XVI. Yüzyıl Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Lamii Çelebi 1472 yılında doğmuştur.

Yanıt Açıklaması: Biz mest-i mey-i meygede-i âlem-i cânuz / Ser-halka-i cem‘iyyet-i peymâne-keşânuz/ dizelerinin sahibi Ruhî’dir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Mesnevi nazım şekliyle kaleme alınan türlerden biri de sakinamelerdir.  Örnekleri XVI. yüzyıldan itibaren görülmeye başlayan sakinameler, eğlence meclisine ait terminoloji ile yazılırlar. Anadolu sahasında türün ilk örneği, Edirneli Revânî (ö. 1524) tarafından İşretnâme adıyla verilmiştir. Doğru cevap D dir.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyıla kadar Azeri sahasındaki tasavvuf edebiyatının gelişiminde Şebusterî, Muhyittin Arabi, Mevlana ve Feridüttin Attar’ın görüşleri etkili olur.

Yanıt Açıklaması: Fuzulî’nin şiir dili ağırlıklı olarak Azeri Türk.esinin özelliklerini yansıtmakla beraber devrinin Osmanlı Türkçesinden ve Çağatay Türk.esinden de uzak değildir. Onun Azeri sahasının dışında, hem Anadolu hem de Çağatay sahasında sevilmiş olmasının sebeplerinden biri de bu özelliği olmalıdır. Bu bakımdan bütün Türk dünyasında Fuzulî Divanı ’nın el yazmalarına rastlanır. Tebriz, Bulak, Hive, İstanbul, Taşkent ve Bakü’de çok sayıda baskısının yapılması da bundandır. Çağatayca unsurları içeren mısralarından bazıları aşağıdadır: Zikr-i lebünle zülfüne dil boldı (oldı) destres Bülbül açılgan(açılan) güli yüzüne kalkan eylemiş Kıldı mâh-ı rûze hurşîdimni(hurşidimi) gün günden za‘îf Rişte-i cânımga(canıma) düşdi reşkden yüz pîç ü tâb Kuş acebdür kılmagay (kılmasa) tîr ü kemândan ictinâb Dostlar hem nâle vü feryâd kılsam ayb imes(olmaz) Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Yahya Bey, Yusuf u Züleyha mesnevilerinin genel çerçevesine uymakla birlikte eserine kendi edasını yansıtabilmiştir. Daha önce yazılmış olan Yusuf u Züleyha eserlerini okuyan şair, bu eserlerden çok etkilenir ve içinde olayın geçtiği mekânı görme arzusu uyanır. Bu sebeple Mısır’a gider. Orada gördüğü güzellikler karşısında büyülenir ve bu hayranlık duygusunun etkisiyle Yusuf u Züleyha adlı eserini yazar. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Nusretname Gelibolulu Mustafa Âlî’nin tarih ve biyografi alanında vermiş olduğu eserlerden biridir. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Şecaatname , Âsafî (ö. 1604)’nin 1587 tarihinde tamamladığı gazavatname örneğidir ve tarihi bir mesnevidir. A,B,C ve E seçeneklerinde verilenler ise yerli ve realist mesneviler arasında yer almaz.

Yanıt Açıklaması: XVI. yy. sade nesrin örneği sayılan "Hace-i Cihan" adlı eser, Vahidî’nin  eserinden biridir.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyılda Osmanlı Türkçesi, klasik biçimini almış, Eski Anadolu Türkçesi özelliklerinden ayrılarak birçok Türkçe kelime yerine Arapça ve Farsçadan deyimler, kelimeler ve uzun tamlamalar kullanılmaya başlanmıştır. Doğru yanıt C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Gelibolulu Âlî çeşitli alanlarda, irili ufaklı manzum ve mensur olarak elliden fazla eser vermiştir. Hemen hemen her türde ve konuda eser sahibidir. Osmanlı coğrafyasının pek çok şehrinde bürokrat olarak görev yaparken gözlemlerini ve birikimini kaydetmeyi ihmal etmeden ve hatta kimi zaman hiç ertelemeden kaleme almıştır. Tarih ve biyografi [Künhü’l-Ahbar, Nusretname, Menakıb-ı Hünerveran], münşeat [Menşeü’l-İnşa ve Münşeat], menkıbe [Mirkatü’l-Cihad], siyasetname [Nasihatü’s-Selatin], tercüme ve çeşitli konularda yazdığı risalelerin yanında divanları vardır. Vamık u Azra -- Lamii Çelebi'nin eseridir.

Yanıt Açıklaması: Şiir mahiyeti icabı didaktik olmaya direnç gösterir. Nesirse doğası gereği açıklıktan yanadır ve bilgi verme, tecrübe aktarma, yol gösterme, teklif etme, telkinde bulunma ve çözüm önerme nesir için bir meziyet olarak göze çarpar ve onun değerini yükselten bir araçtır. Bu tavır, XVI. yüzyıldan itibaren değişmeye başladı ve bir düşünceyi yayma aracı olan nesir, sanat gösterme aracına dönüştü, bunu gerçekleştirmek için de şiire ait özelliklere yaslanmaya başladı.

Yanıt Açıklaması: XVI. yüzyılın dil, üslup ve muhteva özellikleri açısından en dikkate değer tarihlerinden birini Gelibolulu Mustafa Âlî yazmıştır. Âlî’nin eseri, Künhü’l-Ahbar adını taşır. Türkçe bir genel tarih olan eser, uzun bir mukaddime ve yazarın rükn adını verdiği dört bölümden meydana gelir.

Yanıt Açıklaması: Âlî birden çok divan tertip eden ve divanlarına özel adlar veren şairlerdendir. Dört divanı vardır. Gençliğinde yazdığı şiirleri birinci divanında toplamış, daha sonra yazdığı şiirlerini hayatının dönemlerine göre tasnif ederek Varidatü’l-Enîka ve Layihatü’l-Hakîka adlı iki ayrı divanda bir araya getirmiştir. Ömrünün son yıllarında yazdığı şiirlerini de dördüncü divanına almıştır. Ayrıca, gazellerinden seçtiği yüz matla beytini bir araya getirerek Gül-i Sad-berg’i; Varidatü’l-Enîka ve Layihatü’l-Hakîka adlı divanlarından seçmeler yaparak başına bir mukaddime eklemek suretiyle Sadef-i Sad-güher’i tertip etmiştir. Hamse oluşturacak kadar mesnevi yazmıştır

Yanıt Açıklaması: Yüzyılın en dikkat çekici mesnevi şairi Taşlıcalı Yahya’dır. Mesnevi geleneği içinde özgün ve yerli konuları işleyerek üne kavuşmuştur. Yahya’nın hamsesi şu mesnevilerden oluşur: Gencine-i Raz, Şah u Geda, Usulname yahut Kitab-ı Usül, Yusuf u Züleyha, Gülşen-i Envar.

Yanıt Açıklaması: İnsanın, aşk uğruna maddi varlığından vazgeçmesinin, tasavvuf şiirinde ise Tanrı’nın varlığında yokluğa erişmenin simgesi olan şem (mum) ile pervane (kelebek) hikâyesi kitap düzeyinde ilk defa Fars şiirinde Ehli-i Şirazi tarafından işlenmiştir. Osmanlı şairlerinden Zatî, Lamiî Çelebi ve Muidî Şem ü Pervane yazmışlardır. Zatî’nin eseri diğerlerinden daha fazla ilgi görmüştür. Zatî’nin 3937 beyitli Şem ü Pervane mesnevisi, aynı adı taşıyan diğer mesnevilerden son derece farklıdır. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Fuzulî üç dilde yazdığı divanları, mesnevileri ve mensur eserleri ile Türkçe’nin sadece bu yüzyılda değil bütün dönemler içinde en büyük şairlerinden biridir. Yaşadığı coğrafya, Türk kültür ve sanatının Herat, Tebriz, İstanbul hattındaki gelişim çizgisinin ortasında yer aldığı için dili itibariyle her iki tarafa da anlaşılabilir gelen şair, büyük ustalığı yanında bu özelliği sayesinde de Türkçenin en çok okunan isimlerinden biri olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Osmanlı Türkçesinde "sehv" kelimesi, yanılma anlamını içermektedir.

Yanıt Açıklaması: Biyografisi yazılan kişi hemen daima belli bir yaşa geldikten sonra böyle bir değerlendirmeyi hak ettiği için bu eserlerde doğum tarihleri pek yer almaz. Buna karşılık ölüm tarihlerine dikkat edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Lütfi Paşa XVI. yüzyıl tarih yazarları arasında yer almaktadır?