XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Divan edebiyatı XVI. yüzyılda, özellikle Kanunî döneminde biçim ve içeriğiyle klasik bir yapıya kavuşmuştur.

Yanıt Açıklaması: Aklam-ı Sitte.Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Sebk-i Hindî şiirinde anlam bu derece genişleyip derinleştikçe hayal unsurları önem kazanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Ava olan aşırı merakından dolayı “Avcı Mehmed” olarak da anılan IV. Mehmed de âlimi ve sanatkârı himaye etme geleneğini devam ettirmiştir. Vefayî mahlasıyla şiir de söylemiştir.

Yanıt Açıklaması: İran’da doğup Hindistan’da gelişen ve Afganistan’da da kabul gören Sebk-i Hindî, XVII. yüzyıldan itibaren Anadolu’da gelişen Türk edebiyatını da etkilemiştir ve pek çok şair bu üslupla şiirler yazmıştır. Türk şairlerini en çok etkileyen ve örnek alınan şairler Saib-i Tebrizî, Şevket-i Buharî, Urfî-yi Şirazî, Talib-i Amulî ve Kelîm-i Kâşanî’dir. Hatta Şevket-i Buharî, İran ve Hindistan’dan çok, Osmanlı topraklarında tanınmıştır. Bu üslubun divan şiirindeki en önemli temsilcileri olarak da XVII. yüzyılda Nailî, Neşatî ve Fehim-i Kadîm; XVIII. yüzyılda ise Şeyh Galip sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı İmparatorluğu’nda toplam 131şeyhülislam görev yapmış; bunların 44’ü şiirle uğraşmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1603 tarihinde, III. Mehmed’in ölümü üzerine tahta henüz 14 yaşında olan I. Ahmed geçmiş ve 14 sene hüküm sürmüştür. Sultan I. Ahmed yürürlükte olan kanunların hilafına akli dengesi bozuk olan kardeşi Mustafa’nın hayatına dokunmamıştır. Bu tavrı ona, Osmanlı sultanları içinde kardeş katlini uygulamayan ilk sultan hüviyetini kazandırmıştır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Nailî’nin edebî kişiliğinin bileşenleri şu sözcüklerden oluşur: Gazel, Sebk-i Hindî, ıstırap ve tasavvuf.

Yanıt Açıklaması: Yakın arkadaşlık, dostluk, danışmanlık manasındaki nedimlik / musahiplik aslında Orta Asya’dan itibaren var olan ama İran Sarayı’nın kurumlaştırıp Selçuklu Devleti’nin benimsediği, Osmanlı Devleti'nin sürdürdüğü mevkilerdir. Musahiplerin mesafeli ve bilgilendirme, danışmanlık ağırlıklı yakınlıklarına karşılık nedimlik samimi arkadaşlık, eğlenceli dostluk ifade eder.

Yanıt Açıklaması: Sebk-i Hindî; İran, Hindistan, Afganistan, Türkiye, Azerbaycan ve Tacikistan gibi ülkelerin edebiyatlarında birkaç asır etkisini göstermiş bir edebî üsluptur.

Yanıt Açıklaması: Sema. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Gelibolulu Mustafa Âlî, Erzurum deferdarlığı sırasında tanıştığı şair Nefî’e, Nefî (yararlı, faydaya ait) mahlasını verdi.

Yanıt Açıklaması: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Nefî ve Nedim için “ikisi de baştan başa ses ve edadır” diyerek işaret ettiği bu husus, müstakil çalışmalara konu olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı yöneticilerinin neredeyse tamamında olduğu gibi söz konusu ailelere mensup şeyhülislamların birçoğu sanat hamisi olmalarının yanında şair/yazar ve divan sahibi olarak edebiyat dünyasında söz sahibi olmuşlardır. Osmanlı İmparatorluğu’nda toplam 131 şeyhülislam görev yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: Saltanatının ilk üç yılında Alman harbi ile uğraşan I. Ahmed, Kanije ve Estergon kalelerini alıp Zitvatorok Antlaşması (1606) ile Alman savaşına son vermiştir. Yıllardır devam eden Celali isyanlarını da tetikleyen bu antlaşmayla, her açıdan büyüyüp gelişmesi sona eren Osmanlı Devleti, artık Avrupa’nın en güçlü devleti olma iddiasından vazgeçmiş ve Avusturya’yı kendisiyle eşit bir devlet olarak kabul etmiştir. Devletlerarası hukuka uygun olarak yapılan bu ilk antlaşmayla rahatlayan Osmanlı, doğuda Safevilerle içerde de Celalilerle mücadeleye ağırlık vermiştir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Klasik edebiyat, özellikle XVI. asırda hem biçim hem muhteva hem de işleniş yönünden gelişimini tamamlayarak mükemmel bir seviyeye ulaşmıştır. Türkçenin, tam anlamıyla şiir dili olma hüviyetini kazanması, kudretli şairlerin elinde estetik değeri yüksek eserler verebilecek kıvamı yakalaması ve aruza uygulanma noktasında hiçbir pürüzün kalmaması ile şiirin hayatın bir parçası sayılması bunu sağlayan önemli faktörler olmuştur. Bundan dolayı da, Türk edebiyatı bu asırdaki olumsuzluklardan fazla etkilenmeyip gelişimini devam ettirmiştir. Ayrıca geçmiş asırlarda olduğu gibi bu devirde de Osmanlı sultanlarının ilme ve sanata önem verip âlimi ve sanatkârı, dolayısıyla şairi koruma politikasını devam ettirmeleri de, edebiyatın gelişiminde etkili olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Latinceden Türkçeye tercüme hareketinin öncü ismi olan Tezkireci Köse İbrahim Efendi el-Zigetvârî, Noel Duret’in Zîc’ini Türkçeye Secencenü’l-e?âk fî Gayeti’l-idrâk adı ile Latinceden tercüme etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Bu asırda Sultan I. Ahmed “Bahtî”, Sultan II. Osman “Farisî”, IV. Murad “Muradî” ve IV. Mehmed ise “Vefayî” mahlasıyla şiirler söylemişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Asıl adı Ömer olan şair Nefî’nin ilk kullandığı mahlası “zararlı, zarara ait” anlamındaki Darrî’dir.

Yanıt Açıklaması: Bağdat, Konya, Bursa, Edirne gibi o devre kadar birer kültür merkezi olan şehirlerin Kanunî devrinden itibaren eski önemlerini yitirmeye başlamıştır.