Çağdaş Türk Edebiyatları 1

Yanıt Açıklaması: Bakı Muharibesi” nde, 1919’da Gence’de kurulan Millî Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Türk ordusunun da yardımıyla Bakû’yu Bolşeviklerden kurtarması anlatılır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Asrın başlarında bu bölgedeki edebiyatta en çok rağbet gören nazım şekli gazeldir. Bu devrin gazellerinde, geleneksel şiir anlayışı ve konuları yanında, gittikçe daha belirgin bir ha^l almaya başlayan gerçek insani^ duyguların, kişisel duygu ve düşüncelerin, hayata gerçekçi bir şekilde bakışın ifade edildiği görülür.

Yanıt Açıklaması: Azerbaycan edebiyatında sosyal sorunları yazdığı tiyatro oyunlarında işleyen sanatçı "Mirze Feteli Ahunzade"dir. Ahunzade, Azerbaycan'da modern edebiyatın kurucularındandır.Doğru yanıt: A'dır.

Yanıt Açıklaması: “Terceme-i Hacı Ebilmenih” adlı eserinde bir kısmını Hac ziyaretinde yazdığı tahmin edilen münacat, kasideler, manzum hikâyeler bulunur. Bu eserde kendisi hakkında da bilgiler verir.

Yanıt Açıklaması: Stalin devrinde her türlü millî duyguyu terennüm etmeden ürkmüş bulunan Kuzey Azerbaycanlı şairler bu “Cenup mevzuu”na sığınıp duygularını dile getirdiler. Böylece “Cenup mevzuu” zamanla “Sovyet ideolojisi”nin dışına taşan gerçek millî duyguların ve emellerin anlatıldığı bir vasıta oldu.

Yanıt Açıklaması: Séyit Azim Şirvanî (1835-1888) (Azerî Türkçesinde “Séyid Ezim”), XIX. yüzyılın en büyük şairidir. Lirik şiirleri, etkili satirik manzumeleriyle şöhret kazanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Rus yönetimi altında yaşayan Türk aydınları arasında alfabe problemi Türkiye’den daha rahat bir şekilde tartışılıyor, hükûmet buna engel olmuyordu. Hâlbuki Osmanlı devletinde Arap harflerinin ancak ıslahından bir dereceye kadar söz edilebiliyor, değiştirilme fikri aydınlar arasında kapalı bir şekilde tartışılıyordu. Bu sebeple Rusya’daki Türkler arasında alfabe problemi XX. yy. başlarından itibaren giderek daha fazla tartışılır bir hâle geldi.

Yanıt Açıklaması: 1875’te Bakû’da yayımlanan Rusya Türklerinin ilk Türk gazetesinin adı Ekinçi’dir.

Yanıt Açıklaması: Sultan Mecid Genizade (1866-1937), Azerbaycan edebiyatının ilk realist romanlarından biri olan iki bölümlük Mektubât-ı Şéyda Bey Şirvanî (Muallimler İftiharı 1898, Gelinler Hamayili, 1900) ve ilk realist hikâyelerden kabul edilen Allah Hovfu (1906) ile Gurban Bayramı, Yahud On Gün Riyazet (1907) gibi eserleriyle modern hikâye ve roman türünün gelişmesine hizmet etmiş, ayrıca birçok tiyatro eserini tercüme veya adapte ederek, rejisörlük yaparak Azerbaycan tiyatro ve sahnesinin gelişmesinde de önemli rol oynamıştır.

Yanıt Açıklaması: Bu faaliyetler sonunda, Türk aydınları arasında Arap harflerinin ıslahı veya Latin harfleriyle değiştirilmesi yolundaki eğilimlerin artık olgunlaştığını gören Sovyet hükûmeti 1926’da Bakû’da I. Türkoloji Kurultayı’nın toplanmasını sağlar.

Yanıt Açıklaması: 1917 Rus Devrimi’nden sonra hem ıslah edilmiş Arap alfabesinin hem de Latin harflerine geçmek isteyen aydınların sayısı bir hayli artar. Sovyetler Birliği yönetimi, kendi amaçlarına daha uygun bulduğu için Latin alfabesine geçmek isteyen aydınları destekler.

Yanıt Açıklaması: 1747'de Nadir S¸ah'ın ölümünden sonra İran'da ortaya çıkan kargaşa ortamı ve yö- netimin zayıflamasından yararlanan Kuzey Azerbaycan "bey"leri küçük devletler (Han-lıklar) kurmuşlardı. 1801'de Gürcistan'a yerleşen Ruslar 1804'ten itibaren bu Azerbaycan "Hanlık"larını ortadan kaldırdılar ve İran topraklarına girdiler. 1813'te C¸arlık Rusya ve İran arasında imzalanan Gülistan Anlaşması ile Azerbaycan toprakları Kuzey ve Güney olmak üzere ikiye bölündü. Böylece Rus istilasının Azerbaycan tarihindeki en önemli ve kalıcı sonucu ortaya çıktı. Azerbaycan'ın nüfus ve toprak bakımından en büyük hissesi İran'da kalmıştı.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap b şıkkıdır, çünkü a şıkkındaki yo çift sesinden söz edilmemektedir, c şıkkındaki ts sesi değil ts sesidir, d şıkkındaki sç sesi olacak, st değil, e şıkkında ise ye, ya yu tek ses değil çift sestir.

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın sonlarında, Modern Azerî edebiyatının oluşumunda ve gelişmesinde büyük rol oynayan, cemiyette ve din anlayışında yenileşmeyi, ıslahatı arzu eden ve bu yolda özellikle eğitim alanında çalışmalar yapan, eğitici fikrî, edebî, ilmî eserler yazan, aynı ideallerle gazetecilik yapan aydınlara Azerbaycan Türkçesinde aydınlanma çağı münevverleri manasına “maarifçiler” denilmektedir. Doğru yanıt B'dir.

Yanıt Açıklaması: Necef Bey, 1896’da ilk trajedi (facia) olan Müsibet-i Fehreddin’i yazdı.

Yanıt Açıklaması: Celil Memmedg·uluzade’nin üç ayrı memlekette okuyan üç kardeş ve Azerbaycan’da kalan kız kardeşleri üzerinden farklı dünya görüşlerini ele aldığı eseri Anamın Kitabı’dır. Anamın Kitabı, Memmedg·uluzade’nin edebiyat anlayışını, siyasi-sosyal görüşlerini bütün açıklığıyla ortaya koyar. Piyesteki üç kardeş, biri Türkiye’de, biri Rusya’da ve biri de İran’da olmak üzere üç ayrı memlekette okumuştur. Kız kardeşleri ise Azerbaycan’da annelerinin yanında terbiye görmüştür. Kardeşler tahsillerini tamamlayıp ana ocağına dönünce geçinemezler, ne yapacaklarını şaşırırlar. Üç ayrı insan, üç ayrı dünya görüşü karşı karşıyadır. Kız kardeşleri doğru olan yolu bulur; yani Azerbaycan’ın yolunu. Bu yazarın kendisinin de benimsemiş olduğu bir sentezdir.  Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Hacıbeyli 1920'den önceki yıllarda Aslı ve Kerem, Leyli ve Mecnun ve daha pek çok eseri kendisi yazıp besteleyerek Azeri sahnesinin ilk operalarını yaratmıştır. Cevap a şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Güney Azerbaycan’da ve aynı zamanda İran’da, yeni edebiyatın ilk temsilcileri arasında Türk olmalarına rağmen geleneğe uyarak eserlerini Farsça yazan Abdurrahim Talibov, Zeynelabidin Şirvanî, Mirze Ağa Tebrizî sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Verilen bilgiler Cefer Cabbarlı (1889-1934) hakkındadır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Üzeyir Hacıbeyli, bütün doğu toplumlarında operanın ilk yaratıcısı olan sanatçısıdır. Ünlü Leyli ve Mecnun ve Köroğlu operalarının bestecisidir. Doğru yanıt: B'dir.