Halk Masalları

Yanıt Açıklaması: Walter Benjamin ‘‘Hikâye Anlatıcısı: Nikolay Leskov’un Eserleri Üzerine Düşünceler’’ adlı makalesinde hikâye anlatıcısının beslendiği kaynağın ağızdan ağıza aktarılan deneyim olduğunu vurgular ve hikâye anlatıcılarını iki farklı grupta ele alarak ya yerleşik bir çiftçiye ya da ticaret yapan bir denizciye benzetir (Benjamin, 2001: 78).

Yanıt Açıklaması: Masal anlatıcılığı insanlık tarihinde çok eski olmasına rağmen günümüzde kısmen önemini yitirmiş gibi durmaktadır. Masal anlatılır bir tür olmaktan çok artık dinlenir, izlenir, okunur bir türe dönüşmüştür. Ancak 1970’li yıllar ve sonrasında özellikle Avrupa ve ABD’de canlı performansa dayalı profesyonel bir meslek olarak karşımıza çıkmaya başlamıştır. Pek çok yerde masal anlatma festivalleri düzenlenmiş, çeşitli yerlerden masalcılar bu festivallere katılmışlardır. Ayrıca medyanın bu masalcılara olan ilgisi de işin popülaritesini arttırmıştır. Radyo ve televizyon aracılığıyla masal anlatma faaliyetleri ivme kazanmıştır. Dolayısıyla masalcılık o dönemde son derece popüler bir adlandırmaya dönüşmüştür. 2000’li yıllardan sonra ise masal ve hikâye anlatıcılığı dünyada reklam, liderlik, yöneticilik ve pazarlama sektörlerinin önemli bir parçasına dönüşmüştür. Ünlü¨ şirketler, reklam ajansları masallardan faydalanarak pazarlama ve büyüme stratejilerini geliştirmişlerdir. Türkiye’de ise masallar anlatıcılarıyla birlikte neredeyse kaybolmaya yüz tutmuş bir türe evrilmiştir.

Yanıt Açıklaması: 1960’lı yıllarda sinemada ve plak sektöründe masala yönelen dikkat aynı şekilde radyo programlarında da başlamıştır. Bunun ilk örneklerinden biri “masalcı teyze” olarak da tanınan Günseli Güleç’in TRT radyosunda masal anlattığı Masal Saati adlı programdır.

Yanıt Açıklaması: Honko ise bağlam olgusuna biraz daha farklı bir açıdan yaklaşmış ve inceleme yaparken araştırmacıya daha fazla sorumluluk yüklemiştir. Onun anlattığı kapsam şöyledir: 1. Kaynak kişinin sosyo-kültürel yapısı ve ortaya koyduğu icraların geçmişi, 2. Ürünün anlamı üzerinde kaynak kişinin yorumları 3. Seyirci ve icracıların davranışlarının görsel ve işitsel dokümanları. Otantik icralar hakkında uzman kişinin gözlemleri.

Yanıt Açıklaması: Pertev Naili Boratav da bir sanat yaratmasının salt konu olmadığını söyler ve adsız-soyut insan çizgilerinden meydana gelmiş bir masalın düşünülemeyeceğini anlatır. Boratav “Masalın ana teması ile onu süsleyerek genişleten, uzatan, dolgunlaştıran nakışlar (motifler) ile her biri kendi dilini konuşarak, kendi oyunlarını göstererek masalı seslendiren, kımıldatan canlı varlıklar (kişiler) bir bütün hâlindedir” diyerek masal anlatıcısının masal üzerindeki etkisine dikkat çeker.

Yanıt Açıklaması: Sözleşme, somut olmayan kültürel mirasın alanlarını aşağıdaki gibi belirler: sözlü kültür alanı, gösteri sanatı, toplumsal uygulamalar, doğa ve evrenle ilgili uygulamalar , el sanatları geleneği  şeklinde maddeler kültürel mirası somut olmayan maddeleridir.

Yanıt Açıklaması: Grimm Kardeşlerin Masallarını Takip Eden “Masal Yolu” İsimli Turizm Rotası Almanya’da Bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Belirtilen durumda yazılan eserlerin, halktan kopuk, kütüphanelerde oluşturulması eleştirilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Masalların hemen hemen bütünüyle sözlü olmasına rağmen, metinleri yazılı sabit metin gibi algılayarak tahlil sürecinde sözlü özellikleri, ses tonu, ruh hâli, karakter gibi masalları birbirinden farklı kılan her şeyi ortadan kaldırması Masalı formüle indirgeyen bir yaklaşım olması Propp yöntemine gelen eleştirilerdendir. Masal çalışmalarının estetik ve üslupla ilgili özellikleri ve anlatıcının insan yönünün göz ardı edilerek istatistiksel soyutlamalara, özetlere, sembollere, tablolara ve haritalara indirgenmesi ise Tarihî-Coğrafi Fin Yöntemi'ne gelen bir eleştiridir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: “Stith Thompson’ın bugün de kabul edilip uygulanan beşli sınıflandırması şöyledir: Hayvan masalları, asıl halk masalları, güldürücü hikâyeler, nükteli fıkralar, zincirlemeli masallar, sınıflamaya girmeyen masallar şeklindedir.

Yanıt Açıklaması: Masalların bu yeni icra ortamlarına örnek olabilecek konulardan biri 1966-67-68 yıllarında çıkmış olan masal plaklarıdır. Milliyet Gazetesi ve Türk Ticaret Bankasının çıkardığı iki plak Pedagog Dr. Nuran Şener tarafından hazırlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Belirtilen araştırmacı, halk hikayeleri ile televizyon dizileri arasındaki benzerliklere dikkat çekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Pertev Naili Boratav’ın Wolfram Eberhard ile birlikte hazırladığı 378 Türk masal tipini içeren çalışma 1953’te yayımlanır. Bu katalog, 23 ayrı konu üzerine kurulmuştur. Bu konulardan biri ise sihirbazlardır. Stith Thompson motiflerin ana başlıklarında ise Akıllılar ve Aptallar ile Tutsaklar (Esirler) ve Kaçaklar bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Max Müller Kuzey ve Güneye göç eden halkların güneş ve şafağı belirten terimleri de parlayan gök varlıkları inanışlarının sembolleri olarak yanlarında götürdüklerini ileri sürmüştür. Doğru yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Bağlam merkezli kuramla beraber, metin merkezli yaklaşımdan uzaklaşılarak, masalın anlatıldığı ortamdaki bütün unsurlara odaklanılmaya çalışılmıştır. Bu da yorumlamada bir artışa yol açmıştır.

Yanıt Açıklaması: Kültür Endüstrisi aracılığıyla kadim yapıtlar sentezlenerek küresel anlamda etkinlik oluşturan yeni yapıtlar ortaya konulmakta ve bunların pazarlama çalışmaları yapılmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Avrupa folklor tarihinde Hint Avrupa ile ilişki kurup Ari ırkın saf ve arı hikâyelerine ulaşma fikri tetikleyici olmuştur. Bu nedenle de masal ve mitlerin kaynağını, karşılaştırmalı yöntemlerle en eski olduğu düşünülen mitlerde arama yoluna gidilmiştir. Bu kuram, Grimm Kardeşler olarak bilinen Wilhelm ve Jacob Grimm tarafından karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarıyla geliştirilmiş bir bakış açısıdır. Folklor kuramları arasında en çok bilinen kuramlardan biri olan Psikanalitik Kuramın önemli temsilcileri arasında Sigmund Freud, Wilhelm Wundt ve Carl G. Jung yer alır. Psikolojik yöntemin en önemli temsilcisi olan Sigmund Freud, bilinçaltının nasıl çalıştığını açıklamak için mit, masal, tabu, fıkra ve batıl inançlara yönelmiş ve Rüyaların Yorumları (Interpratations of Dreams, 1900) adlı eserinde bilinçaltı ve işleyiş yöntemini açıklamıştır. Erich Fromm da peri masalları üzerine psikanalitik kuramı uygulayan isimlerden biridir. Erich Fromm peri masallarını, mitleri ve rüyaları psikanalitik açıdan yorumlayan The Forgotten Language (Unutulmuş Dil) adlı öncü kitabını yazmıştır.

Yanıt Açıklaması: Masal çalışmaları uzun süre metin merkezli yaklaşımları benimsemiş olsa bile bir süre sonra bağlamın önemi fark edilmiş ve kuramsal yaklaşımlar bu yöne doğru kaymıştır. Bağlamsal kuram, folklorik unsurları donuk ve geçmişte kalan yönleriyle değil dinamik biçimleriyle incelemeyi tercih etmiştir. O¨zellikle masallar söz konusu olduğunda anlatıcı, anlatılan ortam ve dinleyicilerin masalla ilişkisi göz önüne alınmaya başlanmıştır. Doğru cevap E’dir.

Yanıt Açıklaması: Agah Özgüç, Masal Filmleri başlıklı yazısında Türk sinemasındaki masal uyarlamalarının ilk önce çocuklara yönelik çekildiğini belirtir ve bu tarz filmlere örnek olarak Kül Kedisi (1961), Ayşecik Fakir Prenses (1963) ve Cilalı İbo Kırk Haramiler (1964) filmlerini örnek gösterir. Özgüç’e göre Kül Kedisi ve Ayşecik Fakir Prenses isimli filmler Amerikalı çocuk yıldız Shirley Temple’ın filmlerinin kopyasıdır. Bu filmlerin edebi kaynağı ise Mark Twain’in çocuklar için kaleme aldığı Çalınan Taç adlı tarihsel öyküdür.

Yanıt Açıklaması: İlhan Başgöz