Halk Masalları

Yanıt Açıklaması: Masalların farklı sosyo-kültürel bağlamlarda çeşitlenmesi varyant kavramı ile ifade edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Günay bu türün 19. yüzyıldan beri masal adıyla anıldığını bu döneme kadar Türkiye’de bu türün adının “kıssa, destan, hikâye, mesel” olarak geçtiğini söyler.

Yanıt Açıklaması: Masal hem sözlü hem yazılı hem de performansa dayalı bir tür olarak Türk halk edebi­yatı ve Türk halk biliminin kadroları arasında yer alır. Aynı zamanda masal 2003 yılında UNESCO tarafından kabul edilen ve Türkiye’nin 2006 yılında taraf olduğu Somut Olma­yan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi’nin 2.a maddesinde ‘‘somut olmayan kültürel mirasın aktarılmasında taşıyıcı işlevi gören dille birlikte sözlü gelenekler ve anlatımlar’’ başlığı altında korunması ve kuşaktan kuşağa aktarılması gereken bir kültürel miras olarak görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Metinler arasılık ile metinlerin etkileşimi sonucu yeni ürünlerin ortaya çıkması anlatılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Formel yerine tekerleme kavramını öneren Pertev Naili Boratav ise Tekerleme adlı eserinde tekerlemeyi halk anlatı türünde farklı biçimlere, halk masallarına yani oldukça uzun gerçeküstü ya da gerçek olabileceği kabul edilebilecek.

Yanıt Açıklaması: Binbir Gece Masalları: Orta çağda kaleme alınmış Orta Doğu kökenli edebi eserdir. Şehrazad’ın hükümdar kocasına anlattığı hikâyelerden oluşur. Binbir Gece Masalları, Arap edebiyatının en güzel eserlerindendir. Gerek eskiliği ve gerekse anonim oluşu, bu masalların hızla yayılmasına yol açmıştır. Hatta çok sonraları “Binbir Gündüz Masalları” adında başka bir seri de ortaya çıkmıştır. Hemen hemen tüm dünya dillerine çevrilen masallar arasında “Ali Baba ve Kırk Haramiler” ve “Alaaddin’in Sihirli Lambası” da yer almaktadır. Doğru cevap C seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Ferit Develioğlu masal tanımlamasını “Terbiye ve ahlâka faydalı, yararlı olan hikâyedir.” Şeklinde yapmıştır. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Sümerlere ait Gılgamış masalında büyük tufan gibi anlatılar yer almaktadır. Ayrıca soruda belirtilen tarih Gılgamış Masalının yazıldığı dönemdir.

Yanıt Açıklaması: Jacques Derrida, “Türlerin Kanunu” (“The Law of Genre”) adındaki makalesinde, tür kavramını kuralcı (normative), sınırlayıcı, dışlayıcı bir “kanuna” benzetir. Derrida, bu yazısında ‘türün adı’nı yapıbozumcu (deconstructionist) sorgulamadan geçirir: Herhangi bir türe bir kez bir ad konduğunda; o ad somut olarak var olan türlerin çok boyutluluğunu, esnekliğini doğal olarak yansıtamayacağı için katı, boş bir gösterenden öteye geçemez. Derrida’nın “türün kanunu” adını verdiği koşul, türlerin karşılıklı geçirgenliğini engelleyen bir olgudur, çünkü “tür” sözcüğünün kavramsal içeriğinde belli sınırlar, belli kurallar da ima edilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Masallar anlatıldığı bağlamda kutsal kabul edilmezler.

Yanıt Açıklaması: Genellikle Hindistan, Kaf Dağı, İran, Çin gibi masal diyarlarına yer verilmektedir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Masalın bir tür olarak bağlamla ilişkisini tartışmaya gerek yoktur. Masallar, çoğunlukla anlatıcılar ve dinleyiciler üzerinden kuşaktan kuşağa aktarılırlar. Bu nedenle de masal türünü bağlamından soyutlayarak anlamlandırabilmek güçtür. Dan Ben Amos, “Şartlar ve Çevre İçinde Folklorun Yeni Bir Tanımına Doğru” adlı makalesinde “masalların, türkülerin veya hikâyelerin kendi yaratıldıkları yer, zaman ve toplumlardan ayrılması, kaçınılmaz olarak onların içine kaliteleriyle ilgili değişiklikler katar” düşüncesini ileri sürmektedir. Amos’a göre sosyal çevre, kültürel davranış, retoriğe ait durum ve yetenek değişkendir ve bunlar söze, müziğe veya plastik sanatlara ait bir ürünün son şeklinde, metninde ve yapısında açık farklılıklar meydana getirirler. Özetle bağlamın türlere değişiklikler kattığını vurgulamaktadır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt Açıklaması: Tarihî Coğrafi Fin Kuramı temsilci ve takipçileri tarafından kullanılan bu kavram 19. ve 20. yüzyıl halk bilimi tartışmalarının temel taşıdır. Kuramın temsilcileri Julius Krohn ve Kaarle Krohn’un Halk Bilimi Yöntemi kitabında urform, kök biçim olarak tanımlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Tür konusunda çalışan bir başka kuramcı da Mihail Bahtin’dir. Özellikle Orta Çağ Avrupası metinleri ve roman üzerinde teoriler geliştiren Bahtin, sözel türlere her zaman önem vermiştir. Hatta daha da ileri giderek yazılı metinlerin toptan sözlü olduğunu belirtmiş ve bunu ispatlamaya çalışmıştır. Bahtin’e göre türleri oluşturan ne belirli kurallar ne de belli yapılarla temaların birikimidir. Bahtin türleri birer “dünyaya bakış ve dünyayı farklı açılardan yorumlayış biçimi” olarak görür

Yanıt Açıklaması: Kuramsal yaklaşımlar değerlendirildiğinde, masalların sözlü olarak masalcılar tarafından aktarılırken her anlatımda yeniden doğup bir gösterime dönüştüğü sonucuna varılabilir. Masalları anlatı ve anlatma geleneği olarak adlandırmamızın iki nedeni bulunmaktadır. Öncelikle masallar yüzyıllarca hem yazılı hem de sözlü edebiyatın yani anlatıların önemli bir bölümünü oluşturmuştur. Ama aynı zamanda masal gösterime dayalı bir türdür ve bu nedenle de anlatma sanatı olarak rahatlıkla tanımlanabilir. Tüm seçenekler masallarla ilgili kuramsal yaklaşımlar değerlendirildiğinde, çıkarılabilecek sonuçlardır. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat dönemi yazarlarından Ahmet Mithat, Kıssadan Hisse adlı eserinde efsane ve fıkraların yanı sıra masallara da yer vermiştir. Ayrıca Ziya Gökalp 1922’de Türk masallarını yeniden yazıp önce Küçük Mecmua’da daha sonra da “Altın Işık” adlı kitapta toplamıştır. Cumhuriyetin ilk dönemlerinde başlayan folklor çalışmaları özellikle 1930’lardan sonra hızlanmış, çeşitli bölgelerden derlenen masallar Halk Bilgisi Haberleri adlı dergide yayımlanmıştır. Doğru cevap E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Jung’ın bahsettiği dört arketip ise şunlardır:  anne arketipinin psikolojik yönleri, yeniden doğuş üzerine, masallarda ruhun fenomenolojisi üzerine, hilebaz figürünün psikolojisi üzerine .

Yanıt Açıklaması: Rigveda: Hinduizm’in kutsal metinleri olan Vedalar’ın ilk bölümü. Şehname: Firdevsi’nin eski İran efsaneleri üzerine kurulu manzum destanıdır. Homeros: Antik çağda yaşamış İyonyalı ozan. Batı edebiyatının ilk büyük eserleri kabul edilen İlyada ve Odysseia destanlarının yazarı veya derleyicisi olduğu kabul edilmektedir. Doğru cevap D seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Tür konusunda fikir üreten bir diğer kuramcı Rus yapısalcı ekolünden gelen Tzvetan Todorov’dur. Todorov’a göre, türler kendilerinden önce gelen türleri kullanarak “ters yansılama” (inversion), “yerine geçme” (displacement) ve “birleştirme” eylemleriyle başka türlerin oluşumuna zemin hazırlar. Bir türün geçirdiği dönüşüm, o türün kökeniyle doğrudan ilintilidir. Bunun betimlenebilmesi yine tür tanımının yapılabilmesine bağlıdır.