Cumhuriyet Dönemi Türk Nesri

Yanıt Açıklaması: “Günlük”, “günce” kelimelerinin bugünkü anlamda dilimizde kullanılması ve bir türü karşılamak üzere kavramlaşması oldukça yenidir. İngilizcede “diary”, Fransızcada “journal”, Arapçada “yevmiyyât” kelimeleriyle karşılanan günlük, eski Türkçede “rûznâme” kelime/kavramlarıyla karşılanmıştır.

Yanıt Açıklaması: İstanbul ve Pierre Loti (1958) Abdülhak Şinasi Hisar tarafından yazılmıştır. Bu nedenle doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Röportajın etkisi değişik anlatım biçimlerini özgürce kullanmasından gelir. Somut bir toplum gerçeği ya da sorunu dile getirilirken o konuda yazılmış bir şiirden, söylenmiş bir türküden, yakılmış bir ağıttan yararlanılır. Bu özellik röportajın edebi yönünü vurgularken diğer özellikler inandırıcılık özelliğini vurgulamaktadır.

Yanıt Açıklaması: C¸ok yönlü anlatım olanaklarının kullanılabilmesi, röportajı diğer düşünce yazıla- rından daha zengin kılar. Doğru yanıt C'dir.

Yanıt Açıklaması: “Mektup”, kelime olarak Arapçada “yazılı nesne, yazılmış şey” anlamına gelmektedir. En eski haberleşme araçlarından biri olan mektup, sosyal yaşantımızda sıkça başvurduğumuz yazılı bir anlatım türüdür. Edebiyatın en eski türlerinden biri olan mektubun yazıyla yaşıt olduğu söylenebilir. Yazının bulunuşuyla birlikte mektuplaşmalar da başlamıştır. Ancak Latin yazarı Ciceron’un bu türe kimliğini kazandırdığı bilinmektedir (Özdemir, 1981, 167). Bu türün elde bulunan en eski örnekleri Mısır firavunlarının yazdığı diplomatik mektuplar (MÖ XV.-XIV. yüzyıllar) ile Hitit krallarının Boğazköy arşivinde bulunan mektuplardır. Mektuplar yalın ve içtendir. Konu alanları sınırsızdır. Yaşamın ve yaşanılanların değişik yönleri (gözlemler, duygular, dedikodular, haberler, düşünceler, yorumlar, kaygılar, korkular, özlemler, istekler vb.) mektupların konusu olabilir.

Yanıt Açıklaması: Latinlerde iyice işlenen ve gelişen mektup türünün bu dönemdeki en belirgin ismi Çiçero’dur. Konularının çeşitliliği ve yazanların kişilikleriyle zenginleşen mektuplara, Orta Çağ’ın skolastik düşüncesinden sonra başlayan hümanizmin ilk yayılışı sırasındaki Rönesans İtalya’sında rastlanır. Bu dönemde Aretino, Tasso ve Ariosto’nun mektupları önemlidir. Avrupa’da 15. yüzyıldan 19. yüzyıla gelinceye kadar Machiavelli, Michalengello, Mozart, Vagner, Racine, Leopardi, Goethe, Schiller, Madame de Sevigne, Dostoyevski, Puşkin gibi sanatçıların yazdıkları mektuplar bu türün güzel örneklerini oluşturmaktadır. Türün en büyük ustasının Voltaire olduğu bilinmektedir. Avrupa edebiyatlarında olduğu gibi Doğu edebiyatlarında da mektubun tarihi eskidir. İslamiyet’ten önce Arap edebiyatında bir tür olarak mektup vardı. “Mükatebe” ve “Mürasele” denilen bu tür, İslamiyet’in ilk yıllarında da kullanılmıştır. Bu dönemde Hz. Muhammed’in değişik toplulukları İslamiyet’e davet etmek üzere yazdığı mektuplar önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Otobiyografi ile anı/hatıra türü birbirine oldukça yakındır. Fakat otobiyografide merkezde yazarın kendisi vardır; bir nevi yazar kendi dünyasına bakar, öznel bir yaklaşım söz konusudur; anı/hatırada ise çevredeki insanlar da ön plana çıkar.

Yanıt Açıklaması: Anı türü, olayların yaşanması ve tarihi bir sıra izlemesi bakımından en çok tarih alanı ile benzerlik gösterir.

Yanıt Açıklaması: A, B, C, E şıklarındaki örnekler, eski zamanlarda başlı başına bir tür olarak or­taya çıkmadan önce biyografi diyebileceğimiz bazı yazılardır. Edebiyatın bir türü olarak biyografinin öncüsü, MS 46-120 yılları arasında yaşamış olan Yunanlı deneme, ta­rih ve biyografi yazarı Plutarkhos gösterilmektedir. Plutarkhos’un 23 Yunanlı ile 23 Romalının hayat­larını çifter çifter birbirine paralel olarak kaleme aldığı Paralel Yaşamlar kitabı dünya edebiyatında ilk biyografi örneği olarak kabul edilmektedir. Doğru cevap D’ dir.

Yanıt Açıklaması: Röportaj, bilgiyi, haberi, gerçeği açık, yalın, çarpıcı bir dille okura ileten, okuyucuyu sıkmadan, kendini okutan, gücünü, inandırıcılığını belgelerden alan, okuyucuyu belgelerin de ötesine geçiren bir yazı türüdür.

Yanıt Açıklaması: Mehmet Kaplan’ın, Tevfik Fikret Devir-Şahsiyet-Eser (1971) , İsmail Parlatır’ın, Recaizade Mahmut Ekrem (1995) , Ö.Faruk Huyugüzel’in, Hüseyin Cahit Yalçın’ın Hayatı ve Edebî Eserleri Üzerinde Bir Araştırma (1984) isimli çalışmaları bilimsel biyografiye örnektir. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Orhun Yazıtları’nın edebiyatımızdaki ilk siyasi söylev örneği olduğu bilinmektedir. Bu yazıtlar; 732’de dikilen Kül Tigin, 735’te dikilen Bilge Kağan, 720-725 yıllarında dikilen Tonyukuk yazıtlarıdır.

Yanıt Açıklaması: “Biyografi”, otobiyografi ve monografiyi de içinde barındıran bir üst kavramdır yani monografinin bir alt kavramı değildir. Biyografilerde sanallık değil bir gerçeklik vurgusu ön plana çıkar. Biyografiler sadece hacimli eserlerden oluşmaz.Kısa biyografiler de bulunmaktadır.  Eski Türk edebiyatında bu tarz yazılara "Durum Tercümesi değil; “Tercüme-i Hal” ya da “Hal Tercümesi” denilmekteydi. C seçeneğinde yer alan "Kişileri, içinde yetişmiş olduğu maddi ve manevi çevre içerisinde kişiliği ve eserleri çerçevesinde anlatır." ifadesi ise doğrudur.

Yanıt Açıklaması: Gezip görmeye, incelemeye, soruşturmaya, ilgililerle görüşüp konuşmaya dayanan röportajın bu özelliklerinden dolayı diğer yazı türleriyle hatta öykü, roman ve tiyatro türleriyle sıkı bir ilişki içinde olduğu söylenebilir. Röportaj hem gezi yazılarının hem de makalenin özelliklerini taşır. Röportajlarla biyografi türü birbiriyle karşılaştırıldığında röportajda anlatılan kişinin konuşmalarına yer verilirken biyografide bu olmayabilir. Genelde röportajlar yaşayan sanatçılarla yapılır. Her iki tür de belgelere dayandırılır. Ancak biyografilerde hayatı yazılan kişi hakkında yorum yapılmaz. Röportajlarda ise kişisel yorum vardır.

Yanıt Açıklaması: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Yahya Kemal üzerine yazdığı monografisinin yanı sıra İstanbul, Ankara, Konya, Erzurum ve Bursa’y ı geniş bir çerçeveden tarihsel, kültürel, mimari, yaşayış vs. boyutlarıyla ele alıp anlattığı Beş Şehir isimli şehir monografisi de bulunmaktadır. İzmir incelene şehirler arasında değildir. Bu nedenle doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Toplumcu Gerçekçilerden ikinci kuşağın en belirgin özelliği köylü ve alt gelir sınıfında olan insanların problemleri ile köyden şehre göç eden insanları yaşadığı problemlerdir. Bu dönemde eserler veren yazarlardan biri de Orhan Kemaldir.

Yanıt Açıklaması: Montaigne, dışındaki isimlerin gezi yazıları mevcuttur.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat öncesinde seyahatname adı altında gezi yazılarına rastlanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bilimsel anlayışa bağlı olarak söz konusu kişiye ait bilgiler, bir mantık silsilesi içerisinde, mesela kronolojik düzende, alt başlıklar hâlinde; doğumu, yetişmesi, eğitimi, dönemi içerisinde konumu, eseriyle tuttuğu yer, başarıları, eserinin özellikleri; şekli, içeriği vs. bölümler hâlinde verilip bütün bunlar eleştirel bir tutumla ele alınıp bilgi ve belgelerle desteklenmeye çalışılıyorsa bu tarz biyografilere “bilimsel biyografi” denir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Nitekim edebî türlerin “en ziyade ferdî olanı” değerlendirmesinde bulunan Yahya Kemal, bir kısmını yazıp yayımlamasına rağmen, hatıraların okuyucu tarafından şüphe ve tereddütle karşılanacağı ihtimali üzerinde durur.