XVII. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: S¸eyhülislam Yahya’nın en önemli eseri divanıdır. S¸eyhülisla^m Yahya Divanı geçen asrın başında İbnülemin Mahmut Kemal’in sunuşuyla eski har erle (İstanbul 1334), daha sonra iki kez yeni harferle basılır (Ertem 1995, Kavruk 2001). Divandan başka Yahya Efendi’nin fetvaları, Kaside-i Bürde’ye yazdığı Arapça tahmisi ve Kemal Paşazade’den tercüme ettiği Nigaristan adlı bir eseri vardır.

Yanıt Açıklaması: Nefi^ Divanı’nda 62 kaside yer alır.

Yanıt Açıklaması: (Sevgili), âşıkların gönlünün hâlini görüp ıstırap çekse şaşılır mı? Onun sinesi (kalbi) dünyayı gösteren aynadır, ne yapsın?

Yanıt Açıklaması: Osmanlı hükümdar imgesinin en güçlü temsilcilerinden IV. Murad, “kadınlar saltanatı”nın iki önemli figürü olarak tanınan Kösem Sultan ile Turhan Sultan XVII. yüzyılın siyasi tarihinde ilk akla gelen kişilerdir.

Yanıt Açıklaması: Kemal Paşazade’den tercüme ettiği Nigaristan adlı bir eseri vardır.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemlerde Türk edebiyatında yetişen şairlerin pek çoğu bu üsluptan etkilenmiş olmakla beraber hepsini Sebk-i Hindi^ şairi saymak mümkün değildir. XVII. asırda Naili^, Fehim-i Kadi^m ve Neşati^, XVIII. yüzyılda ise S¸eyh Galip bu üslubun gerçek temsilcileri sayılabilir.

Yanıt Açıklaması: Şair, bu beyitte “tayyâr” sözcüğünü hem sözlük anlamıyla hem de padişahın atlarından birinin adı olarak tevriyeli kullanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Naili, Türk edebiyatında Sebk-i Hindî’nin en büyük temsilcisi olarak kabul edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Müzeyyel gazel söyleme konusunda çağdaşlarına öncülük eden şair Şeyhülislam Yahya’dır.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı başkentleri olan İstanbul, Bursa ve Edirne en çok sair yetiştiren şehirlerdir (Isen 1985: 145-152). Şehzade sancakları ve beylerbeyliği merkezlerinin konumları da bu üslubun devamını desteklemiştir. Şehzade valilerin tıpkı İstanbul’daki saray gibi bir maiyet oluşturmaları, kendi tuğralarını çekebilir ve hüküm yazdırabilir olmaları, bütün bunların ötesinde tıpkı sultanlar gibi bilim ve kültür faaliyetlerinin hamileri olmaları, bu tür faaliyetlerin merkezden taşraya doğru yayılmasını sağlamıştır.

Yanıt Açıklaması: Sebk-i Horasani, Sebk-i Hindî”ye verilen diğer isimlerden değildir.

Yanıt Açıklaması: Metnin doğru okunuş E seçeneğinde olduğu gibi “ Nola ta‘yîn etse zabt-ı mülk-i hüsni gamzeye / Zülfi bir âşüfte-i ser-der hevâ dûr neylesün” şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Sebk-i Hindî’nin ortaya çıkışı ve gelişimiyle ilgili pek çok etkenden söz edilir. İran ve Hindistan arasındaki tarihsel ilişkiler, Safeviler dönemindeki Şiilik anlayışının dışlayıcı tutumu, Hindistan’daki Hint ve Türk yöneticilerin başta şiir olmak üzere güzel sanatlara yaklaşımı Sebk-i Hindî’nin gelişimini etkileyen sebepler arasında sıralanır.

Yanıt Açıklaması: Yeni hayalleri dillendirmek için şairler zincirleme tamlamalar kullanmayı tercih etmişlerdir. Özellikle Farsça kelimelerle yapılan zincirleme tamlamalar çok kullanılmıştır. Hint tarzı şiirlerde dil; ince, nazik ve süslüdür. Şairler ya o zamana kadar hiç kullanılmamış yeni kelimeler bulmuşlar ya da halkın günlük konuşmasında yer alıp şiirde kullanılmayan kelime ve deyimleri şiire sokmuşlardır.

Yanıt Açıklaması: İstanbul isyanları içerisinde en tehlikelileri III. Murad, II. Osman, IV. Murad ve IV. Mehmed dönemlerinde meydana gelenlerdir.

Yanıt Açıklaması: Hint üslubuyla yazılan şiirlerde tasavvuf oldukça geniş bir şekilde yer alır. S¸airler ruhlarındaki sıkıntı ve ıstırapları dindirmek için tasavvufa yönelmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Şeyhülislam Yahya’ya ait eserler , Divançe, Divan, Fetvalar, Kaside-i Bürde Tahmisi’dir.

Yanıt Açıklaması: Lehistan sorununu barış yoluyla çözen IV. Murad, daha önceki başarısızlıkların âdeta intikamını almak ve İran’ın devamlı saldırgan tutumlarına son vermek için İran üzerine sefere çıkmış, 1635 tarihinde Revan üzerine yapılan ilk sefer başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Osmanlı ordusunun bölgeden çekilmesiyle, alınan son topraklar tekrar Safevilerin eline geçmiştir. İkinci sefer ise, 1638’de Bağdat üzerine yapılmış ve Bağdat Seferi’yle hem Anadolu’daki düzen sağlanmış hem de Bağdat geri alınmıştır. Bunun üzerine IV. Murad’a “Bağdat Fatihi” unvanı verilmiştir. İran’ın barış istemesi üzerine Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalanmıştır (1639). Bu antlaşmayla Azerbaycan ve Revan İran’a bırakılırken, Bağdat Osmanlı’da kalmıştır. Bugünkü Türk-İran sınırı bu antlaşma ile belirlenmiştir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Siham-ı Kaza, Nefi^’nin en ünlü eseridir. Hicivlerinin bir araya getirildiği bu eserde, hicvin ve mizahın bütün çeşitlerine örnek bulunabilir. Latifelerden küfürlere, imalardan ithamlara kadar her düzeyde hicviye ihtiva eden bu eser, şairin eleştiri oklarının hedefi olan babasını, devrin bürokratlarını, şairlerini ve din adamlarını ortak paydada buluşturur. Tam metni ilk defa Metin Akkuş tarafından yayımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Sultan Osman. Cevap E'dir.