Halk Masalları

Yanıt Açıklaması: İşlevsel kuram masalları motiflerine veya tiplerine göre sınıflandıran ve buna göre tanımlar üretmeye çalışan metin merkezli kuramlardan sonra masalı sadece metin olarak görmeyen, toplumdaki işlevine ve hangi ihtiyacı karşıladığına odaklanan önemli kuramlardan biridir. İşlevsel kuram, herhangi bir masalı yalnızca metin olarak görmeyip onu icra edilen bir anlatı sanatı olarak görür ve bu gösterimin toplumdaki işlevini sorgu­lar.

Yanıt Açıklaması: Mark Azadovski

Yanıt Açıklaması: Epik yasalar ; giriş ve bitiş kuralı,yineleme kuralı, üçler kuralı, bir sahnede iki kuralı,  zıtlık kuralı, ikizler kuralı, ilk ve son durumun önemi kuralı,anlatının her zaman tek bir çizgi üzerinde olma kuralı , kalıplaştırma kuralı, büyük tablo sahneleri kuralı, anlatı mantığı kuralı,entrika birliği kuralı, epik birliği kuralı ,ideal epik birliği kuralı, dikkati başkahramanın üzerine toplama kuralı şeklinde yasalar mevcuttur.

Yanıt Açıklaması: Tarihî-Coğrafi Fin yönteminin takipçilerinden biri de C. Von Sydow’dur. Sydow, Fin okulunun temel kavramı olan ur-formu eleştirerek yerine “oicotypes” (ekotip) kavramını ilk kez 1927’de öne sürmüştür. Tarihî-Coğrafi Fin kuramın temel eserleri arasında şunlar bulunmaktadır: Kaarle Krohn, “Halk Bilimi Yöntemi” (1926), Axel Olrik “ Halk Anlatmalarının Epik Yasaları” (1909), Antti Aarne “Masalların Tip Kataloğu” (1910), Stith Thompson “Masal Tip Kataloğu”(1928).

Yanıt Açıklaması: Masalın sinema ve medya sektöründe yaptığı bu yolculuk eş zamanlı olarak başka içerik sektörlerine de yansımıştır. Tema parklar bunlardan biridir. Türkiye’de masal ile ilgili uygulama örneklerinden biri Ankara’da bulunan Harikalar Diyarı isimli parktır.

Yanıt Açıklaması: Uygulamalı Halk Bilimi kuramı ilk çıkışını İkinci Dünya Savaşı sonrasında 1950’li yıllardan itibaren ekonomik ve sosyal çalkantıların doruğa ulaş­tığı Almanya’da yapmış ve bu yaklaşım hızla Avrupa’nın diğer ülkelerine yayılmıştır. Oğuz “türler ve motifler temelinde yürütülen sözel ürün ağırlıklı halk bilimi çalışmalarının toplumsal sorunlar karşısındaki suskunluğu ve bu suskunluğun doğurduğu açmazlarla ilgili yoğun eleştirilerle biçimlenerek, kuramsal bir çerçeve kazanmıştır” (Oğuz, 2002: 26) diyerek kuramın aslında iki farklı amacı olduğunu göstermiştir. Bunlardan birincisi; halk biliminin metin, tür, sınıflandırma gibi çalışmalarından bağlam merkezli kuramlara giden yolculuğunun sonunda artık yeni bir şeyler söyleme ihtiyacının doğmasıdır. İkincisi ise; kuramın Almanya’da doğması ve yayılmasının sebebi olan ekonomik ve sosyal kalkınma­ya halk biliminin sağlayacağı desteğin keşfedilmesidir. Uygulamalı halk bilimi çalışmalarının Almanya’da başlamasına dair Hermann Bausinger’in söyledikleri önemlidir. Almanya’daki Tubingen Okulu’nun kurucusu olan Bausinger 1960’lara kadar devam eden halk bilimi çalışmalarını eleştirmiştir. Bausin­ger, basit bir noktayı anlatmak için devam eden ciltler dolusu materyalin bir araya ge­tirilerek yığılması ve asıl konunun unutulması, malzeme derleme ve bunları arşivleme işinin Grimm kardeşlerden beri esas faaliyet olarak görülmesi, folklor malzemelerine hâlâ Grimm kardeşlerin bakış açısıyla yaklaşılması, derlenen malzemelerin halkın ruhunu yansıtacağı düşüncesinin esas mesele olarak görülmesi, Herder ile başlayan halk kültürü­nü yansıtan folklorik malzemenin ilk şeklini veya kaynağını bulma çabasının yetersizliği konularına dikkat çekmiş ve 1960’lara kadar Almanya’da yapılan halk bilimi çalışmalarını eleştirmiştir.

Yanıt Açıklaması: Masal anlatıcılarının genellikle kadınlar olduğunu savunan bu görüşün aksine söyleyenler de bulunmaktadır. Mustafa Gültekin Türkiye’de temel bir kabul olarak, genelde masal anlatıcılarının kadınlar olduğu düşüncesinin hâkim olduğunu ancak masal tanımlarına da yansıyan bu durumun, sadece bir ön kabul olarak görülmesi gerektiğini söyler. Gültekin, masal anlatıcısının cinsiyet konusunda Metin Ekici ile yaptıkları bir çalışmadan bahseder. Söz konusu çalışmada Türkiye’de yayımlanan masallarla ilgili çalışmalarda yer alan masallar ve bu masalların derlendikleri kaynak kişiler hakkında bilgiler bulunduğunu söyleyen Gültekin, 497 masalın 305 masalcıdan derlendiğini ve bu masalcıların 171’nin erkek 134’ünün ise kadın olduğunu aktarmıştır. Yayımlanan çalışmalardan hareketle yapılan bu çalışma masalcıların çoğunlukla kadın olduğuna dair var olan yargının çok da doğru olmadığını göstermektedir. Kadınlar kadar erkek masal anlatıcılarının da olduğu bilinmelidir.

Yanıt Açıklaması: Kuramın farklı bir adlandırmayla “Karşılaştırılmalı Folklor Kuramı” olarak bilinmesi ise halk bilgisi ve özellikle de halk edebiyatı metinlerini karşılaştırmak suretiyle belli sonuçlara ulaşma düşüncesinin Fin kuramının temelinde var olmasından kaynaklanmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’deki halkbilimi çalışmalarında psikanalitik yöntemin denendiğini belirten Metin Ekici, Seyfi Karabaş’ın bu yöntemin Türk halk edebiyatı yaratmalarına uygulanmasında bir öncü olduğunu söylerken özellikle bazı masal ve maniler üzerinde yaptığı değerlendirmelerin kayda değer olduğunu da ekler (Ekici, 2010: 78). Mustafa Gültekin, Türk Dünyası masalları üzerine çalışan araştırmacıdır ve Kazan Tatar Masalları (İnceleme-Metinler) adlı kitabı bulunmaktadır. 2010’da Burak Gökbulut, Kıbrıs Türk Masalları İle Uygur Türk Masalları Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma adlı doktora tezini hazırlamıştır. Mehmet Çevik ise “Televizyon Dizileri Halk Hikâyelerinin Modern Şekli midir? Başlıklı yazısında televizyon dizileri ve halk hikâyelerinin şekil ve içerik bakımından benzerlikleri bulunduğundan bahseder. Bilge Seyidoğlu, Erzurum Halk Masalları Üzerine Araştırmalar (1975) adlı doktora tez çalışmasında Erzurum’dan derlenen 72 masal metnini vermiş ve bu masalların incelenmesini yapmıştır.

Yanıt Açıklaması: Yazara göre bir masal incelenirken üç dinamiğin bir arada değerlendirilmesi gerekir. - Bireysel boyut (anlatıcı/icracı-oynayıcı)- Sosyal boyut (dinleyici/izleyici) - Söz boyutu (anlatılan)”.

Yanıt Açıklaması: Romantizm hareketinde Herder’in attığı tohumlar Grimm Kardeşler’in eserlerinde büyümüş ve sonrasında Max Müller, eodor Benfey, Bedier, Jung gibi araştırmacıların katkılarıyla gelişmiştir.

Yanıt Açıklaması: b ve c şıkları, Tarihi Coğrafi Fin Kuramcıları; d ve e şıkları erken dönem masal kuramcılarıdır. Cevap a şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Bağlamsal kuramlar sayesinde halk bilimi metinleri yorumlanır ha^le gelerek, anlamsal derinlik kazanmıştır. Anlatının yeri, tarihi, nedeni, biçimi; anlatıcının kimliği, dinleyicinin kimliği gibi unsurların sorgulandığı bu kuramlar, halk biliminin inceleme alanını “arkaik”ten “güncel”e doğru genişletmiş hem de halk bilimi olayının neden sonuç ilişkisi içinde incelenmesine katkı sağlamıştır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Evde çocuklara ve ev halkına anlatılan masallar kimi zaman yetişkinlere ve köy odalarında köy halkına da anlatılmaktadır. Dolayısıyla masalcı, dinleyicisinin yaşına, cinsiyetine ve statüsüne göre anlattığı masalı biçimlendirebilir. Masal anlatıcısı masalını anlatırken kendinden bir şeyleri de masalına katar, böylelikle her masal bir önceki anlatılan masaldan farklı bir masala dönüşebilir. Anlatıcı ana çatıyı bozmayacak şekilde motiflerin uzunluklarını, kısalıklarını ayarlayabilir veya bir motifi masaldan tamamen atabilir. Bu nedenle masal anlatıcısının masal başlamadan önce ve başladıktan sonra dinleyicilerle kurduğu iletişim son derece önemlidir. Bulunan ortamın koşullarına, taleplerine uygun olarak masalını şekillendirir ve adeta yeniden yaratır. Masal anlatıcısı şapka, battaniye, mendil, baston, tespih gibi bazı nesneleri kullanarak masalına görsel imgeler katar ve böylece anlatımını kuvvetlendirebilir. Ayrıca masalcının kendi yöresinin örf ve adetlerinin masal metnine yansıması da doğal bir süreçtir. Masallar incelendiğinde masal kahramanlarının doğumundan kahramanın evlenmesine kadar birçok unsurun anlatıcının yöresindeki adetlerden izler taşıdığı görülür.

Yanıt Açıklaması: Albert Wesselski gibi araştırmacılar, fin Ekolü’nü, sözlü geleneği tümüyle yatsımasından eleştirmektedirler.

Yanıt Açıklaması: Özbek Sözlü Geleneğinde Masallar adlı çalışmasında değinen Selami Fedakâr, Özbek Millî Ansiklopedisi’ndeki sınıflandırmaya göre masal anlatıcılarının iki başlık altında toplanmasının uygun olacağını belirtir. Birincisi “yaratıcı masal anlatıcıları” ikincisi ise “aktarıcı masal anlatıcıları”

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de işlevsel kuramı masallar üzerinde deneyen araştırmacılardan biri Muhsine Helimoğlu Yavuz’dur. Yavuz, çalışmasında Bascom’un işlev teorisinden yola çıkarak masalların eğitimsel işlevlerine odaklanmış ve tıpkı motif indeks benzeri bir mesaj indeks sıralaması oluşturmuştur. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Masal her anlatıldığında yeni bir anlatıya dönüşen; her anlatıcının üslubundan etkilenerek yenilenen bir türdür. Elbette her kültürde masal anlatıcılarının kullandıkları geleneksel unsurlar bulunmaktadır. Bu geleneksel unsurlar kulaktan kulağa aktarılarak gelişir ve yaşamaya devam eder. Ancak içinde bulunduğumuz küresel çağda icra bağlamlarının ortadan kalkması, medyanın baskın etkisi ve kuşaklar arası aktarımı, etkileşimin zayıflaması gibi nedenlerle masal anlatma geleneği hakkındaki bilgilerimiz hızla yok olmaktadır. Türk masal anlatma geleneği oldukça eski dönemlere dayanmasına karşın günümüzde artık unutulmaya yüz tutmuş, kurtarılması ve korunması gereken bir olguya dönüşmüştür. Modernleşme ve modernleşme sonrası etkiler, küreselleşmenin egemen kültürü̈ yerelleştirme politikasıyla da ilişkili olarak masal anlatma geleneğini hemen hemen yok etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Avrupa’daki romantik hareket ve sonrasındaki uluslaşma hareketleri halk biliminde, çoğu erken dönemde olmak üzere, göç kuramlarının temelini oluşturmuştur. Bu kuramların çoğu masal ve mitlerin köken ve kaynaklarının ne olduğunu ya da nereye dayandığını bulmayı amaçlamışlardır. Dolayısıyla köken ve göç birincil tartışma alanını oluşturmaktadır. Göç fikrinin halk bilimi kuramlarına pek çok açıdan faydası olmuştur. Her şeyden önce göç ticaret aracılığıyla, kavimler aracılığıyla ve kitaplar aracılığıyla kültürleri birbirine yakınlaştırmış ve diyalog ortamı yaratmıştır. Bu nedenle göç fikrinin ve ürettiği kuramların dikkatli incelenmesi gerekir. Otobiyografik Kuram, yirminci yüzyılın ortalarında görülmeye başlayan bir akımdır. Eleştirel dikkatler büyük ölçüde biyografiye indirgemiştir. Bu eleştiri yöntemini benimseyenler yazar otobiyografisine önem vermişlerdir. Otobiyografiyi yapısalcılık ve postyapısalcılık gibi teorilerle birleştirmişlerdir. Çünkü otobiyografik teoriye göre, olgu ile kurgu arasındaki farkı belirlemede otobiyografi epeyce verimli bir geri plana sahiptir. Gezi Kuramı, edebiyatta emperyalizm, sömürgecilik, etnografya, diaspora, çok kültürlülük, milliyetçilik, kimlik, görsel kültür ve haritacılık gibi kavramları sorgulayan entelektüel bir anlayışın sonucu olarak ortaya çıkan gezi ve gezi yazılarıyla ilgilenen bir anlayıştır. Okur Tepkisi Kuramı, edebiyatta başlangıçta Rosenblatt ve Richards’ın mükemmel okuma fikri daima bilinçli ve eğitimli okuru amaçlayan bir düşüncedir. Yansıtmacı Kuram, edebiyatta sanatçının eserlerinde yer alan unsurların tamamını hayatın birer parçası olarak gören bu yaklaşımda taklit önemli bir kavram olarak yer alır.

Yanıt Açıklaması: Pamuk prenses ve 7 cüceler Türk Sinemasında Ödül Alan İlk ve Tek Masal Filmidir.