Çağdaş Türk Edebiyatları 1

Yanıt Açıklaması: Alfabe konusuyla ciddi bir biçimde, ilk ilgilenen şahıs Azerbaycan Türklerinden Mirza Fethali Ahundzade oldu.

Yanıt Açıklaması: Azerî Kiril alfabesindeki “A”, “O”, “E” harflerinin fonetik değeri ile Özbek alfabesinde kullanılan aynı harflerin fonetik karşılığı bir değildi. Böylece konuşarak birbirini anlayan Türk boyları, birbirinin yazılarını okuyamaz hâle geldi.

Yanıt Açıklaması: Türk dünyasında XIX. yüzyılda modernleşme hareketleriyle birlikte aydınlar arasında ortaya çıkan ulusal bilinç, demokrasi ve halkçılık düşünceleri, devlet yöneticilerinin “teb’a idare edilmesi gereken bir sürüdür” anlayışını zamanla kökünden değiştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1918-1932 arasındaki İngiliz mandası sırasında bu bölgedeki Türkler azınlık durumuna düştü ve üzerlerindeki Arap milliyetçiliğinin baskısı artmaya başladı. 1932’de Irak krallığı kuruldu. 1968’de Baas Partisi yönetimi ele geçirdi ve Türkler üzerindeki baskı zulme dönüştü. Iraktaki şovenist baskılar sebebiyle Türkler, kendilerini “Türk” değil “Türkman-Türkmen” olarak adlandırmak zorunda kaldılar. Bu sebeple, kökleri bir olsa da günümüzde bunları eski Sovyet Türkmenistanı’nda bulunan Türkmenlerle karıştırmamak gerekir; dil ve kültür itibarıyla onlardan farklılaşmışlardır. Irak Türkmenlerinin kullandıkları yazı XX. yüzyıl ortalarından itibaren Osmanlı Türkçesinden yavaş yavaş mahallî dile doğru kaymaya başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Gasımbey Zakir. Cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Şinasi ile dilde sadeleşme başladı.

Yanıt Açıklaması: Sovyet yönetiminin Latin alfabesine desteği, Türkler arasında eğitimi kolaylaştırmak değil, Müslüman Türk halklarının Arap alfabesiyle bağını ortadan kaldırarak onları eski dinî-millî kültürlerinden koparmak ve aynı zamanda alfabeleri farklılaştırarak onları birbirinden uzaklaştırmak idi. Böylece Sovyetler Birliği’nin görünürdeki “beynelmilelci, hümanist kültürü” içinde, onları daha kolay “Sovyetleştirmek” yani dolaylı olarak Ruslaştırmak mümkün olacaktı.

Yanıt Açıklaması: XIX. asrın sonlarına doğru her iki coğrafyada da tarih bilgisinin ve millet bilincinin gelişmesi, XX. yüzyıl başlarından itibaren aydınlar arasında Türkçülük ve İslamcılık cereyanlarının güçlenmesini sağlamıştı. Rusya'da Ismail Gaspıralı, Azerbeycan'da Hasanbey Melikzade Zerdabi, Hüseyinzade Ali, Ahmet Ağaoğlu, Mehmet Emin Resulzade gibi aydınların , 1906-1917 yılları arasındaki Rusya Müslümanları Kongrelerinin ve aynı zamanda Türkiye'deki Milli Edebiyat , dilde sadeleşme hareketlerinin bu yakınlaşmada, kaynaşmada büyük rolü olmuştur. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: 1910’lı yıllardan itibaren Hüseyin Cahit Yalçın, Celal Nuri İleri, Abdullah Cevdet, Kılıçzade Hakkı gibi Türk aydınları açık açık Latin harflerini kabul etmenin gerektiğini öne sürdüler.

Yanıt Açıklaması: Abbasguluağa Bakıhanov Güdsî (1774-1846) 1846’da Hacca giderken geçtiği İstanbul’da I. Abdülmecid Han’a Arapça yazdığı Esrârü’l-Melekût adlı astronomiye ait eserini takdim etmiştir. Padişahın emriyle, bu kitap Hayatizade Seyyid Şerif Bey tarafından Osmanlı Türkçesine çevrilerek 1848’de İstanbul’da bastırılmıştır. Eserin baş kısmında  Abbasguluağa hakkında bilgi de verilmiştir. Doğru yanıt B seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: İran’da Arap harflerinin kullanılması

Yanıt Açıklaması: Türk dilini yazmak için tarih boyunca birçok alfabe kullanıldığı bilinse de bunlar arasında şimdiye kadar en uzun ömürlü olanı ve bazı yörelerde hâlen kullanılanı Arap alfabesi olmuştur. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Bu topluluklar içinde Moldavya’daki Gagavuzları ayrıca olarak ele almak gerekir. Çünkü dinleri itibarıyla (Ortodoks-Hristiyan) Osmanlı kültürünün belli ölçüde dışında kalmışlar, Oğuz nitelikleri taşımasına rağmen farklı bir dil ve alfabe kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: 1991’de Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra bağımsız Türk cumhuriyetlerinde Latin alfabesi yeniden gündeme geldi.

Yanıt Açıklaması: Savaştan sonraki sosyal problemlere, köy ve şehirlerdeki çalışma hayatına, emekçilerin maddî, manevî dünyasına yönelir. İ. Şıhlı’nın Ayrılan Yollar, Dağlar Seslenir gibi eserleri bu tip romanlara örnek olarak gösterilebilir.

Yanıt Açıklaması: Halkı, medrese eğitimini ve geleneklerini korumaya teşvik etmek

Yanıt Açıklaması: Rus istilasının bir sonucu olarak Azerî edebiyatı, XIX. yy.ın başlarından itibaren iki kola ayrıldı. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: 1926’da Bakû’da I. Türkoloji Kurultayı’nın toplanmasını sağlar. Adından da anlaşılacağı üzere bu kurultay genel Türkoloji problemlerini ele almıştır. Buna rağmen Sovyet siyasetinin amacına uygun olarak alfabe konusundaki tartışmalar kurultaya damgasını vurur, diğer konular bu tartışmanın gölgesinde kalır. Bazı Türk aydınlarının Latin harflerini kabul etme gerekçeleriyle Sovyet hükûmetinin kabul etme gerekçeleri tabiatıyla birbirinden epeyce farklıdır ama, sonuç değişmez. Kurultaya Türkiye’den de Avrupa’dan da bazı temsilciler davet edilir. Komünist yönetim, kurultayda Sovyet delegeleri üzerinde büyük baskılar kurularak Latin harfleri lehine karar çıkarmayı başarır. Yine de yapılan büyük baskılara rağmen, ıslah edilmiş Arap alfabesinden yana tavır koyan delegeler de vardır. Delegeler aynı zamanda bütün Türk boyları için tek bir Latin alfabesinin uygulanmasını kararlaştırır. Ortak edebî dil ve ortak imla kurallarından vazgeçilmediği “Ortak edebî dilde aynı imla şekillerinin korunmasını önererek Kurultay, bazı Türk dillerinde karşılaşılan bölgecilik (dağınıklık) meyillerini reddediyor” (1926 Bakû Türkoloji Kurultayı 2008: 460) şeklinde karar alınmasından anlaşılıyor.

Yanıt Açıklaması: Azerbeycan'ın ilk Bolşevik başkanlığını N. Nerimanov yapmıştır. Doğru yanıt: E'dir.

Yanıt Açıklaması: Kiril alfabesine geçilirken Özbekçeyi çevreleyen Türkmence, Kazakça ve Kırgızcada tamamen fonetik bir imla kullanılarak klasik yazı dili ve fonolojik anlayışa dayanan eski alfabe birliği, tam olarak ortadan kaldırılmıştır.