XIX. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Eser, tür itibarıyla bir sergüzeştnamedir. Güncel detayları klasik kültür birikimiyle harmanlayan İzzet Molla, mesnevi boyunca metni hareketlendiren çok sayıda anlatım tekniğine başvurur. Dostluk kurduğu bir şairle yaptığı Farsça manzum yazışmaları, İstanbul’dan gelen mektupları, yerel tipleri, çıktığı kısa seyahatleri ve daha pek çok reel ayrıntıyı; göndermeler, alıntılar, diyaloglar, iç ses konuşmaları vb. anlatım teknikleriyle şiirleştirir. Klasik tahkiye geleneğini gerçek anlamda bir dönüşüme uğratan Mihnetkeşan , Anadolu Türk ediplerinin bir süre sonra tanışacağı Batı kaynaklı anlatı türlerine yapılmış ilk ciddi hazırlık kabul edilebilir. Mihnetkeşan ’da 109’u başka şairlerden alıntı olmak üzere 4166 beyit ve 6 tahmis ben-di bulunur. Eser aruzun, Şehname vezni diye bilinen fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûl kalıbıyla yazılmıştır. Olay örgüsüne uygun olarak kaside, kıta, tahmis, rubai gibi farklı nazım şekilleriyle yazılmış mersiye, şitaiye ve kudumiyye gibi şiir örnekleriyle konuya akıcılık kazandırılmıştır. Bu yönüyle Mihnetkeşan , benzer mesnevilerde rastlanmayan ölçüde değişik nazım şekilleri içerir.

Yanıt Açıklaması: İstanbullu olan Leyla Hanım’ın doğum tarihi tespit edilememiştir. Babası müderrislik ve çeşitli kadılıklarda bulunmuş olan kazasker Moralızade Hamit Efendi, annesi Hatice Hanım’dır. Dönemin şairlerinden Keçecizade İzzet Molla, şairin dayısıdır. Kız çocuklarının örgün eğitiminin henüz söz konusu olmadığı bir dönemde, kültür seviyesi ortalamanın üstünde bir ailede yetişen Leyla Hanım’ın şiirle ilgilenmesinde de bu aile ortamının etkisi olmuştur. Leyla Hanım şiirlerinde, yazdıklarını dayısının düzelttiğini, kendisiyle sohbetler ettiğini, velinimeti olduğunu daima dile getirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Abdunnafi İffet Efendi’nin (Abdî) yazdığı Sûrname-i Selatin edebiyatımızda son sûrname olarak bilinir. Bu sûrnamenin oldukça ağır ve külfetli bir dili vardır.

Yanıt Açıklaması: Yazarı belli olan iki gazavatnamenin biri yüzyılın hemen başında Mehmet Emin Karahanzade’nin Mısır’ın Fransızlardan geri alınmasını anlattığı Mısır Seferi Hakkında Tarihçe adlı kısa kitabı, diğeri Abdurrezzak Bahir’in Rusya Harbi adlı eseridir.

Yanıt Açıklaması: Nakiye hanım. Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Klâsik şiir içinde daha yüksek, daha derin, daha kapalı, daha süslü bir tarz oluşturma eğilimine Sebk-i Hindî adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Sakiname, işret hayatıyla ilgili mesnevilerden biridir

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyılın en önemli tezkiresi sayılan eser Hatimetü’l-Eşar'dır.

Yanıt Açıklaması: Güçlü bir şair sayılamayacak olan Adile Sultan, eski divan şairlerinin izinden giderek münacat, naat, mersiye ve gazel nazım şekillerinde aruzlu şiirlerin yanında, hece vezniyle ilahiler de söylemiştir. Musiki ile de ilgili olan şairin “musıkî” redifli şiiri olduğu gibi bazı şiirleri de çeşitli makamlarda bestelenmiştir. Fuzulî, Nabî ve Muhibbî’ye nazireleri olan şairin bazı şiirlerinde Süleyman Çelebi etkisi de hissedilmektedir. Divanında tevhit ve münacatlardan sonra naatlara yer veren şair, sadece Hz. Muhammet hakkında değil; dört halife, on iki imam, Nakşibendi tarikat büyükleri, bağlı bulunduğu Şeyh Ali hakkında da manzumeler yazmıştır. Adile Sultan’ın divanında Sultan Abdülaziz, kocası Mehmet Ali Paşa, kız kardeşi Hayriye Sultan, Sultan Abdülmecit, Ethem Paşa ve Şehzade Mahmut Celalettin Efendi hakkında söylediği mersiyeler de önemli bir yer tutmaktadır. “Tahassürname” ve “İftirakname” başlıklı manzumelerde ise, hayatını etkileyen en önemli kişi ve olaylarla ilgili samimi duygularını dile getirmektedir. Başta annesi ve babası olmak üzere kaybettiği aile mensuplarını özlemle anmış, acısını samimi bir dille ifade etmiştir. Divanı, genellikle dinî ve tasavvufi konuları içeren 179 gazelden sonra, yine dinî içerikli birkaç şiir ve bağlı bulunduğu Nakşibendi tarikatının silsilesini andığı mensur metinle son bulur. Hz. Muhammet soyundan geldiğini dile getiren şair Şeref Hanım'dır.

Yanıt Açıklaması: Zafername, XIX. yüzyılın ilk yarısında yazılmış olan tarihi mesnevilerden biridir.

Yanıt Açıklaması: Yenişehirli Avnî' nin eseri Mir’at-ı Cünun, davranışları normal olmayan insanları anlatan mesnevi nazım şekliyle kaleme alınmış ancak yarım kalmış bir eserdir. Aruzun fe‘ilâtün/fe‘ilâtün/fe‘ilün kalıbıyla yazılmıştır

Yanıt Açıklaması: Bir devlet büyüğünün bir yerleşim yerine ya da bir makama gelişini üzerine kutlama amacıyla yazılan manzumelere ‘’kudumiyye’’ adı verilir. Kudumiyyeler, genellikle kaside ve kıta nazım şekilleriyle oluşturulmuştur. Tehniyetname, tebrikname gibi adları da vardır.

Yanıt Açıklaması: Şeref Hanım. Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Şeref nesl-i şerîfinden kemîne ümmetindendir Aceb mi iftihâr itse giyâhım yâ Resûlullah (Aciz Şeref, Peygamberin onurlu soyundan, onun ümmetindendir. Ey Resulullah, (mezarımda biten) otlar övünse şaşılır mı?) gibi mısralarıyla birçok yerde Hz. Muhammet soyundan geldiğini dile getiren kadın şair Şeref Hanım'dır.

Yanıt Açıklaması: Keçecizade İzzet Molla’nın, 1823’te Keşan’a sürgün edilme hikayesini mizahi bir dille anlattığı, siyasi hiciv niteliğindeki mesnevisi Mihnetkeşan’dır. Bu mesnevi, İzzet Molla’nın yaklaşık bir yıllık Keşan sürgününü anlatır.

Yanıt Açıklaması: Çevgân: Eski Türklerin oynadıkları, Avrupa’da “polo” adıyla bilinen oyun. Arapçada sözcükler, eril (müzekker) ve dişil (müennes) olarak iki türlüdür. Bu ayrıma göre, şems sözcüğü eril, Farsça olan mâh’ın Arapça karşılığı kamer ise dişildir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Hasan Yaver: Enderunlu şairler içinde divanı olanlardandır. Seçeneklerde, isimleri geçen şairlerin divanı olmadığı hakkında kitabımızda bahsedilmektedir. Bu bilgiye göre doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Yaşadığı maddi sıkıntılardan, değerinin bilinmemesinden yakınan şairin beklentileri cevapsız kalmış olacak ki bir daha “küberâyâ” şiir yazmayacağını söylemiştir. Ancak Sadrazam Ali Paşa’ya sunduğu manzumede, Yok ma’âş u meskenim şekl-i melek Çün beşer halk olmuşum herşey gerek (Melek misali, maaşım ve evim barkım yok; hâlbuki insan yaratılmışım, her şey gerek.) mısralarıyla durumunu açıkça ifade etmiş olan şaire maaş bağlandığı bilinmektedir.

Yanıt Açıklaması: XIX. yüzyıl mesnevi edebiyatında İzzet Molla’nın önemli bir yeri vardır. Bu mesnevilerden Mihnetkeşan, Keşan’a sürgün edilen şairin bir yıllık sürgün macerasını anlatır.

Yanıt Açıklaması: 1806-1812 yılları arasında gönderildiği Fransa elçiliği sırasındaki izlenimlerini Küçük Sefaretname ve Büyük Sefaretname olarak adlandırdığı iki ayrı kitap hâlinde anlatan Abdurrahim Muhip Efendi'dir.