XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Metnin doğru okunuşu D seçeneğinde verildiği gibi “Ey câm-ı safâ tâlibi bî-hûde uzatma / Cemle bile defn eylediler câm-ı safâyı” şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Nefi^, XVII. yüzyıl Türk edebiyatının en usta şairlerindendir. O¨zellikle kaside nazım şeklinde ulaştığı söyleyiş ve anlatım ustalığıyla çağdaşlarını olduğu kadar kendisinden sonra gelenleri de etkiler. Siham-ı Kaza adlı eserinde başta babası olmak üzere geleneğin kabulleri gereğince övülmesi beklenen kişileri yermesiyle dikkat çeker.

Yanıt Açıklaması: Metnin doğru okunuşu “Nice tayyâr o sebük-pây-ı cihân-peymâ kim / Ana hem-seyr olamaz hiç ne ankâ ne hümâ” şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Sebk-i Hindî’nin Türk edebiyatında etkili olmasında bu üslubun İran, Afganistan ve Hindistan’da egemen olan Türk asıllı yöneticilerin himayesinde gelişmesinin de payı vardır. Nitekim Babür, Hümayun ve Ekber Şah gibi kendileri de birer sanatçı olan padişahların, sanatçıları desteklemek suretiyle şiir ve nesrin gelişmesindeki katkılarının büyük olduğu bilinmektedir. Bilhassa Ekber Şah döneminde Feyzî, Urfî, Nazirî ve Zuhurî gibi Sebk-i Hindî’nin büyük şairleri yetişmiştir.

Yanıt Açıklaması: Saltanatının ilk üç yılında Alman harbi ile uğraşan I. Ahmed, Kanije ve Estergon kalelerini alıp Zitvatorok Antlaşması (1606) ile Alman savaşına son vermiştir. Yıllardır devam eden Celali isyanlarını da tetikleyen bu antlaşmayla, her açıdan büyüyüp gelişmesi sona eren Osmanlı Devleti, artık Avrupa’nın en güçlü devleti olma iddiasından vazgeçmiş ve Avusturya’yı kendisiyle eşit bir devlet olarak kabul etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Nefî’nin ilk kullandığı mahlası “zararlı, zarara ait” anlamındaki Darrî’dir. Gelibolulu Mustafa Âlî, Erzurum defterdarlığı sırasında tanıştığı şaire, Nefî (yararlı, faydaya ait) mahlasını verdi.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyılda biçim ve içeriğiyle sistemli bir yapıya kavuşan klasik anlayış, daha sonraki dönemlerde de temsilcilerini bularak devam eder. Nedîm’in isabetli bir biçimde belirttiği gibi kaside tarzının ustası olarak Nefî görülür.

Yanıt Açıklaması: Şeyhülislamların en temel görevi kendilerine sorulan dinî, siyasi ve idari konularda fıkha göre fetva vermekti.

Yanıt Açıklaması: Sebk-i Hindi^ şairleri, mübalağa ve tezat sanatının yanı sıra istiare, kinaye, hüsn-i talil gibi anlamla ilgili sanatları da sıkça kullanmışlardır.

Yanıt Açıklaması: Yahya Bey, edebiyat tarihlerinde Necati Bey ile başlayan yerel dilin şiir dili ile ifadesi üslubunu sonraki yüzyılda devam ettiren Baki^’nin üslup açısından takipçisi ve Nedim’in üslubunun da hazırlayıcısı olarak gösterilir. S¸iirlerinde en çok aşk temasının işlendiği görülür.

Yanıt Açıklaması: Sebk-i Hindî tek koldan değil üç koldan gelişmiştir. Bu kollar; İran Kolu, Isfahan Kolu ve İfrati Kol olarak isimlendirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sadece XVII. yüzyılın değil divan edebiyatının en büyük gazel şairi olarak tanınır. Şiirler inde en çok ask temasının işlendiği görülür. Sair, ask anlayışını geleneğin içinden ifade ederken tasavvufun sembolik dilini kullanır. Hayata rintçe bakar. Osmanlı Devleti’nin 27. şeyhülislamı olan ve çok iyi bir öğrenim gören Yahya Efendi, bu göreve gelmeden önce müderrislik, kadılık ve kazaskerlik görevlerinde bulundu. Şeyhülislam Yahya’nın en önemli eseri divanıdır.

Yanıt Açıklaması: Nefî gazellerinin mahlas beyitlerinden sonra eklediği birkaç beyitle (müzeyyel gazel) IV. Murat’ı över.

Yanıt Açıklaması: Bu üslupta ıstırap şiirin temel konularından biri olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Üslubun adlandırılışı da tartışmalara konu olmuştur. Bu hususta değişik görüşler ileri sürülmüş; bu tarzın temsilcilerinin yetiştiği veya doğduğu, dolayısıyla üslubun etkili olduğu coğrafi bölgelere ve şehirlere göre adlandırma yoluna gidilmiştir. Böylelikle Sebk-i Hindî, Sebk-i Isfahani, Sebk-i Safevi, Sebk-i Azerbaycani, Sebk-i Türki gibi isimler verilmiş ve bu isimleri benimseyen gruplar ortaya çıkmıştır. Bunlar içinde en çok benimsenen Sebk-i Hindî olmuştur. Bu da, bu üslubun Hindistan’da gelişmesinden kaynaklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: “Kadınlar Saltanatı” diye nitelendirilen durumun en önemli figürü olarak Kösem Sultan, popüler tarihçiliğin ilgisini daima çekmiştir.

Yanıt Açıklaması: Sözlüklerde “sebk” kelimesi “bir şeyi eritme, kalıba dökme”anlamıyla yer alır.

Yanıt Açıklaması: Şehzadeleri yetiştirmekle görevli olan lalaların birkaç önemli meziyete sahip olmalarının gerekliliği ve Osmanlı şehzadelerinin lalalarına baktığımızda çoğunun sair, hattat ve musikişinas olması, Osmanlı’da sanatın şiir, hat ve musiki kollarına ayrı bir önem verildiğini düşündürmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hint üslubunun temsilcileri genellikle toplumun orta sınıfından insanlardır. Mevlevilik, birçoğunun ortak paydasıdır.

Yanıt Açıklaması: Edebî terim olarak “sebk” ibarenin tarz ve tertibi” anlamındadır.