Eski Türk Edebiyatının Kaynaklarından Şair Tezkireleri

Yanıt Açıklaması: Tezkirenin muhtevasıyla ilgili verilen ilk üç bilgi doğrudur. Tezkirecinin dili ise ağır ve sanatlıdır. Bazı kişilerin anlatımında bu dil daha da ağırlaşır. Hasan Çelebi, şairlerin doğum ve yerleşim yerleriyle ilgili yaptığı tarif ve tavsiflerle 16. yüzyıl Osmanlı devletinin kültür ve sanat coğrafyasını gözler önüne serer. Tezkireyi diğer tezkirelerden ayıran en önemli özelliklerden biri budur.

Yanıt Açıklaması: Tezkire, Arapça z k r kökünden türemiş, tefile vezninde bir kelimedir; hatırlamaya vesile olan şey anlamına gelir. Bu durumuyla sözcük, dilimizde çeşitli anlamlarda kullanılmıştır. Bunlar: Küçük mektup, pusula; bir iş için verildiğini bildiren veya bir hususu ispata yarayan resmi belge; askerlik görevinin bittiğini bildiren belge; aynı yerdeki resmi daireler arasındaki yazışma pusulası, makamlar arasında gidip gelen kısa yazı. Ancak tezkire, bunlar dışında, belli bir meslekte tanınan kişilerin sanat ve hayatından söz eden edebi türün adı olmuştur. Şairlerin toplandığı bu tür biyografik eserler, tezkire adıyla anılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Şair Zaifî’nin teşvik ve ısrarı üzerine Âşık Çelebi’nin görüşlerinden de faydalanarak eserini yazmaya başladı. Latifî, kendisine haklı bir şöhret kazandıran tezkiresini 1546’da tamamladı ve devrin padişahı Kanunî Sultan Süleyman’a sundu.

Yanıt Açıklaması: Tezkire, Arapça z k r kökünden türemiş, tefile vezninde bir kelimedir; hatırlamaya vesile olan şey anlamına gelir. Bu haliyle sözcük, dilimizde çeşitli manalarda kullanılmıştır. Bunlar: Küçük mektup, pusula; bir iş için izin verildiğini bildiren veya bir hususu ispata yarayan resmî belge; askerlik görevinin bittiğini bildiren belge; aynı şehirdeki resmî daireler arasındaki yazışma pusulası, makamlar arasında gidip gelen kısa yazı.

Yanıt Açıklaması: Antoloji tipi denir.

Yanıt Açıklaması: b şıkkı, Faslü'l-Hitab'dan alınan bir eser; c şıkkı, terci-bent; d şıkkı, hafıza nazirelerini topladığı eser; e şıkkı, halife, hilafet ve mutasavvıflardan bahsettiği eserdir. Cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Türkçe şair biyografisi yazma geleneği Doğu Türkçesi’nde başlamış olmakla birlikte bu yazı dilinde gelişimini sürdürememiş, Nevayî’den sonra ancak Sadıkî ile ikinci bir örnek verebilmiştir. Türün bu coğrafya yerine Osmanlı Devleti içinde hayatını devam ettirebilmiş olmasının sebebi, uzun ve istikrarlı bir devletin varlığı ile mümkün olabilmiştir.

Yanıt Açıklaması: "Mecma-ı zurefâ ve menba-ı şu’arâ olan Vardar Yenicesi’ndendür." ifadesinin doğru ve tam çevirisi "Zariflerin toplandığı yer ve şairlerin kaynağı olan Vardar Yenicesi'ndendir." şeklinde olmalıdır.

Yanıt Açıklaması: Manzum ve mensur bir metinde manaları farklı lafızlar arasındaki yazılış ve telaffuz benzerliğine cinas denir. Lafızları meydana getiren harflerin cinsi, sayısı, harekesi ve sırasında tam benzerlik var ise buna Tecnis-i tam denir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu sahasında ilk tezkire örneği olan Sehî Bey’in Heşt-Behişt adlı eseri henüz tamamlanmış ve bu eser edebiyat çevrelerinde büyük ilgiyle karşılanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Mütevelli, bir vakfın idaresine bakan kişidir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru yanıt a şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Türkçe şair biyografisi yazma geleneği Doğu Türkçesi’nde başlamış ancak gelişimini bu yazı dilinde sürdürememiş, Nevayî’den sonra ancak Sadıkî ile ikinci bir örnek verebilmiştir. Türün bu coğrafya yerine Osmanlı Devleti içinde hayatını devam ettirebilmiş olmasının sebebi ise uzun ve istikrarlı bir devletin varlığıdır.

Yanıt Açıklaması: Güftî, manzum tezkire yazan tek isimdir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Biyografi yazarları eğer ele aldıkları kişi artık hayatta değilse mahlastan sonra ona rahmet dileyen bir dua cümlesi eklerler. Bu dua cümlesi genellikle şairin adı veya mevkii ile ilgili kelimelerden seçilir.

Yanıt Açıklaması: Gülşen-i şuara’nın en önemli tarafı, büyük çoğunluğu Osmanlı İmparatorluğu’nun doğu bölgesindeki şairleri ihtiva etmesi ve bunlar hakkında ilk ve tek kaynak durumunda olmasıdır.

Yanıt Açıklaması: 1 mukaddimeden oluşur. Cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Latifî Tezkiresi’nin dili sade, cümleleri kısa ve seçilidir. Üslubu akıcı, ahenkli ve yer yer alaycıdır.

Yanıt Açıklaması: Ali Şir Nevayi’nin Mecalisü’n-nefais, Camî’nin Baharistan ve Devletşah’ın Tezkire-i Devletşah adlı üç eser, Herat’ta yazıldıkları için Herat ekolü tezkireleri olarak adlandırılırlar.

Yanıt Açıklaması: İslam uygarlığının dünyaya en büyük katkılarından biri tarih alanına getirdiği zenginlik, özellikle de biyografiye kazandırdığı derinliktir. İslam tarihçilerinin Hz. Peygamberin hayat ve hadislerine dair yaptığı çalışmalar biyografinin bir bilim dalı olarak İslam dünyasında çok önemli bir yer edinmesini sağlamıştır. Bu tür çalışmalara, başta Hz. Peygamber olmak üzere İslam tarihinin önemli şahıslarının topluma örnek kişiler olarak takdimi ve Arap geleneğindeki soy sopla övünme alışkanlığı da eklendiğinde biyografi ilmi daha da önem kazanmıştır. Doğru cevap D'dir.