Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları

Yanıt Açıklaması: Mite inananlar, onun ifade ettiği kutsal örnekleri uygulayarak dünyanın kaosa sürüklenmesini önlemekte olduklarını düşünmektedirler.

Yanıt Açıklaması: Gök Ejder “Kök-luu” denilen yıldız grubu ve Ağaç Yıldızı “Igaç Yulduz” ile “Karakuş” denilen Müşteri Yıldızı ve Kuş Yıldız’ları, Doğu yönünü temsil ediyorlar ve Ağaç unsuru ile ilişkilendiriliyorlardı. Doğu önceleri yeşil sonra mavi daha sonraları sarı renk ile sembolize ediliyordu.

Yanıt Açıklaması: Olağanüstü güçlerle iletişime geçme yeteneği olduğuna inanılan kişiye kam ya da şaman adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Bir başka önemli konu da, muğların şarap ve meyhane ile sıkı sıkıya ilişkili olduklarıdır. Fars edebiyatında “muğ”, “muğkede”, “muğbeççe” kelimeleri, birer terim olarak; “şarap içen”, “meyhane” ve “sâkî” anlamlarında kullanılır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Türk mitolojisinde farklı zamanlarda ve farklı Türk boylarından derlenmiş birbirinin varyantı olan ve birbiriyle doğrudan bir ilişkisi saptanamamış pek çok teogoni mitleri vardır. Bu nedenle Türk teogoni mitlerini ve kültlerini tek bir sistem halinde henüz açıklayabilmekten uzağız. Ancak, Türk teogoni mitlerini ve onlara ait kültlerini şamanlığın evreni “Gökyüzü”, “Yeryüzü” ve “Yeraltı” olarak üç katmana ayırmasından hareketle bu üç yerde bulunuşlarına göre tasnif etmek mümkündür.

Yanıt Açıklaması: Mit kelimesinin içeriği çok geniş bir alanı kapsayabilen niteliktedir. Mit terimi, “basit”, “hayali” hatta “uydurma” ve “yalan” anlamına gelen bir içerikten “son derece doğru” ve “kutsal bir öykü”ye kadar çok geniş bir alanı içermektedir. Mit sıradan ve gündelik hayatta yer alan herhangi bir şeyden çok daha ağır ve ciddi olgu ve konulara kadar pek çok şeyi kapsamaktadır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Altay Türklerinin kamlık inanışlarına göre yeraltı dünyasının ruhlarının başına erlik denir. Erlik; atletik vücutlu, yaşlı bir adamdır, kömür gibi kara kaşları, gözleri vardır. Dizlerine kadar uzamış ve ikiye ayrılmış sakalları, boynuz gibi kıvırcık saçları vardır.

Yanıt Açıklaması: İmşâspendân: Kutsal Ölümsüzler İmşâspendler “ölümsüz kutsallar”, “ölümsüz temizler” anlamlarını ifade eder. Terim olarak da, Mazdeizm’in en büyük melekleridir. İmşâspendlerin sayısı gerçekte altı olarak kabul edilir. Ancak daha sonraki dönemlerde Surûş da bunlar arasına katılarak sayıları yediye çıkartılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Altay Türklerinin kamlık (şamanlık) inanışlarına göre, Erlik yeraltı dünyası ruhlarının başıdır. Kam alkışlarında Erlik’in görünüşü şöyle tasvir edilir: Atletik vücutlu, yaşlı bir adam, kömür gibi kara kaşlı, gözlü, dizlerine kadar uzamış ikiye ayrık sakallı, köpeğin azı dişi gibi bıyıklı, tokmağa benzer çeneli, ağaç kökleri gibi boynuzlu, kıvırcık saçlıdır. Kam alkışlarında Erlik’e “Kayrakan” da denilir. Kayrakan’ın anlamı keskin, sivri, kesici hakan, sürekli acı çektiren ve ölüm getirendir. Erlik, güçlü anlamındaki “erklig” kelimesinden gelir. Erlik’in niteliği olan “kara” rengi de, gaddar kuvvet, kararlı ve sabit anlamları taşır.

Yanıt Açıklaması: Bir toplumun topyekün hayat tarzına kültür denir.

Yanıt Açıklaması: İran mitolojisinde, Kâve, Dahhâk’ın baskılarına karşı direniş gösteren bir demircidir. Kâve’nin bu haklı direnişi, İran mitolojik tarihinin yanı sıra uluslararası benzeri görülmeyen bir direniş olarak nitelendirilmekte, Musa Peygamber’in Firavuna karşı direnişi de buna benzetilmektedir. “Ateşe tapan”, “Zerdüşt inanırlarından bir grup”, “Zerdüşt dini önderi” anlamındaki muğ, (çoğulu, muğân) kelimesi ise, eski İran’da bir hanedan adıdır. Arapça karşılığı “ankâ: uzun boyunlu” olan Sîmorğ da, hiç kimse tarafından görülmemiş bir kuştur. Pîr-i muğân, tasavvufta; “mürşid-i kâmil”dir. Başlangıçta, “şarap satıcısı”, “meyhanenin aksakallısı” anlamlarında kullanılırdı. Ancak daha sonraları Sufîlerin kullanımında değişik mistik anlamlar da yüklenmiştir. Keyûmers ise, yaşadığı çağın en büyük kişiliği, İranlılar tarafından ilk insan ve yeryüzünün ilk hükümdarı olarak bilinir.

Yanıt Açıklaması: Türk mitolojisinde uygarlaştırıcı ve kültürel kahramanlar olarak kadınların “kam” kimlikleriyle en eski formu oluştururlar. Kamlık, iş bölümünün bir biçiminde hayatiyet kazanır ve bir uzmanlaşma olurken, kam kişi aynı zamanda, kabile üyeliğinin olağan işlerini de sürdürür. Kam, her şeyden önce kabilenin bir üyesidir.

Yanıt Açıklaması: Altay Türkleri arasında yeryüzündeki ruhların en güçlüsü olduğuna, dünyanın merkezinde bulunan ve ucu Ülgen’in evine kadar ulaşan bir çam ağacının yanında oturduğuna inanılan ruh Yo Kan’dır.

Yanıt Açıklaması: Kış aylarında istedikleri herkesin sesini taklit ederek insanları aldatarak çağıran ve rast geldikleri insanlara sorular sorup olumsuz cevap aldıklarında ellerindeki tarakla öldüren kötü ruhlara Kara Koncolos adı verilmekteydi.

Yanıt Açıklaması: Kültür; insan tarafından meydana getirilerek başlangıcından bu yana doğaya (nature) eklenmiş yaratmalar, donatmalar bütünün adıdır. Kısaca, kültür denilince bir toplumun her türlü kendini ifade edişleri ve her türlü ihtiyacını karşılayan toplam hayat tarzı anlaşılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Mekânı, kutsallıkla ilişkili olarak merkezî bir yapı içinde algılamaya “merkez simgeciliği” adı verilir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Animizm, insan düşüncesinin en erken dönemlerinde, insanların doğal çevrelerindeki, canlı-cansız her şeyin “canlı” bir ruhu ve buna bağlı bir bilinç hali olduğuna inanmalarıdır.