Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları

Yanıt Açıklaması: İslâm edebiyatında Hüma kuşu, “devlet kuşu, talih ve baht kuşu” olarak kabul edilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tevfik Fikret’in Halûk’un Defteri (1911) adlı kitabında yer alan “Promete” şiiri, Servet-i Fünûn Edebiyatı’nın mitolojiyle edebî metin bağlamında kurduğu ilişkiyi örnekler.

Yanıt Açıklaması: “Ağaçtan yaratılma” miti, Türk köken mitleri arasında en eski “yaratılış miti” olarak kabul edilmektedir. Bu kabulün temelini de Türklerin tarih sahnesine çıkmazdan önceki devirlerde yaşadıkları kabul edilen bölgenin orman oluşu başta olmak üzere, diğer kültler ve kültürel olgularla ilişkilerindeki sistematik tamamlanış oluşturmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Mirrih’e gelince beşinci felekte bulunan bu yıldıza İran’da Behrâm veya çok hızlı hareket ettiği için tîr-i per-tâbî adı verilir. Kırmızı renge hâkim olan Mirrih, İslâm edebiyatında ve astronomide savaş ve kahramanlığı temsil eder. Ayrıca cellâtlar, yol kesenler, fesat işleyenler de Mirrih’e mensuptur.

Yanıt Açıklaması: Daha küçüklüğünde kimsenin başedemediği devler ve diğer korkunç yaratıklarla savaşmış mitolojik bir kişidir.Şehname kahramanı Zal’in oğlu Rüstem’dir.

Yanıt Açıklaması: Hayat suyu, hayat bitkisi, hayat ağacı ve ölümsüzlük suyunun karşılığı ab-ı hayatdır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Sevgilinin yüzü genellikle gül bahçesine benzetilmektedir. Zira iki yanağın gül veya lâle, gözlerin nergis, dudakların gonca olarak düşünüldüğü bu bahçe, doğrudan doğruya bahçenin arketipi olan cennet ve cennette Hz. Havva’yı kandıran cennetin bekçisi olan yılan imajını ortaya koymaktadır. Böylece yüz kutsal bir anlam kazanmakta ve gizli bir hazine olmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Bir insanın, dünyanın ve evrenin nasıl bir sistem halinde çalıştığına dair algısına “dünya görüşü” denir.

Yanıt Açıklaması: Âb-ı hayat bazı beyitlerde hayatî özelliğinden ötürü su, ilaç yerine geçtiği için şarap, söyleyene ve dinleyene iyi ve güzel duygular aşıladığı, ebediyen kulaktan kulağa yaşadığı için söz, dolayısıyla edebî eser, âb-ı hayata benzetilir:

Yanıt Açıklaması: Halit Ziya’ da, 1891’ de yayımlanan Hikâye adlı kitabında “realist bir edebiyatın kaideleri” ni verirken, “hikâyenin ilk olarak Yunanlılarda görüldüğünü” belirtip bunları birer birer sayar. Ayrıca Homeros ve Virgile’ in kendilerinden sonraki Batı edebiyatı için kaynak olarak nasıl değerlendirildiğini örneklerle vurgular.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Temmuz (Çengnâme 363-374) Mezopotamya’da eski Sümer’de adı Dumuzi (Temmuz) olan fakat değişik ve zamanlarda Asur, Marduk, Baal, Adonis, Attis, Osiris gibi değişik adlarla adlandırılan ölen ve dirilen bitki tanrısı tarih boyunca Yunanistan’da, Anadolu’da, Suriye’de, Lübnan’da, Filistin’de birbirine esasta benzeyen fakat teferruatta ayrılan âyinler ve merasimlerle varlığını ve etkisini sürdürmüştür.

Yanıt Açıklaması: Şehnâme’de mâcerâları anlatılan büyük kahramanlardan Giv’in oğlu, Rüstem’in t runudur. Bijen, bir kahramanlık sembolüdür ve daha ziyade Efrasiyab tarafından içine atıldığı kuyu ile birlikte anılır.

Yanıt Açıklaması: Zal, Şehname boyunca adından sık sık söz edilen efsanevî ve olağanüstü özellik kahramanlardan biridir ve Rüstem’in babasıdır. Doğduğunda saçları bembeyazdır. Bu durumdan korkan babası onun bir dağın başına atarak geri döner. Efsanevî kuş Simurg, Zâl’i büyük bir ihtimam ve dikkatle büyütür

Yanıt Açıklaması: İslâm kaynaklarında da güneşin mitolojik sembollerinden birinin kartal olduğunu tespit ediyoruz. Güneş, bir kartala ve kartal türüne mensup bâz, şahbâz, “şahin, doğan” gibi kuşlara benzetilmiş; ayrıca tavus ve horoz da onun sembolleri arasına girmiştir.

Yanıt Açıklaması: İslâm kaynaklarında Manuya dininin kurucusu olup tamamıyla tarihi bir şahıstır. Maniheistlerin dini eserleri çok güzel bir yazı ve minyatürlerle süslü olarak yazıldığından dolayı Mani’ye nakkaşlık atfedilmiştir. Mani’nin resim mecmuasına Erteng, Erjeng, Engelyûn ve Nigâr isimleri verilmiş ve Divan şiirinde bu isimlerle yer almıştır.

Yanıt Açıklaması: İlkel insanın kafasında oluşturduğu sorulara cevap vermeyi soyut ve somut her türlü varlığın kökenini izah edip açıklamayı amaçlayan mitlere, ‘etiyolojik mit’ denir. Teogoni miti ise, tanrıların ve tanrısal varlıkların kökenini ve nereden geldiklerini konu edinir. Evrenin, dünyanın ve özellikle de gök ve gök cisimlerinin nasıl oluştuğunu konu edinen mitler, ‘kozmogoni mitleri’dir. Antropogoni miti ise, insanların nereden geldiklerini veya nasıl oluştuklarını konu edinir. Tüm bu mit türleri, ‘Köken ve Yaratılış Mitleri’nin alt konularıdır. Eskatoloji mitleri’nin ana konusu ise, ‘insanın ve dünyanın geleceği veya sonu’ ile ilgilidir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Şehnâme; İran şâiri Firdevsî’nin, onuncu yüzyılın sonlarında, yazmış olduğu İran’ın mitolojik tarihini de anlatan altmış bin beyitlik büyük mesnevîsidir.