Türk Halk Şiiri

Yanıt Açıklaması: Türk halk şiiri İslâmiyet öncesi ve sonrası olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Böyle bir ayrıma gidilmesinde, şüphesiz İslâmiyet’in Türk kültüründe köklü değişiklikler yapmasının etkisi vardır. İslâmiyet sonrasındaki halk şirinin tasnifinde yer alan Anonim Halk şiirini, din ve medeniyet değişikliği bağlamında oluşmuş ve kronolojik olarak tarihsel süreçle ilgili bir küme olarak değerlendirmek zordur.

Yanıt Açıklaması: Yûnus Emre’nin vefat tarihi hakkında günümüze kadar muhtelif görüşler ileri sürülmüş ise de, Adnan Sadık Erzi’nin bulup yayımladığı belgeyle bu tartışmalar biraz bitmiş görünmektedir. “Tarih dahi yidi yüz yidi idi Yûnus canı bu yolda kodı idi”.

Yanıt Açıklaması: Soğdca Hint-Avrupa dil ailesine mensup İran kökenli antik bir dil.

Yanıt Açıklaması: Budalanâme, Kaygusuz Abdal’ın “akl-ı maâş, akl-ı maâd, nefsi bilmek, gönül, mürşid...” gibi tasavvufî meseleler anlatıldığı mensur eseridir.

Yanıt Açıklaması: Dini-tasavvufi halk şiiri İslamiyet öncesi Türk şiirinden kafiye, vezin, üslup ve dil unsurları yönünden etkilenmiştir. Fakat içerik bakımından farklılıklar görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hem Divan tarzında, hem halk şiiri, hem de dini- tasavvufi Türk Edebiyatı sahasında muhtelif türlerde şiirler söyleyen , şair ve devlet adamı Şah İsmail Safavî Hatayî

Yanıt Açıklaması: Said Emre’nin XIII. yy. sonlarıyla XIV. yy. başlarında yaşadığı öne sürülmektedir. Bir rivayete göre Hacı Bektaş Velî müritlerinden olan Said Emre, onun Makâlât’ını Arapçadan Türkçeye tercüme eden Sadeddin adlı kişidir.

Yanıt Açıklaması: Dini-Tasavvufi Halk Şiirinin belli başlı nazım şekilleri; koşma, mani, kaside, gazel, mesnevi, murabba, terci-i bend, terki-i bend, kıt'a,tuyuğ, müstezâd,

Yanıt Açıklaması: Terkib-i bena aruzla yazılan bir nazım şekli olmasına rağmen halk şiirinde kullanılmayan bir nazım şeklidir.

Yanıt Açıklaması: Şiirin nazım türü ninnidir.

Yanıt Açıklaması: Yûnus Emre, dünden bugüne kaynaklarda bu isimle tanınmış ve tanıtılmıştır. Yûnus Emre’den bahseden kaynaklarda; Hacı Bektaş Velayet-nâmesi, Lamiî’nin Nefahat Tercümesi, Mecdi’nin ?akayık Tercümesi ve Âşık Çelebi’nin Meşairü’ş-?uara’sında onun ismi daima “Yûnus Emre” olarak geçmektedir. Hatta şairimiz, bazı beyitlerinde kendi adının “Yûnus” olduğunu söyler. Yûnus Emre, şiirlerinde mahlas olarak; “Yûnus, Yûnus Emre, Âşık Yûnus, Bî-çare Yûnus, Miskin Yûnus, Derviş Yûnus, Koca Yûnus, Tapduk Yûnus Dedem...” gibi adlar kullanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Abdal Mûsâ (Güzel 1999), XIII. yüzyılın sonu ile XIV. yüzyılın başlarında yaşamıştır. Horasan’dan geldiği, Antalya’nın Elmalı Kazası Tekke Köyü’nde dergâhını kurduğu ve burada Anadolu’yu aydınlatacak “Alp-Erenler”ler yetiştirdiği bilinmektedir. Abdal Mûsâ’nın vefatından sonra, onun hayatı etrafında teşekkül eden menkıbeler günümüze kadar fazla bir incelemeye tâbi tutulmadan gelmiştir.

Yanıt Açıklaması: Vucudnâme, Devriye, Hikmet, Nutuk, Nasihatnâme, Vasiyetnâme, Şathiye Nevruznâme, Tarikatnâme Dinî İnanç ve TasavvufÎ düşüncelerle ilgili yazılan türlerdir.

Yanıt Açıklaması: Şehname Firdevsi’nin, Harname Şeyhi’nin, Hüsn’ü Aşk Şeyh Galip’in eserleridir. Gevhername Kaygusuz Abdal’ın manzum (şiir tarzında düzenlenmiş eser) bir eseri iken Budalaname Kaygusuz Abdal’ın mensur (Cümle esasına göre yazılmış eser) bir eseridir.

Yanıt Açıklaması: Halk şiirinde varolan bir şiire sonradan eklenen ve asıl mısradan daha kısa olan mısralara 'artmış, eklenmiş' anlamında ziyade adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Postnîşîn: Postta oturan, tekkenin şeyhi. Makalât: Hacı Bektaş Velî’nin tasavvufî içerikli eseri.Hikmet: Ahmet Yesevî’nin şiirlerine verilen ad. Menkabe: Din büyüklerinin ve tarihe geçmiş ünlü kimselerin yaşamları ve olağanüstü davranışlarıyla ilgili anlatı. Ozan: Oğuzlarda kopuzla şiir söyleyip destan anlatan sanatçı.

Yanıt Açıklaması: Yedekli / Artık Maniler: Bu manilerin mısra sayıları dörtten fazladır. Mısra sayıları arttırılarak oluşturulan bu manilerin cinaslı manilerden ayrılan yönü, kafiyede cinasın bulunmamasıdır. “Şu dağlar garip dağlar İçinde garip ağlar Kimse garip ölmesin Garip için kim ağlar? Ağlarsa anam ağlar Küsûru yalan ağlar.” (Gözaydın 1989: 13)

Yanıt Açıklaması: Türkülerin ayırıcı özelliği, “kavuştağa” sahip olmalarıdır. Türkülerin aynen tekrar edilen mısraları anlamına gelen kavuştak, türkülere özel bir şiir tekniğidir.

Yanıt Açıklaması: Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı’nın ilk örneği Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’i ve Ahmed Yesevî’nin Divân-ı Hikmeti’idir. Özellikle Kutadgu Bilig’in, bu edebiyatın Ahmed Yesevî’den önce ilk eseri olduğu söylenebilir.

Yanıt Açıklaması: Türkü de tekrarlanan kısımlara kavuştak denir.