Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları

Yanıt Açıklaması: Aşk ve savaş tanrıçası İnanna (İştar, Astarte, Afrodit). Bendis Ay Tanrıçasıdır.

Yanıt Açıklaması: 15. ve 16. yüzyılların ilk yarısından sonra özellikle 16. yüzyılın sonlarından itibaren sevgili anlatımında yukarıda aldığımız örneklerdeki saç-ömür ve saç-yılan dolayısıyla bu kavramların etrafında toplanan âb-ı hayat, cennet, bahçe, gizli hazine gibi kavramlara giderek daha az rastlanmaya başlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Divan edebiyatında Ankâ, Zümrüdankâ ya da Sîmurg adlarıyla geçen efsanevi kuşun Hint mitolojisindeki adı “garuda” kuşudur.

Yanıt Açıklaması: İnsanın “ihtiyaçları” önem sırasına göre, “fizyolojik, emniyet, sevgi, itibar” ve “kendini gerçekleştirme” şeklindedir. Muhakeme bunlar içerisinde yer almamamktadır.

Yanıt Açıklaması: Türk mitolojisinde uygarlaştırıcı ve kültürel kahramanlar olarak kadınların “kam” kimlikleriyle en eski formu oluştururlar. Kamlık, iş bölümünün bir biçiminde hayatiyet kazanır ve bir uzmanlaşma olurken, kam kişi aynı zamanda, kabile üyeliğinin olağan işlerini de sürdürür. Kam, her şeyden önce kabilenin bir üyesidir.

Yanıt Açıklaması: Mekânı, kutsallıkla ilişkili olarak merkezî bir yapı içinde algılamaya “merkez simgeciliği” adı verilir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: “Bizde mitolojiyi sanat ve şkriyatta canlı bir mevzu hâline getirmek isteyen Ziya Gökalp’tir” diyen Hilmi Ziya Ülken, onun yönelişini, çabasını ve etkisini şöyle açıklar: “O, ilk defa Türk destanlarını tetkik ederek onları yeni lisanla nazma çevirmeye ve yeni sanata mal etmeye çalıştı. Genç şair Orhan Seyş tarafından takip edildi. Ziya Gökalp daima köklere kadar giderek payen devrin mitolojisini tetkik etti. islâmî devrin destanlarıyla meşgul olmadı.”(Ülken 2006: 173) Ziya Gökalp, Türk destanlarından çıkardığı mitoslardan ilhamla manzumeler yazmakla birlikte, destanları, dolayısıyla mitosları yazılarıyla da güncellemiştir. Böylece etrafında toplanan şiir heveslisi gençlerin dikkatini ve ilgisini Türk mitolojisine çekmiştir.

Yanıt Açıklaması: Mitlerin yaşadığı kültürlerde öyküler “gerçek” ve “doğru” sıfatlarıyla “mit”leri, bunlar dışında kalan “kurgu”, “yalan” veya “yanlış” olarak adlandırılan öykülerse sözlü edebiyat olarak ayrılırlar. Örneğin, Kaddo dili konuşan bir Kuzey Amerika yerli kabilesi, Pawneeler “yalan” veya “uydurma hikâyeleri”, “doğru” ve “gerçek hikâyelerden” yani “mit”lerden ayırırlar. Bu yüzden, “gerçek” hikâyelerde kutsal ve doğaüstü yaratıklarla ilgilenilirken, diğer taraftan Koyoto’nun (yalancı bir karakter) yaygın olarak görüldüğü “yalan” ve “yanlış” hikâyelerde ise Kuzey Amerikan mitolojisinde görülen aldatıcı, hilekâr ve kaba bir karakter görülür. Yine Kaddo konuşan Wichitalar ise, dünya tarihinin ilk çağını ve başlangıcını anlatan hikâyeleri yani mitleri “eski” hikâyeler, içinde bulundukları çağla ilgili olanları da “yeni” hikâyeler olarak adlandırırlar ve onlara göre “doğru” ve “gerçek” olanlar “eski” hikâyelerdir. Benzer şekilde Kuzey Amerika’daki bir yerli kabilesi olan Oglala Dakota da, gerçekleşen “doğru” ve “gerçek hikâyeler” olarak düşünülen tarihi olayları “kabile anlatıları” yani “mit” olarak, Koyoto’ya benzer bir figürün, Iktomi’nin maceralarını ise “komik anlatılar” olarak birbirinden ayırmaktadır. Böylelikle, mitler “gerçek” ve “doğru” sıfatlarıyla diğer öykülerden ayrılır.

Yanıt Açıklaması: Divan edebiyatında saç, uzunluğu bakımından ömrü yani hayatı temsil etmektedir.

Yanıt Açıklaması: İranlılarda Hürmüz’ün sembolüne benzemektedir.

Yanıt Açıklaması: Camasb-nâme: Türkçeye kazandırılan Camasbnâmelerden en önemlisi, II. Murat devri şairlerinden Abdî’nin eseridir. Eser Farsçadan tercüme olmakla birlikte, Arap hikâye tekniğine bağlılık gösterir. Binbir Gece Masalları’ndan da tesirlerin yer aldığı mesnevîde, islâm kültürünün ortak konularından istifade edilmiştir. Özellikle mesnevide Kur’an kaynaklı hikâyelerin tesiri görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: İnsanların nereden geldiklerini veya nasıl oluştuklarını konu edinen mitler Antropogoni mitleridir. Türeyiş mitleri de denilen bu tür mitler, ilk insanın yaratılmasından, insan topluluklarının, kabilelerin, soyların, boyların ortaya çıkmasına kadar geniş bir alanı içerir.

Yanıt Açıklaması: Yo Kan’ın Altay Türkleri arasında yeryüzündeki ruhların en güçlüsü olduğuna, dünyanın merkezinde bulunan ve ucu Ülgen’in evine kadar ulaşan bir çam ağacının yanında oturduğuna inanılır. Yo Kan’ın So Kan ve Temir Kan adlı iki oğlu olduğu ve bunların insanların verdikleri şeyleri kabul ettikleri tasarlanır.

Yanıt Açıklaması: Ejderha saç ve yılan ile ilgilidir.

Yanıt Açıklaması: Mit kelimesinin içeriği çok geniş bir alanı kapsayabilen niteliktedir. Mit terimi, “basit”, “hayali” hatta “uydurma” ve “yalan” anlamına gelen bir içerikten “son derece doğru” ve “kutsal bir öykü”ye kadar çok geniş bir alanı içermektedir. Mit sıradan ve gündelik hayatta yer alan herhangi bir şeyden çok daha ağır ve ciddi olgu ve konulara kadar pek çok şeyi kapsamaktadır.

Yanıt Açıklaması: Şehnâme’de Rüstem kelimesinin “kurtuldum” anlamına geldiği yazılıdır.

Yanıt Açıklaması: Beyt-i Ma’mur Kur’an’da da bulunan inanışa göre, Hz. Âdem’in yaradılşından iki bin sene evvel melekler tarafından inşa edilmiş ve Nuh tufanında göğe çekilmiş olan bu mabet, şimdi gökyüzünde ve tam Kâbe’nin üzerinde bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Âb-› Hayat D ‹ K K A T Âb-› hayat›n kayna¤› G›lgam›fl efsanesine, hatta bu efsanenin de temelinde bulu- nan Sümer mitolojisindeki daha eski bir motife dayan›r. Yeralt› dünyas›na i

Yanıt Açıklaması: Şebdîz, Hüsrev’in yağız atı ve Gülgûn’un (Şirin’in bindiği açık doru at) kardeşidir. Annelerinin, çöldeki bir aygır heykeline bir defa sürünmekle gebe kalarak bunları doğurduğu söylenmektedir. Efsaneye göre Şebdîz’in boyu diğer atlardan dört karış yüksektir.