-ahbar.

Yanıt Açıklaması: Latifî, kâtiplik mesleğine girdikten sonra, devrin önemli kişilerinden defterdar İskender Çelebi’ye Baharriye kasidesini sunmuştur. Bu kaside aracılığıyla hem tanınmış hem de karşılık olarak Belgrad imaret kâtipliğine atanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türkçe şiir biyografisi yazma geleneği Doğu Türkçesi’nde başlamış olmakla birlikte bu yazı dilinde gelişimini sürdürememiş, Nevayî’den sonra ancak Sadıkî ile ikinci bir örnek verebilmiştir. Türün bu coğrafya yerine Osmanlı Devleti içinde hayatını devam ettirebilmiş olmasının sebebi, uzun ve istikrarlı bir devletin varlığı ile mümkün olabilmiş, Orta Asya’da tersine bir yapı söz konusu olduğu için, başka kültür ve sanat faaliyetleri gibi, 16. yüzyıldan sonra yeni örnek üretilememiştir.

Yanıt Açıklaması: Anılan bu üç eser, Herat’ta yazıldıkları için Herat ekolu tezkireleri olarak adlandırılırlar

Yanıt Açıklaması: Haşiye, Bir metnin altına ya da kenarına konuyla ilgili yazılan açıklayıcı bilgidir

Yanıt Açıklaması: Hasan Çelebi, eserini kaleme alma sebebini de açıkladıktan sonra Vasf-ı Şerîf-i Hazret-i Hâce Efendi başlığı altında Hoca Sadüddin Efendi’yi bilgi, kültür, ahlak ve erdem bakımından övmüş; yeryüzünde ne kadar değerli şeyler varsa bunların hepsinin onun şahsında toplandığını belirtmiştir. Tezkirenin kaleme alındığı durum ve şartlardan uzun uzun bahseden Hasan Çelebi, eserini kime sunduğunu açıkça belirtmemiştir. Fakat bu övgü dolu sözlerden tezkirenin Hoca Sadüddin Efendi’ye sunulduğu anlaşılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Biyografiler, konularına ve bakış açılarına göre küçük farklılıklar göstermekle birlikte ortak bir kültürün ürünü oldukları için belli ortak noktalara sahiptirler. Biyografisi yazılan kişi hemen daima belli bir yaşa geldikten sonra böyle bir değerlendirmeye hak kazandığı için bu eserlerde doğum tarihleri pek yer almaz.

Yanıt Açıklaması: 5. tezkiredir.3 fasıldan oluşur. Dili ağırdır. 640 biyografi yer alır. Cevap C şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Latifî, tezkiresini yazarken Camî’nin Baharistan, Ali Şir Nevayî’nin Mecalisü’n-nefais ve Sehî Bey’in Heşt Behişt adlı eserlerini model almıştır.

Yanıt Açıklaması: Talik : Güzel yazı yazma sanatı olarak tanımlanabilecek olan hat sanatından kullanılan yazı çeşitlerinden biri. Talik icazeti ise bu yazı çeşidinde uzmanlaştığını gösteren diploma anlamına gelmektedir. Mücellit : Kitapları dikip kenarlarını düzelterek kap geçiren işçi. Haşiye : Bir metnin altına ya da kenarına konuyla ilgili yazılan açıklayıcı bilgi. Melametî : Melâmîye tarikatinden olan. İlâm : Bir davanın mahkemece nasıl bir hüküm ve karara bağlandığını gösteren resmî belge. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu sahasında şairler tezkiresi yazma geleneği, Sehî Bey’in 1538 yılında Edirne’de tamamladığı Tezkire-i Sehî olarak da bilinen Heşt Behişt ile başlar. Ancak ilk dört seçenekte sıralanan özellikler Latifi’nin tezkeresinin özellikleridir ve Heşt Behişt’e göre üstün yönleridir.