Türk Edebiyatının Mitolojik Kaynakları

Yanıt Açıklaması: Kitabi veya resmi dinde yer almayan, halk dilinde bulunup resmi dine göre yanlış ve boş inanç olan inanış ve uygulamalara hurafe denir.

Yanıt Açıklaması: Uyuyan insanların göğsüne bastırarak onu hareket edemez hale getiren ve boğmaya çalışan, çoğunlukla erkek olarak tasvir edilen varlığa karabasan denir. Bu varlığın elbisesine çengelli iğne takılarak görünür hale gelmesi sağlanarak kendisini yakalayan kişinin her isteğini yerine getireceğine inanılır.

Yanıt Açıklaması: Gazneliler müslüman Türk devletlerindendir.

Yanıt Açıklaması: Ormanın en güçlü ve yırtıcı hayvanı “ayı”nın yerini “bozkurt” alır. Başka bir ifadeyle, bozkıra yönelen ve yeni bir yapılanışla bozkırı hayat sahası olarak seçen avcı-çoban kültüründe bozkırın canavarı “bozkurt” kutsanır, kültleşir, totemleşir ve tabulaşır. Bozkurt zaman içinde yaratılıştaki “hayvan ata” veya “ana” yahut köken miti olmadan, yol gösteren ve kılavuz kabul edilen kutsal mitolojik kimliğine bürünür. Öte yandan, anaerkil yapıdan ataerkil yapıya dönüşen toplumsal hayat içinde “ana ocağı”nın, “ataocağı” etrafında toplanış sürecinin birden bire gerçekleştiği düşünülmemelidir. Bu bağlamda, avcı-çobanlığa geçenlerin oluşturdukları ve gittikçe genişleyen bu yüzden de ortaya çıkan otlak kavgaları ve sınır çatışmalarının zorunlu kıldığı soy esasına bağlı boy bütünleşmelerinin idarecisi olan “kağanlık” ve “devlet” bu ihtiyaçlardan doğmuştur. Kimin veya kimlerin meşru kağan olabileceği arayışı ortaya “dişi bir bozkurttan” türediğine inanılan “Asena/Aşina Hanedanı” çıkarmıştır.

Yanıt Açıklaması: İran’da Anahita, suyu bol ve duru ırmakların, yeryüzünün bütün suları ve bütün üretkenliklerin kaynağı, annelerin memelerindeki sütlerin temizleyicisi, güç, parlaklık, duruluk ve arılık simgesi, uzun boylu, alabildiğine güzel, özgür, başında yıldızlarla donanmış altın taç, teninde altın elbiseler ve altından çok değerli gerdanlıklarla süslenmiş bir tanrıça olarak nitelenir.

Yanıt Açıklaması: Türk dünyasının en kuzey doğusunda, Sibirya’da yaşayan Türk boyu olan Sahalar(Yakutlar), eski Türk mitolojisini en iyi koruyan topluluktur.

Yanıt Açıklaması: İnsanlığın varoluşu veya bir topluluğun soy kaynağı olarak algılanan ve ezelden beri var olduğuna inanılan tapınç konusuna ağaç ana denir. Ağaçla simgelenen ana veya ata ruhudur.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Utkuuçı gökte yaşar ve Ülgen tanrının en yakın elçisidir. Ülgen’e ulaşmak isteyen kamları beşinci katta Altınkazık (Kutup Yıldızı) bölgesine inerek karşılar. Kamın getirdiği kurbanını alır ve tahtında oturan Ülgen’e götürür. Kam Altınkazık’ta Utkuuçı’dan aldığı kazlara binerek yeryüzüne döner.

Yanıt Açıklaması: Genel olarak tanrıya, tanrısal kabul edilen şeylere ve doğaüstü güçlere sahip olduğuna inanılan şeylere saygı göstermek ve tapınmak anlamında kullanılan sözcük “kült” sözcüğüdür. Türkçeye Fransızcadan geçen sözcüğün anlamı tapınmadır.

Yanıt Açıklaması: Keyûmers, yaşadığı çağın en büyük kişiliği, İranlılar tarafından ilk insan ve yeryüzünün ilk hükümdarı olarak bilinir.

Yanıt Açıklaması: İranlılar, hayatın temel gerekleri olan ögelerin bir özel tanrının korumasında bulunduğuna inanırlar. Su da, bu ögeler arasında yer alır ve Mazdeizm’in kutsal kitabı Avesta’da övülüp kutsanır.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Hayat ağacı tanrılaşmış, ölümsüzlüğü simgeleyen kutsal bir ağaçtır. Kam öldüğünde cesetleri ağacın içinde saklanır. Ağaçlar kutsaldır ancak ağaçların bir yeri kesilerek herhangi bir tapınma eylemi yapılmaz.

Yanıt Açıklaması: Köpeğin yaratılışıyla ilgili halk kültürümüzde pek çok efsane vardır. Bunlardan birisine göre, bir gün şeytan kendi cinsiyle birlikte gezerken bir düzlüğe rast gelir. Orada çamurdan yapılmış insan şeklinde içi boş bir küp görür. Şeytan bunun ileride başına bela olacağını söyleyerek üzerine tükürür. Allah Teâla Cebrâil’i göndererek şeytanın tükürdüğü yeri temizletir. Cebrâil şeytanın tükürüğünü atar o tükrük bir köpek olur.

Yanıt Açıklaması: Kırgız ve Kazak Türklerinin “arvak” dedikleri kült yeryüzünde yer alır.

Yanıt Açıklaması: Mitlerde, merkezî kutsal mekân anlayışı gök, yer ve yeraltının birleştiği kutsal yer anlamındadır. Merkezî kutsal anlayışı yerleşim yerlerinin ve tapınakların yapısında da ortaya çıkar. Meselâ, kutsal dağ, yeri ve göğü birleştirerek, dünyanın merkezini oluşturur. Bazen de tapınak, başkent, saray bu çerçevede kutsal mekân olarak merkezi oluştururlar ve bir anlamda da kutsal dağın yerini tutarlar. Böylece, gök ve yer kutsal kentte ve tapınakta birleşirler; dünyanın eksenini (axis mundi) de bunlar oluşturur.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Türk mitolojisinde dünyanın bozulması ve sonuyla ilgili mitlerin azlığının bir nedeni de budur. Bununla birlikte eski Türkler kıyamete “uluğ gün” derlerdi; uluğ gün; deyimini Türkler, Müslüman olduktan sonra da kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Türk mitolojisinde ağaçların dünyanın eksenini oluşturmasının yanı sıra türeyiş mitlerinde de türenilen ana/ata olmak açısından da kutsal kabul edildikleri görülür. Türklerin en kutsal bildikleri ağaç, “kayın ağacı”dır. Kayın ağacı kutsal olduğu için “bay (ulu, zengin, güçlü) kayın” olarak hitap edilir ve bütün kam ayinlerinde yer alır. Kayın ağacı, tanrıyla kulu arasında bir köprü gibi düşünülür. Altay Türklerinin kamlarına göre, insanlar yaratıldıkları zaman ilk Kayın ağacı da, Umay Ana’yla birlikte yeryüzüne inmiştir. Kayın ağacının ilk insanı doğurması motifi, Türk mitolojisinde son derece yaygın olarak karşımıza çıkar.