XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Yüzyılın nasihat ve eğitim amaçlı olduğu kadar toplumun aksayan yönlerini de eleştiren en önemli eseri Nabî’nin Hayriname olarak da bilinen Hayriyye’sidir. Hayriname, Nabî’nin oğlu Ebulhayr Mehmet Çelebi’nin şahsında okurlarına öğüt vermek için kaleme aldığı bir eserdir. Şair, oğluna güzel ahlak sahibi olmasını öğütlerken devrin siyasi ve bürokratik makamlarının üçüne düştükleri durumu da eleştiri. Döneminde kimi mesleklerdeki yozlaşmaları, sahte şeyhleri, hâkimleri, mahkemelerin ve paşalık mevkiinde bulunanların durumlarını, yöneticilerin zulümlerini, adaletsizlik, rüşvet, yalan, rüya gibi toplumsal hastalıkları gözler önüne serer.

Yanıt Açıklaması: Daha çok divan edebiyatının diline yönelik eleştirilir çerçevesinde adı gündeme gelen ve mensur eserleriyle hamse düzenleyerek geleneğin içinde bir yenilik yapan Nergisî'dir.

Yanıt Açıklaması: Bahayî mahlasını ona veren sair Yahya’dır. Bahayî’nin Yahya Efendi’ye duyduğu sevgi ve saygıyı onun adına yazdığı övgü dolu müzeyyel gazelde görmek mümkündür. Altı kaside, iki küçük mesnevi, dört kıta, iki tarih kıtası, kırk bir gazel ve on sekiz rubaiden oluşan eserdeki bütün şiirler din dışı konulardadır. Çok güzel hüsn-i hat örnekleri sergileyen Bahayî, musikiyle de ilgilenmiş ve besteler yapmıştır. Osmanlı Devleti’nin 32. şeyhülislamıdır.

Yanıt Açıklaması: Yukarıdaki beyitler Nabî’nin oğluna ve başkalarına yerine göre susmayı öğütlediği Hayriyye’de geçmektedir.

Yanıt Açıklaması: XVII. yüzyılda tasavvufi şiirin en önemli temsilcilerinden biri Elmalılı Ümmî Sinan’dır. Kutbü’l-Meani’si ve özellikle Divan’ıyla sufi şiirin önde gelen temsilcileri arasına girmiştir

Yanıt Açıklaması: Biyografi ağırlıklı şair tezkirelerinin yerini bu yüzyılda Zübdetü’l-Eşar’la başlayan antoloji tipi tezkire tarzı alır.

Yanıt Açıklaması: Genel tarihlerden farklı olarak sadece bir kuşatma veya seferi yahut bir kumandanın sefer veya savaşlarını ele alan gazavatnamelerdir.

Yanıt Açıklaması: “Nabî’nin haç ziyareti sırasında sırasındaki yolculuk izlenimlerini konu edinen, edebiyatımızın seyahatname türü örneklerindendir. Nabî’nin haç ziyaretinden beş yıl sonra 1683 tarihinde yazılmıştır. Bu eserinde İstanbul’dan Hicaz’a gidinceye kadar gezip gördüğü bütün şehirleri anlatır. Sanatçı anlatıma çeşni katmak amacıyla eseri yer yer Türkçe, Farsça ve Arapça manzum parçalarla süslemiştir.” Metinde tanıtılan Nabî eseri Tuhfetü’l-Harameyn’dir.

Yanıt Açıklaması: Derename 162 beyitten oluşan kısa bir mesnevidir. Diğer adı Hace Fesad ve Söz Ebesi olan eserde sarkıntılık ele alınır.

Yanıt Açıklaması: Evliya Çelebi İstanbulu mahalle mahalle, sokak sokak gezdikten sonra ilk seyahatini Bursa’ya yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: İşret meclislerinin anlatıldığı, meyhane etrafında oluşan şarap, kadeh, sürahi, saki, çalgı, mutrıb gibi kavramların bütün çağrışımlarıyla işlendiği edebi eserlerden olan sakinameler “Yerli ve Realist Mesneviler” türü altında yer almaktadır.

Yanıt Açıklaması: Şıklarda verilen eserler sırasıyla Neşatî, Nevizade Atayî, Cevrî ve Güftî’ye aittir. Yüzyılın nasihat ve eğitim amaçlı olduğu kadar toplumun aksayan yönlerini de eleştiren en önemli eser, Nabî’nin Hayriname olarak da bilinen Hayriyye’sidir.

Yanıt Açıklaması: Manzum sözlük geleneği bu yüzyılda da devam ettirilir. Gencî Pîr Mehmet’in 1631 yılında yazdığı Genç-­ Leal’i iki bölümden oluşur. Hakî Mustafa Üsküdarî’nin Menaz­mü’l-Cevah­r’i Arapça-Farsça-Türkçe olarak yazılmış bir sözlüktür. Hasan Ziyaî’nin Kân-ı Maan­i’si ise 716 beyit tutarında Farsça-Türkçe bir sözlüktür. Riyazî’nin Düsturü’l-Amel’i Farsça-Türkçe ansiklopedik bir lügat olup 1050 civarında deyim, tabir ve bazı kelimelerin özel kullanımlarına yer verir. XVII. yüzyıl mesnevileri içerisinde ilmî ve ansiklopedik eserler de vardır. Cevrî, Yazıcı Salih’in Semsi­yye adlı eserini yeniden nazma çekerek Melhame adını verir.

Yanıt Açıklaması: Hikemî tarzın etkisindeki Nabî’nin hikmet anlayışında ahlakın yeri de çok önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Klasik edebiyatta öykülemeye dayalı konular genellikle mesnevi nazım biçimiyle işlenir.

Yanıt Açıklaması: 1561-1628 yıllarında yaşamış, asıl adı Üveys’dir. Kadı Mehmet Efendi’nin oğlu ve şair Makalî’nin yeğenidir. Alaşehir’de dünyaya gelen yazar, medrese eğitimini memleketinde tamamladıktan sonra İstanbul’a giderek bilgisini ilerletmiştir. Kâtip ve kadı olarak değişik şehirlerde görev yapmıştır. Kadılığını yaptığı Üsküp’te vefat etmiştir. XVII. yüzyılın en ünlü nesir yazarları arasındadır. En tanınmış eserleri Siyer ve Hâbname’dir. İfadesinde bilgisi verilen sanatçı Veysî’dir.

Yanıt Açıklaması: Katip ÇELEBİ. Cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Mecdi.

Yanıt Açıklaması: İbrahim Peçevi.Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Kafzade Faizi. Cevap A'dır.