Çağdaş Türk Edebiyatları 1

Yanıt Açıklaması: Avrupa Medeniyetinin Esasına Bir Nazar adlı eserini yayımlayarak Avrupa medeniyetinin, Müslümanların ilmi araştırmalarından yapılan tercümeler sayesinde geliştiği, yükseldiği ve başarılarını da Müslümanlara borçlu olduğu fikrini savunan yazar Musa Akyiğit’tir. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Diğer ifadeler yanlıştır. Cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Modern Tatar edebiyatında bilinen ilk tiyatro eseri Abdurrahman İlyasî’nin Biçare Kız (1887) adlı eseridir. Eserde, evlilik meselesi işlenmiştir: Biktemir, kızı Mahitab’ı zengin bir Tatarın cahil, içkici oğluyla evlendirmek ister ve nişanlar. Mahitab karşı çıksa da babası onu dinlemez. Hatta karısı Feriha’nın da bu konuda fikrini almaya bile lüzum duymaz. Feriha’nın “Oğlan pek akıllı değil, Mahitab razı olur mu?” diye söylenmesine baba, “Ben razı olunca olur sesini çıkarmaz!” diye cevap verir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: İleri dergisi Kırım edebiyatında hikâye türünün gelişmesinde de etkili oldu. Bu dergideki hikâyeciler arasında Ömer İpçi, Cafer Gafarov, Abdulhekim Hilmi (Altaylı), Cemil Seyitümmet, Tanabaylı sayılabilir. Doğru yanıt E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Monçukatdı. Cevap A'DIR.

Yanıt Açıklaması: Bekir Çobanzade ve daha başka şahsiyetler şiirlerinde “Çöl şivesi”ni, yazılarında Türkiye Türkçesini kullanmışlardı. “Çöl şivesi”, Kırım’ın kuzey kesimlerinde kullanılan, Kıpçak unsurlarının hakim olduğu bir ağızlar topluluğuna verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: Sürgünde sadece insanlar değil, birçok yazma ve basma eser de yok olup gitti. Kırım’da evlerde, kütüphanelerde olan eserler bile toplatılıp yok edildi. Yıllarca Kırım Tatarcası yazı dili olarak kullanılmadı. Ancak 1953’te Stalin’in ölmesinden sonra biraz nefes alabildiler; yavaş yavaş onlara da bazı haklar tanınmaya başladı. 1 Mayıs 1957’de haftada iki kere yayımlanan küçük ebatta Lenin Bayrağı adlı bir gazete çıkarmalarına ve sürgün edildikleri O¨zbekistan’da yazarlar birliğinin içinde Kırım Tatarları için ayrı bir şube oluşturulmasına izin verildi.

Yanıt Açıklaması: Cedit hareketiyle başlayan modernleşme süreci içinde, tiyatro eserleri de aşağı yukarı modern hikaye ve romanla aynı dönemde ortaya çıkmıştır. Bilinen ilk tiyatro eseri ise Abdurrahman İlyasi’nin Biçare Kız (1887) adlı eseridir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Tatarlar arasında din anlayışını yenileyen ilk şahsiyetlerden biri Abdunnasır Kursevî’dir. Kursevî, öğrenimine memleketinde başladıktan sonra Buhara’ya gitmiş Mir Arap Medresesi’nde iyi derecede Arapça, Farsça öğrenmiş Buhara ve Semerkant’ta okuma, inceleme imkânı bulduğu eski dinî, felsefî yazma eserlerden edindiği bilgiler sebebiyle medresedeki skolastik zihniyete karşı çıkmıştır. Böylece bilimsel araştırmalar için kaçınılmaz bir şart olan tenkit fikrini yeniden gündeme getirmiş olur. Kitabü’l-İrşad li’l-İbad (Kazan 1903) adlı Arapça eserinde, İslam dünyasında eski dönemlerdeki “âlimlere” ve yazılan her kitaba körü körüne itaat edilip değer verdiğinden, bilginin ağızdan ağıza hikâye edilmesinden şikâyet ederek, fikirlerin, kitapların akılcı bir gözle değerlendirilmesi gerektiğini ileri sürer. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Seyyid Mehemmed Hüséyn Şehriyar (1906/7-1988), Sadece Azerbaycan’ın değil, yakın dönem Türk dünyasının en büyük şairlerindendir. Farsça ve Türkçe şiirleri vardır. En büyük özelliği şiirlerindeki eşsiz lirizmdir. Samimiyeti, şahsî duygu ve düşüncelerinin derinliği, hayal dünyasının genişliği ve renkliliğiyle ulaşılması zor bir zirveye erişmiştir. Héydar Babaya Salam adlı iki parçadan oluşan manzumesi, bütün Türk dünyasını ayağa kaldırmış, her yerden bu manzumelere nazireler yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Diğerleri de belli başlı edebiyat türüdür ama daha önemli dediği için cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Batı Avrupa'da en çok tanınan Şarklı yazar (Azerbaycan) "Mirze Feteli Ahunzade"dir. Ahunzade'nin oyunları Avrupa'da sahnelenmiştir. Doğru yanıt: C'dir.

Yanıt Açıklaması: Yukarıda bahsi geçen eserler Eşref Şemizade'ye aittir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Maarif Hareketi

Yanıt Açıklaması: 1475’te Osmanlı devletine tâbi olduğu tarihte Kırım’daki hâkim kültür, Müslüman Kıpçak ve Oğuz temeline üzerinde gelişmişti. Yazı dili ve edebiyat gelenek­leri de Türkistan’a Çağatay Türkçesi ve edebiyatına bağlıydı. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Tercüman 1905 öncesi İsmail Gaspıralı döneminde yayınlanan bir gazetedir.

Yanıt Açıklaması: Said Halfin [Halfeoğlu] (1732-1785). Kazan’da tercümanlık, mütercimlik ve 1785- 1800 yıllarında “Kazan I. Er Balalar Gimnaziyası”nda Tatar dili öğretmenliği yaptı. Rusya’da Tatar Türkçesiyle basılan ilk alfabe kitabı “Tatar Tili Elfbası”nın da yazarıdır. (Rusça tam adı: Azbuka Tatarskogo yazıka c obstoyatel’nım opisaniem bukv i skaladov, Moskva, 1778, 54. s.)

Yanıt Açıklaması: Bu makamın başında bulunan “Kırım Müftüsü”nü atama yetkisi Çar’a aitti.

Yanıt Açıklaması: 1813 Gülistan Antlaşmasıyla

Yanıt Açıklaması: Numan Çelebi Cihan, Kırım Tatar milli hareketinin önderlerinden ve Kırım Tatar Demokratik Cumhuriyeti’nin başkanıdır. 1918 yılında Kırım’I ele geçiren bolşevikler tarafından kurşuna dizilerek şehit edilmiştir. Bu şiir, 1917 tarihinde Bahçesaray’da, Kırım hanlarının sarayında toplanan Kırım Milli Kurultayı sırasında çalınmış, benimsenmiş ve 1991 tarihinde alınan bir kararla da Kırım Tatarlarının Milli Marşı olarak kabul edilmiştir