Çağdaş Türk Edebiyatları 1

Yanıt Açıklaması: 1905-1918 yılları arasında İdil-Ural bölgesinde yayımlanan belli başlı gazete ve dergiler şunlardır: Ülfet, Nur, Kazan Muhbiri, Fikir, El-Asrü’l-Cedid, Uklar, Yuldız, Tilmiz, Tañ, Añ, Ural, Vakit ve Şura. D seçeneğinde geçen Sebîlürreşad dergisi İslamcılık fikriyatını yaymak amacıyla 1908’de Mehmet Akif Ersoy’un desteğiyle Türkiye’de yayımlanmaya başlanmıştır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Kırım’ın sözlü edebiyatı, bir yandan Kıpçak Bozkırı üzerinden Türkistan’a bağlı, diğer yandan Karadeniz üzerinden Rumeli ve Anadoluyla temas hâlindedir. Kırım’daki bazı kahramanlık destanları (Koplandı Batır, Ertargın, Edige, Çora Batır vd.) ve aşk destanları (Kozu Kurpeç ve Bayan Sulu, Nar Kamış, Boz Yiğit) aralarındaki varyant farklılıklarıyla birlikte İdil-Ural ve Kazak bozkırıyla ortaktır. Bu bilgiler doğrultusunda doğru cevap A şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Söz konusu şair Şevki Bektöre'dir.

Yanıt Açıklaması: Rıza Kadı, aslen Başkurt olmasına rağmen ulusal kimlik anlayışı ve tarih görüşü itibarıyla İsmail Gaspıralı’yı takip eder. Bazı Tatar edebiyat tarihçilerinin de belirttiği gibi “Müslüman Türkçülük” cereyanının önde gelen temsilcilerindendir.

Yanıt Açıklaması: 1917 Rus devriminden sonra bütün Rusya Türkleri arasında olduğu gibi Kırım’da da millî hareketler su yüzüne çıktı; bağımsız hükûmetler veya devletler kurulmaya başladı. Aynı yıl çıkartılan Millet (1917-1920) gazetesinin baş yazarı da Ayvazof ’tur. Doğru yanıt A seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ahmet Baytursunoğlu 1912’de “Okuv Kuralı” adlı alfabe-okuma kitabında Arap alfabesini, Kazakçanın ses özelliklerini tamamıyla yansıtacak şekilde fonetikleştirir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Tonguç, İsmail Bey’in birbiri ardından yayımladığı küçük “süreli yayınların” ilkidir.Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: 20. yüzyılın başlarına gelindiğinde Kırım’da gençler arasında genel olarak iki temel eğilim dikkati çekiyordu: Bir grup İsmail Gaspıralı ve Türkiye’nin etkisi altında, öncelikli olarak eğitime önem veren Türkçü, İslamcı ve ıslahatçı bir ruha sahipti. Bir başka grup ise daha çok Rus okullarından yetişerek 1905 Rus Meşrutiyeti’nden sonraki serbestlik döne­minde siyaset meydanına atılmış, görüş itibarıyla daha çok Rusya’daki siyasî, sosyal ve kül­türel gelişmelerin etkisinde, genel olarak sosyalist ve devrimci düşüncelere bağlı veya sosyal demokrat genç bir kuşak idi. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Hasan Sabri Ayvazof, Alupka’da doğdu, ilk öğrenimini de orada tamamladıktan sonra idadiden mezun oldu. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Rızaeddin Fahreddin. CevapA'dır.

Yanıt Açıklaması: İsmail Gaspıralı'nın Kırım'da çıkardığı "Tercüman Gazetesi" toplam 35 yıl yayınlanmıştır. Doğru yanıt: D'dir.

Yanıt Açıklaması: Yetiştikleri Rus okullarının ve 1905 Rus Meşrutiyeti’nin etkisiyle kendilerini hürriyet ortamında bulan, C¸arlığa karşı daha açık ve sert bir mücadeleden yana olan, ekserisi Rus-Tatar öğretmen okulu mezunu olup “Yaş Tatarlar” şeklinde adlandırılan gençler, Seydahmet C¸elebi’nin Karasupazar’da çıkardığı Vatan Hadimi (1906–1908) gazetesi etrafında toplandılar. Ali Bodaninski ve Türkiyeli bolşevik Mustafa Suphi, birlikte Yeni Dünya (1919) gazetesini yayımladı.

Yanıt Açıklaması: Ukaznıy molla: Çarlık devrinde hükûmet tarafından resmen tayin edilmiş, yetki verilmiş Müslüman din adamıdır. Doğru seçenek A'dır.

Yanıt Açıklaması: İsmail Bey, aynı zamanda Tercüman gazetesindeki yazılarında modern edebiyatın gerekli olduğundan, Avrupa’daki hikâye, roman, tiyatro, seyahatname ve diğer “edebiyat” eserlerinin toplumun gelişmesindeki rolünden, öneminden ısrarla söz etmiştir. Ona göre edebiyat, cehaleti yok etmede birinci derecede rol oynamalı, eğitim-öğretim hareketiyle birlikte toplumun ihtiyaç duyduğu bilgi ve teknolojiyi Batı’dan almasında yol göstermeliydi.

Yanıt Açıklaması: 1920’li yıllara, Sovyet devrine gelindiğinde Azerbaycan şiiri yenileşme yolunda bir hayli yol almıştı. Özellikle Türkiye’deki yeni edebiyat anlayışının; Edebiyat-ı Cedide ve daha sonra da Servet-i Fünun ve nihayet Millî Edebiyat cereyanına katılmış şairlerin eserleri, 1905’ten sonra Azerî şiirinin ilk hamleyi yapmasına büyük ölçüde etki etmiştir. O dönemde, model olma açısından, Rus şiiri daha arka planda rol oynamıştır. Azerbaycan şiiri 1905’ten sonra Mirze Eli Ekber Sâbir, Hüséyn Cavid, Ehmed Cavad, Abdulla Şaig, Mehemmed Hadi gibi büyük şairlerin elinde şekil ve dil itibariyle geniş imkânlara kavuşmuştu. Klasik şiirin geleneklerinden, taklide düşmeden, şuurlu bir şekilde yararlanılıyordu. Böylece 1920’li yıllara gelindiğinde Azerî şiiri modernleşmiş bulunuyordu.

Yanıt Açıklaması: Hrestomatiya: Öğretimde kullanmak amacıyla hazırlanan, çeşitli metinlerden oluşan bir nevi antoloji, okuma kitabıdır. Doğru seçenek E'dir.

Yanıt Açıklaması: Gaspıralı, medrese ve mekteplerde eğitimin ıslah edilmesini, modernleşmenin ilk basamağı olarak görüyordu. Onun alfabe ve ilk okuma kitabı olarak yazdığı Hoca-i Sıbyan (1884) oldukça fazla ilgi görmüş onlarca kere basılmış bütün Rusya Müslümanları arasında kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Rusya’daki “Panslavizm”, Avrupa’daki uluslaşma hareketlerinden etkilenen İsmail Gaspırlı, bütün Rusya “Müslümanlarının” (Türklerinin) içinde bulunduğu kötü durumdan nasıl kurtulacağı konusunda düşünmüş taşınmış yekpare bir projeyi uygulamaya koymuştur: O, 1883’te Bahçesaray’da yayımladığı Tercüman gazetesiyle, 1884’te fonetik metot (Usul-i Savtî)’la başlattığı “Usul-i Cedid” eğitim-öğretim hareketiyle ve 1887’de Tercüman gazetesinde Molla Abbas Fransevî imzasıyla yazmaya başladığı roman ve hikâyeleriyle bu genel projesini, Rusya Türklerinin dikkatine sunmuş bulunuyordu. Bunun yannıda etkileri ve o dönemin şartları sebebiyle İsmail Gaspıralı’yı bütün Rusya Türklerinin, tabii bu arada İdil-Ural Türklerinin de ilk hikâye, roman yazarları arasında kabul etmek gerekir. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Mirze Feteli Ahundzade