Türk Halk Şiiri

Yanıt Açıklaması: Bu edebiyatın Anadolu sahasında kuruluşunun öncüleri, başlangıçta Anadolu'da yetişen dervişler değil orta asyadan gelen dervişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Yunus Emre'nin Divan'ın da dört yüzden fazla şiir bulunur. Bu yüzden doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mani tarzındaki şiirlere Aydın’da “mana”, Artvin ve Denizli’de “mâna”, “deyiş”, “deyişleme”; şanlıurfa’da “meani” (kadınların söylediği maniler) ve “hoyrat” (erkeklerin söylediği maniler), Kars’ta “meni”, Erzincan’da “şcek”, Doğu Karadeniz’de “karşı-beri” denir. Ayrıca Doğu Anadolu’da türkülerin bentleri arasında “pişrevî” denilen manilerin okunduğunu biliyoruz. Anadolu dışındaki Türk topluluklarında da mani karşılığı olarak çeşitli kelimeler ve kelime birlikleri kullanılmaktadır. Ahıska’da “mahnı”, “Azerbaycan’da “bayatı”, “mani”, “meni”, “mahnı”, “mahna”; Kerkük’te “meni “ve “me’ni”, Pirizren Türklerinde “martifal”, Gagavuz Türklerinde “şın”, “çın” ve mâni”; Kıbrıs Türklerinde “mâni”, Irak Türklerinde “me’ni”, “hoyrat”, “horyat”, “koryat”, “koyrat”; Kırım Türklerinde “mane”,”cır”, “yır”, “çıng”, “çinik/çinig”; Kumuk Türklerinde “sarım”, “Nogay Türklerinde “şın” ve “çın”, Kırgızistan’da “tört sap”, “aytipa”, “öleng”, “kayım ülenek”, “aytış”; Kazakistan’da “ölen”, aytıspa”, “aytipa”, “gayım ölen”, “kayım ülenek”; Özbekistan’da “törtlik”, “aşula”, “koşuk”; Uygur Türklerinde “yörtlik”, Türkmenistan’da “rubayı”, “rubağı”, “moncugattı” ve “lele”; Kazan Türklerinde “şiğir töri”, Başkurt Türklerinde “şiğir törö” gibi sözler, mani türündeki şiirler için kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Halk şiirinin bölümleri arasında yer alan “anonim halk şiiri” ilk yakıcısı belli olmayan ve halka mal olmuş anonim şiirler karşılığında kullanılır. Mani veya türkü gibi anonim halk şiiri örneklerinde olduğu üzere, bu şiirlerde mahlâs yoktur, şiirlerin kime ait olduğu belli değildir, aslında gerekli de değildir. Çünkü duygu ortaktır, ifade de ortak olmalıdır, halk kültürünü dokuyan da bu ortak duyuş ve anlatımdır. Halk arasında, geleneksel kültürü temsil ve ifade yeteneği taşıyan, fakat adı sanı belli olmayan insanlar tarafından icra edilip sözlü aktarımla yayılan bu şiirler.

Yanıt Açıklaması: Budalaname dışındaki eserler manzumdur.

Yanıt Açıklaması: Âşık fiiirinde aruz ölçüsünün Fâliâtün / Fâliâtün / Fâliâtün / Fâilün kalıbı ile söylenen ve âşıklar arasında “divânî” olarak bilinen şiirlerdir. Divan, bir nazım türüdür. Bu tür, gazel, murabba, mahammes, müseddes, musammat gibi bazı nazım şekillerini kullanır. Divanların kendine özgü bazı ezgileri vardır.

Yanıt Açıklaması: Kaygusu Abdal 14. yüzyıl mutasavvıf şairlerinden biridir.

Yanıt Açıklaması: Belli bir kurallara göre düzenlenmiş, kulağa hoş gelen ses dizisine ezgi denir

Yanıt Açıklaması: Ananeye göre temel dayanaklarını Hz. Ebu Bekir veya Hz. Ali vasıtasıyla Hz. Muhammed’e kadar götüren su^filiğin yayılması, tekkelerin devlet adamları tarafından desteklenmesi suretiyle tasavvufi^ fikirler hem Orta Asya’da, hem de daha sonra Anadolu’da hızla yayılmıştır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Dini tasavvufi şiirin başlıca nazım şekilleri; koşma, mani, kaside, gazel, mesnevi, murabba, terci-i bend, terkib-i bend, kıt’a, tuyu ve müstezâddır. Dolayısıyla seçenekler arasında yer alan mani doğru cevaptır. Diğer seçenekler ise nazım türlerinden oluşmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Anonim halk şiiri kapsamında değerlendirilen bilmece türü, Türkiye’de “atlı hekât, atlı mesel, bilmeli matal, bulmaca, dele, mesel, fıcık, gazelleme, hikâye, masal, matal, metel, söz tanımaca, tandurmaca, tanımaca, tanıtmaca, tapmaca” gibi kelimelerle karşılanır. Türkiye dışında ise Azerbaycan Türklerinde “tapmaca”, Türkmenistan Türkmenlerinde “matal, tapmaca”, Altay Türklerinde “tabıskak, tabışkak, tabkak, taptıruv”, Başkurt Türklerinde “tabışmak, yomak”, Hakas Türklerinde “tap- çan nımah”, “Karaçay Türklerinde “yumak”, Karakalpak Türklerinde “jumbak”, Karay Türklerinde “tapmaca”, Kazak Türklerinde “jumbak”, “Kırgız Türklerinde “tabış- mak”, Özbek Türklerinde “cumbak, çöpçak, matal, tapmaca”, Tatar Türklerinde “tabışmak”, Tıva Türklerinde “tıvızık”, Uygur Türklerinde “tepişmak”, Yakut Türklerinde “taabırın” kelimeleri bilmece anlamında kullanılmaktadır (Şimşek 2003: 222).

Yanıt Açıklaması: Velilik olarak da bilinen Vela^yet kavramı Allah ile kul arasındaki karşılıklı sevgiyi temsil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: Anonim halk şiirinin tür ve şekilleri; mani, türkü, ağıt, ninni, tekerleme ve bilmecedir.

Yanıt Açıklaması: Türkler tarih boyunca çok hareketli yaşamışlar ve böylece geniş bir coğrafyaya yayılmışlardır. Yerleşik hayatın geç benimsenmesi kültürün de çok geniş bir coğrafyaya yayılmasını sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Abdal Mûsâ’nın Orhan Gâzî zamanında Bursa fethinde bulunduğu; Geyikli Baba ile münasebeti olduğu, daha sonraki asırlarda kaleme alının Şakâyık, Güldeste, Vefâyat, Seyahatnâme ve Tâcu’t-Tevârih gibi eserlerde yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Dinî-Tasavvufî Halk fiiirinde Allah’ın varlığı ve birliği üzerine yazılmış şiirlere “tevhîd” denir. Bu şiirlerde kaside, gazel ve mesnevi gibi nazım şekilleri kullanılmıştır. Tevhîdlerin muhtevasında ayet ve hadisler yer alır. Diğer bir ifadeyle ayet ve hadisler aynen, mealen veya telmihen tevhîdlerde kullanılmıştır. Kısacası tevhîd türündeki şiirlerde dini olarak Allah’ın varlığı, birliği ve sıfatları, tasavvufi olarak ise kenz-i mahfî ve vahdet-i vücut ele alınır. Ayrıca tevhîdlerde insanın Allah’ı algılayış şekli, tevhîd makamları, vahdet-kesret ilişkisi ve yaradılış gibi konular da yer alır. Dinî-Tasavvufî Halk fiiirinde dini, ahlaki ve ilahi fikirleri içeren manzumelere ilahi denir. ‹lâhîler, genellikle Allah’ın birliğini, ihtişam ve kudretini telkin eden şiirlerdir. Hem hece hem de aruz vezninin kullanıldığı ilâhîler, çeşitli tarikat çevrelerinde farklı isimlerle bilinirler. Bunlar şu şekildedir: Âyin: Mevlevî tekkelerinde okunur. Tapuğ: Gülşenî tekkelerinde okunur. Durak: Halvetî tekkelerinde okunur. Cumhur: Mevlevî ve Bektaşî tekke ve dergâhlarında okunur. Nefes: Alevî-Bektaşî tekkelerinde okunur. Yunus Emre, Kaygusuz Abdal ve Hacı Bayram Veli, ilâhî türünü en iyi kullanan Dinî-Tasavvufî Halk şairleri arasında gösterilmektedir. Türk edebiyatında münacaatlar, Allah’a yalvarıp yakarmak için yazılan manzum ve mensur eserlerdir. Manzum münacaatlar, kaside, gazel, kıt’a ve mesnevi nazım şekillerinde yazılmışlardır. Bu şiirlerde yer alan esaslar, ayet ve hadislerden alınmıştır. Esma-i Nebi ve Hilye ise peygamber hakkında yazılmış şiirlerdir.

Yanıt Açıklaması: Türk halk şiiri, değişik devirler, zümreler ve kültürel etkileşimlerle bazı çeşitlenmelere uğramakla birlikte özünü ve özgünlüğünü koruyarak günümüze ulaşmayı başarabilmiş bir gelenektir. Ozan veya âşık gibi halk şairlerinin ve adları bilinmeyen halk sanatçılarının söyledikleri şiirlerdir.

Yanıt Açıklaması: Tarikatler ilk sufiler döneminde oluşmaya başlamıştır.

Yanıt açıklaması yok