Halk Masalları

Yanıt Açıklaması: Bu kuramın araştırmacılar tarafından eleştirilmesinin öne çıkan nedeni arşivdeki halk ya­ratması ürünlerine nasıl yaklaşılacağı meselesidir. Kurama eleştiri getirenlerin çoğu bu ortak paydada birleşmektedir. Roger Abrahams, 1968 yılında Kenneth Burke’nin teorile­rinden esinlenerek “form ve işlevin analizini birleştirmek için halk bilimini söz biliminin bir formu olarak ele almayı önermiştir ve halk bilimi öğelerini ‘hayata geldiği’ şekliyle ta­nımlamak için ‘performans’ terimini kullanmıştır.” (Gabbert, 2014: 111). Bu yolla aslında oldukça tartışmalı olan ‘performans’ terimi 1960’lardan itibaren halk bilimi çalışmaların­da etkisini göstermeye başlamıştır. Öcal Oğuz, performans teori adıyla da anılan bağlam­sal kuramın “metni anlayabilmek için metni doğal ortamında izlemek gerekir” şeklindeki yaklaşımının icra ortamında yaratılan halk bilimi metinleri için ne derece uygulanabilir olduğunun sorgulanması gerektiğini belirtir. Bu çerçevede, dünyada bağlam dikkate alı­narak yapılan çalışmaların hiç birisinin doğal ortamda yapılmadığı ve bunun asla gerçek­leşemeyeceği şeklindeki itirazları içeren görüşlerin de değerlendirilmesi gerektiğini ifade eder. Halk bilimi olaylarında icra ortamının ve dolayısıyla dinleyicilerin varlığı dikkate alındığında, birçok halk bilimi olayının “sanat eseri” ortaya koymak üzere sergilendiği görülür. Oğuz, özü itibariyle böyle bir ortamın kendiliğinden doğal olmadığını ve buna bir de derlemecinin ortamdaki varlığı eklendiğinde icranın doğallığını kaybedeceğinin dikkate alınması gerektiğini vurgular. Dolayısıyla derleyici ve araştırıcı için doğal ortam kavramı her halk bilimi olayında kullanılabilecek bir ölçüt ve zorunluluk olamadığını ve doğal ortam arayışıyla sanatsal halk bilimi metinlerini toplama ve çözümleme çalışmala­rının zora sokulmaması gerektiğini söyler.

Yanıt Açıklaması: Theodor Benfey (1809-1881) Alman filolog, karşılaştırmalı dilbilimi ve Hint filolojisi araştırmacısıdır. Göttingen Üniversitesi profesörü; ödünçleme, göç ve gezgin nesneler teorilerinin kurucusudur. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Pamuk Prenses masalının Anadolu’dan derlenmiş bir versiyonu olan Nardaniye Hanım’a dair uzmanlar dışında pek az insan bilgi sahibidir.

Yanıt Açıklaması: Sanat, edebiyat, mimari alanlarda halkın ürettiği çeşitli eserler somut olmayan miras kapsamında değerlendirilir. Anadolu orkidesi ise somut olmayan miras değildir.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de işlevsel kuramı masallar üzerinde deneyen araştırmacılardan biri Muhsine Helimoğlu Yavuz’dur. Yavuz, çalışmasında Bascom’un işlev teorisinden yola çıkarak ma­salların eğitimsel işlevlerine odaklanmış ve tıpkı motif indeks benzeri bir mesaj indeks sıralaması oluşturmuştur.

Yanıt Açıklaması: Uygulamalı halk biliminin Almanya ve ardından tüm Avrupa’da ortaya çıkışından sonra kuşkusuz en derin tartışmaların yaşandığı yer Amerika olmuştur. Richard Dorson ve Benjamin Botkin bu tartışmaların merkezinde yer almaktadır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Bir model olarak masal anlatma taktiğinde 3. Aşama olarak nasıl anlatılacağına karar verilmelidir.

Yanıt Açıklaması: Uygulamalı Halk Bilim, metinlerin ilk versiyonlarına ulaşmakla ilgilenmemektedir. Güncel olanı korumaya çalışmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Masalların ilk çıkışını oluşturan mitler ve güncel biçimlerinin karşılaştırılabileceğinin savunulduğu yaklaşım mitolojik kuramdır.

Yanıt Açıklaması: I, II ve IV. şıklarda verilen Tarih Öncesi Görüş/Mitoloji Okulu, Tarihî Görüş/Hindoloji Okulu ve Etnografik Görüş/Antropoloji Okulu masal incelemelerinde karşımıza çıkan dönemlerdendir.

Yanıt Açıklaması: Garanti Bankası ile birlikte hazırlanan ikinci seri masal plaklarında ise şu masallara yer verilmiştir: Tekir ile Bıdık, Altın Yumurta, Sihirli Davul, Kınalı Kuzu, Akıllı Pire, Tonton Sıpa, Parmak Çocuk, Yaralı Kuş

Yanıt Açıklaması: Diğerleri erken dönem masal kuramcılarıdır. Cevap e şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Halk bilimi kuramları uzun zaman metin merkezli olarak ilerledikten sonra araştırmacılar değişen dünya koşullarına göre yeni bakış açıları geliştirmişlerdir. Metni çözümlemelerinin masal çalışmalarına katkıları elbette yadsınamaz. Ancak metni bağlamla, anlatıcıyla birlikte ele alan bağlam merkezli kuramlar da halk bilimi çalışmalarını farklı bir boyuta taşımıştır. Her gösterimi bir performans ve gösterim olarak değerlendiren ve anlatıcı ve içinde bulunduğu ortamı çok boyutlu bir biçimde ele alan bağlamsal kuramlar halk bilimi ve masal çalışmaları için önemli bir aşama olmuştur. Özellikle 2. Dünya savaşı sonrasında ivmelenen bağlam merkezli kuramların ardından küreselleşmenin de etkisiyle kaybolma tehlikesiyle karşı karşıya kalan geleneksel kültür unsurlarının kuşaktan kuşağa aktarılmasını ve sürdürülmesini öngören koruma merkezli yaklaşımlar ortaya çıkmıştır.

Yanıt Açıklaması: 1960’lı yıllarda sinemada ve plak sektöründe masala yönelen dikkat aynı şekilde radyo programlarında da başlamıştır. Bunun ilk örneklerinden biri “masalcı teyze” olarak da tanınan Günseli Güleç’in TRT radyosunda masal anlattığı Masal Saati adlı programdır.

Yanıt Açıklaması: Her şeyden önce göç ticaret aracılığıyla, kavimler aracılığıyla ve kitaplar aracılığıyla kültürleri birbirine yakınlaştırmış ve diyalog ortamı yaratmıştır. Doğru yanıt D'dir.

Yanıt Açıklaması: Masalların bu yeni icra ortamlarına örnek olabilecek konulardan biri 1966-67-68 yıllarında çıkmış olan masal plaklarıdır. Milliyet Gazetesi ve Türk Ticaret Bankasının çıkardığı iki plak Pedagog Dr. Nuran Şener tarafından hazırlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tarihî-Coğrafi Fin yönteminin takipçilerinden biri olan C. Von Sydow, Fin okulunun temel kavramı olan ur-formu eleştirerek yerine “oicotypes” (ekotip) kavramını ilk kez 1927’de öne sürmüştür. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Masalcı geleneksel masaldaki ana yapıyı çıkarttıktan sonra masala kendi dünya görüşünü¨, bağlamsal gereklilikleri, özgünlüklerini eklemelidir. İskelet yapı her zaman değiştirilemez ancak masalcı bu ana yapının üzerine kendi diktiği elbiseyi giydirebilir. Masaldaki bazı unsurların masalcının muhayyilesinde değişebildiği ve bu ilavelerin ise masalın yapısında bir değişikliğe neden olmadığı söylenebilir. Masalcıların aynı masalı farklı şekillerde anlatması, her masalcının masalı anlatırken farklı giysiler kullanması ile izah edilebilir.

Yanıt Açıklaması: Diğer eşleştirmeler yanlıştır. Cevap d şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Tarihî Coğrafi Fin Kuramının kurucusu Julius Krohn’dur. Doğru cevap D'dir.