Türk Halk Şiiri

Yanıt Açıklaması: 1. Dini, kutsi ve fikri mahiyette ninniler 2. Efsane ve ağıt türünden ninniler 3. Dilek ve temenni mahiyetinde ninniler 4. Sevgi ve alâka ifade eden ninniler 5. Övgü ve Yergi Mahiyetinde Ninniler 6. Şikâyet ve teessür ifade eden ninniler 7. Ayrılık ve gurbet ifade eden ninniler 8. Vaat Mahiyetinde Ninniler 9. Tehdit ve Korkutma Mahiyetinde Ninniler.

Yanıt Açıklaması: Hoca Dehhani, Ahmedi ve Kadı Burhaneddin tasavvuf dışı konularda eserler vermiştir. Bunun yanı sıra Ahmedi, Kaygusuz Abdal ve Kadı Burhaneddin XIV. yüzyıl şairlerindendir.

Yanıt Açıklaması: Ayaklı Koşma: İlk dörtlüğün ikinci ve dördüncü, diğer dörtlüklerin dördüncü mısrasından sonra “ziyade” adı verilen mısraların eklenmesiyle oluşturulmuş koşma çeşididir. Ziyadeler, asıl mısralara göre daha kısadır. Ziyade: Halk şiirinde var olan bir şiire sonradan eklenen mısralardır.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da 15. ve 16. yüzyıllardan itibaren oluşmaya başlayan ve âşıkların temsil ettiği bir şiir geleneğine Âşık Şiiri denir.

Yanıt Açıklaması: Süleyman Bakırganî’nin şiirlerinde hâkim olan üslup Yesevî’nin “Divân-ı Hikmet” üslûbudur. F. Köprülü, bu üslûp benzerliğini bir ayniyet gibi görür ve Yesevî tarikatının adabı olarak yorumlar (Köprülü 1981: 172). Bakırganî de tıpkı şeyhi Hoca Ahmed Yesevî gibi sade bir dille şiirler yazmış ve bu şiirlerde derin tasavvufî manalar ifade etmek yerine, daha zahidâne bir şekilde Allah, peygamber ve Veliyullah’a duyduğu sevgi, vecd ve muhabbetten söz etmiştir. Ayrıca, cennetin nimetlerinden ve hoşluğundan, cehennemin korkunç azaplarından bahsetmektedir. Şeyhi Ahmed Yesevî’ye beslediği muhabbet ve bağlılık, şiirlerinde önemli bir yer tutar. Ayrıca Hızır Aleyhisselâm’a da oldukça ehemmiyetli bir yer ayırmıştır.

Yanıt Açıklaması: 58 beyitlik küçük bir mesnevî olan daha çok nefsi bilmenin esas olduğu üzerine kurulan eser Minbernâme dir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu’da tarikat şairleri vasıtasıyla zengin ve kuvvetli bir Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı kurulmuştur. Bu edebiyatın Orta Asya’da kurucusu Ahmed Yesevî olduğu gibi; Anadolu sahasında da kurucusu Yûnus Emre olmuştur. Akşemseddin, Said Emre, Kaygusuz Abdal ve Yunus Emre Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatının Anadolu’daki temsilcilerindendir.

Yanıt Açıklaması: Menkıbe; Din büyüklerinin ve tarihe geçmiş ünlü kimselerin yaşamları ve olağanüstü davranışlarıyla ilgili anlatıdır.

Yanıt Açıklaması: Salatnâme, Oruçnâme, Ramazannâme ve Hacnâme İslam’ın beş şartı hakkında yazılmış nazım türleridir. Alinâme ise Hz. Ali hakkında yazılan şiirlere verilen isimdir.

Yanıt Açıklaması: İlk Su^filer Dönemi'nin ardından varlığın tekliği şeklinde ifade edilebilecek Vahdet-i Vücud teorisiyle tasavvuf sistematik bir hal almış, Tasavvuf düşüncesini esas alan bu zümreler, takip ettikleri yollarla birbirlerinden ayrılmaya başlamış, esasen kelime manası yol demek olan tarikatlar bu zamandan sonra oluşmaya başlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Maniler genellikle 7’li hece ölçüsüyle söylenirler. Kafiye düzeni genellikle aaxa'dır. Dört mısradan oluşan şiirlerdir.

Yanıt Açıklaması: Şathiye Dinî-Tasavvufî Halk şiirinde bazı tasavvufi remiz ve rumuzlar ile Hakk’a ulaşmanın yollarını anlatan, dini ve tasavvufi konuların daha kolay anlaşılmasını sağlamaya çalışan ve Allah ile tekellüfsüz, şakalı bir edayla konuşur gibi yazılan veya söylenen şiirlere şathiye denir.

Yanıt Açıklaması: Ağıtlar, konularına ve söylenmesine vesile olan durumlara göre şöyle tasnif edilebilirler: 1. Kişiler için Yakılan Ağıtlar a. Hastalık üzerine yakılan ağıtlar b. Ayrılık üzerine yakılan ağıtlar c. Kayıp kişiler için yakılan ağıtlar ç. Mutsuzluk ve acı üzerine yakılan ağıtlar d. Ölen kimseler için yakılan ağıtlar i. Çocukların ölümleri üzerine yakılan ağıtlar ii. Gençlerin ölümleri üzerine yakılan ağıtlar iii. Hastalık, kaza, zehirlenme, boğulma, yıldırım düşmesi, aşırı üzüntü vs. sebebiyle ölümler üzerine yakılan ağıtlar iv. İntihar edenler için yakılan ağıtlar v. Ünlü kişilerin ölümü üzerine yakılan ağıtlar vi. Şehitler için yakılan ağıtlar e. Öldürülen kimseler için yakılan ağıtlar 2. Sosyal Olaylar Üzerine Yakılan Ağıtlar a. Askerlik ve savaş ağıtları b. Sevdalıların kavuşamaması üzerine yakılan ağıtlar c. Boşanma üzerine yakılan ağıtlar ç. Kaçak, kayıp yahut kişiler için yakılan ağıtlar 3. Gelin Ağıtları a. Kına Türküleri 4. Asker Uğurlama Ağıtları 5. Hayvanlar için Yakılan Ağıtlar a. Yabani hayvanlar için yakılan ağıtlar b. Evcil hayvanlar için yakılan ağıtlar 6. Belde, Mekân ve Tabiat Parçaları için Yakılan Ağıtlar a. Sular için yakılan ağıtlar b. Belde ve mekânlar için yakılan ağıtlar 7. Afet ve Felâket Ağıtları a. Deprem üzerine yakılan ağıtlar b. Sel felâketi üzerine yakılan ağıtlar c. Yangın üzerine yakılan ağıtlar (Kaya 2004: 286-319)

Yanıt Açıklaması: Kırgızistan'da mani tarzında yazılan anonim halk şiiri ürünlerine tört sap, aytipa, öleng, kayım ülenek, aytış gibi isimler verilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Şiirde dizelerin sonunda tekrarlanan ve aynı ahengi veren heceler veya aynı görevde olmayan, ancak benzeşen seslere ‘’kafiye’’ denir.

Yanıt Açıklaması: Hapishane türküleri, güldürü türküleri, anlatı türküleri ve lirik türkülerde konu önemlidir. Ancak iş türküleri, tören türküleri, oyun ve dans türkülerinde önemli olan türkünün söylenmesine vesile olan olgulardır.

Yanıt Açıklaması: Süleyman Hakim Ata; Hoca Ahmed Yesevi'nin halifesi ve mürididir. Harezm'de yaşamıştır. Birtakım şüpheleri taşımakla birlikte Şaire ait olduğu ifade edilen Bakırgan Kitabı, A^hir Zaman Kitabı ve (Bibi) Meryem Kitabı olmak üzere üç eseri vardır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Mani koşma ile beraber hem anonim, hem de aşık şiiri ortak nazım şekillerindendir.

Yanıt Açıklaması: “Cihan-Saray” teşbihiyle yola çıkılarak, dünyaya gelmekten maksadın ibadet etmek ve Allah’ı tanımak olduğu anlatılır. Kaygusuz’un şeriat unsurlarına en çok yer verdiği eser Saraynâme’dir. Bu bakımdan diğer manzum eserlerine nispetle daha “kuru”dur. Ancak yer yer lirik söyleyişler de vardır.