Türk Halk Şiiri

Yanıt Açıklaması: Tekerleme, muhteva özelliklerinden daha çok şekil özellikleriyle öne çıkan, abartılı bir anlatım üslubuna sahip, insanları eğlendirme, dil gelişimlerini sağlama ve bazı halk edebiyatı türlerinde anlatıya giriş yapma gibi işlevleri yerine getiren mensur, manzum veya yarı manzum halk edebiyatı ürünleri.

Yanıt Açıklaması: Fuat Köprülü, Türk edebiyatını öncelikle İslâmiyet öncesi ve sonrası olarak, İslâmiyet sonrasındaki Türk edebiyatını ise “Anonim Halk Edebiyatı”, “Dinî-Tasavvufî Halk Edebiyatı” ve “Âşık Tarzı Halk Edebiyatı” olmak üzere üç kısma ayırmıştır. Ayrıca Köprülü, yakın dönemdeki edebiyatı da “Batı Uygarlığı Etkisindeki Türk Edebiyatı” olarak nitelendirmiştir. Doğu uygarlığı etkisindeki Türk edebiyatı sınıflandırması mevcut değildir.

Yanıt Açıklaması: Dinî Tasavvufî Türk Edebiyatı’nın aslî temaları arasında beşeri aşk değil tasavvufi aşk yer alır.

Yanıt Açıklaması: Halk şiirini, yazılı şiir geleneklerinden farklı kılan en önemli husus, ezgidir. Halk kültüründe şiirler, genellikle ezgili bir biçimde icra edilir. Özellikle Âşık şiirinde bu ezgiler, nazım türlerini belirlemiştir. Belli bir kurallara göre düzenlenmiş, kulağa hoş gelen ses dizisine ezgi denir.

Yanıt Açıklaması: Âşık şiirinde kullanılan nazım şekilleri, “koşma”, “destan” ve “mani”dir. Bu şiir geleneğinde “Güzelleme”, “Koçaklama”, “Taşlama”, “Semai”, “Varsağı”, “Destan” gibi çeşitli nazım türleri de bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Divan şiirleri, Âşık fiiirinde aruz ölçüsünün Fâliâtün / Fâliâtün / Fâliâtün / Fâilün kalıbı ile söylenen ve âşıklar arasında “divânî” olarak bilinen şiirlerdir. Divan, bir nazım türüdür. Bu tür, gazel, murabba, mahammes, müseddes, musammat gibi bazı nazım şekillerini kullanır. Divanların kendine özgü bazı ezgileri vardır. Aruzlu türler arasında yer alan selis, aruz ölçüsünün Feilâtün (Fâilâtün) / Feilâtün / Feilâtün / Feilün kalıbıyla yazılan şiirlerdir. Selisler, divanlarla benzer nazım şekillerini kullanırlar. Hecenin on beşli şekliyle de uyumlu olan bu şiirler de özel ezgilerle icra edilirler. Âşıkların aruz ölçüsüyle yazdıkları veya söyledikleri diğer bir tür satrançtır. Daha çok on dokuzuncu yüzyılda karşımıza çıkan satrançların sayısı da oldukça azdır. Aruz vezninin Müfteilün / Müfteilün / Müfteilün / Müfteilün kalıbında yazılan satrançlar hecenin 8+8=16’lı şekliyle uyum gösterir. Özel bir ezgiyle okunan bu şiirlerde iç kafiye vardır. Beyitler, içerideki kafiyeli bölümlerden bölündüğünde dörtlük şekline dönüşür. Bu yönüyle bazı araştırmacılar, satrançların hece ölçüsüne sayalı bir tür olabileceğini de ileri sürmüşlerdir. Satrançlar, gazel, murabba, muhammes ve müseddes şekillerinde kaleme alınmışlardır. Âşık şiirinde heceli semailer olduğu gibi aruzlu semailer de vardır. Bu şiirler, aruzun Mefâîlün / Mefâîlün / Mefâîlün / Mefâîlün kalıbında gazel, murabba, muhammes ve müseddes nazım şekilleriyle ve aynı zamanda özel ezgilerle okunurlar. Hece ölçüsünün 8+8=16’lı şekliyle de uygunluk gösteren semailerin musammat ve yedekli örnekleri de bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: İslamiyet öncesi Türk şiirinde ağıtlara verilen genel ad Sagu'dur. Bu türün en bilinen örneği Alp Er Tunga Sagusu'dur.

Yanıt Açıklaması: Halk edebiyatının şekil, konu, muhteva ve işlevleri açısından sınırları tam olarak çizilememiş türlerindendir. Tekerlemelerin oluşumunda Şamanizm’in de etkili olduğu düşünülmektedir.Türkiye’de bir tür olarak kabul görürken Türkiye dışındaki Türk topluluklarında böyle bir durumdan bahsetmek oldukça güçtür.

Yanıt Açıklaması: Ağıt bir uzun hava değildir.

Yanıt Açıklaması: Kaygusuz Abdal Dini-Tasavvufi Türk Edebiyatı'nın Anadolu'da Yunus Emre'den sonraki en önemli temsilcisi kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Budalaname, Kaygusuz Abdal’ın “akl-ı maa^ş, akl-ı maa^d, nefsi bilmek, gönül, mürşid...” gibi tasavvufi^ meselelerin anlatıldığı eserdir.

Yanıt Açıklaması: Divân,Gülistan, Gevhernâme, Minbernâme, Mesnevî Baba Kaygusus Kaygusus Abdal'ın manzum eserleridir.

Yanıt Açıklaması: Köprülü Türk edebiyatının menşei adlı incelemesinde ilk şiirlerin dini törenlerde karşımıza çıktığını belirtmektedir. Dolayısıyla şiirin kökeninin şamanların müzik eşliğinde icra ettiği dini eserlere dayandığını ileri sürmektedir.

Yanıt Açıklaması: Dini-Tasavvufi Halk şiirinde Türk Halk edebiyatı ile ortak nazım şekilleri Mani ve Koşma'dırç .

Yanıt Açıklaması: Aziz Mahmud Hüdayi Anadolu coğrafyasında yetişmiş mutasavvıf şairdir.

Yanıt Açıklaması: İslamiyet öncesinde ölüm temalı şiirlere 'sagu' denilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Ramazanname İslamın beş şartı ile ilgili yazılan türlerden biridir.

Yanıt Açıklaması: Şathiyye aruz vezni ile ilgili bir tür değil, konusu itibariyle taşlama mahiyetindeki şiirlerdir ve heceyle yazılırlar.

Yanıt Açıklaması: Oğuz Türklerinin kurban törenlerine verilen addır. Kesilen kurbanın Oğuz boyları arasında önceden bilinen bir sisteme göre dağıtılması her boyun bir bütünün parçası olduğunu ve boyların bir bütünü oluşturduğunu temsil eder.

Yanıt Açıklaması: Halk şiirinin kavramının içeriği konusunda araştırmacılar arasında bazı farklı yaklaşımlar olmakla birlikte, genel bir kabul olarak İslâmiyet öncesi Türk şiiri ile İslâmiyet sonrasında gelişen Dinî-Tasavvufî Halk fiiiri ve Âşık fiiiri gibi şairi belli bazı şiirler ve mani, ninni, türkü gibi anonim ürünler bu kapsamda ele alınmaktadır. Bu açıdan bakıldığında Türk halk şiirinin köklü bir tarihsel geçmişi ve bu tarihsel geçmişin yaşandığı bir o kadar da geniş coğrafyası vardır. Türklerin dünya üzerindeki en eski ve hareketli kavimlerden biri olarak tarih boyunca geniş bir coğrafyaya yayıldıkları dikkate alınırsa, bu durumun doğal bir sonuç olduğu ortaya çıkacaktır. Doğudan batıya doğru sürekli bir ilerleme gösteren Türklerin şiiri, doğal olarak farklı renklerle bezenmiş ve tarihin belirli dönemlerinde çeşitli adlarla anılmıştır. Türk halk şiirinin, temasta bulunulan kültürlerin ve dinlerin de tesiriyle yeni oluşumlara açık bir yapı kanmış olmakla birlikte tarih boyunca değişmeyen ortak bir geleneksel dokuyu koruyup bugüne taşımayı başardığını da söyleyebiliriz. Hangi dönemde olursa olsun Türk halk şiirinin özgün ölçü, kafiye, nazım birimi ile şekillenen nazım biçimleri ile ortak duygulanışları ifade eden nazım türleri olmuştur. Bu bakımdan Türk halk şiiri, değişik devirler, zümreler ve kültürel etkileşimlerle bazı çeşitlenmelere uğramakla birlikte özünü ve özgünlüğünü koruyarak günümüze ulaşmayı başarabilmiş bir gelenektir.