Halk Hikayeleri

Yanıt Açıklaması: Âşık Garip hikâyesi, Türkiye, Balkanlar, Azerbaycan (Kuzey ve Güney), Türkmenistan, Özbekistan ve Doğu Türkistan’da hem yazılı, hem de sözlü kaynaklarda bilinmektedir. Hikâyenin yukarıda sözü edilen ülkelerde pek çok baskısı yapılmıştır. Bazı araştırıcılara göre hikâyenin çıkış yeri Azerbaycan’dır. Daha sonra doğuya (Türkmenistan, Özbekistan, Doğu Türkistan) ve batıya (Türkiye, Balkanlar) yayılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Türk halk hikâyelerinde aldaletsizliği, haksızlığı temsil eden ve genellikle Gence’de oturan karakter Kara Vezir'dir. Ercişli Emrah'ın hikayesinde Gence Hanı olarak görülen Kara Vezir yalancılığın, ikiyüzlülüğün cezasını canıyla ödeyen bir tiptir.

Yanıt Açıklaması: Saim Sakaoğlu ve Ali Berat Alptekin tarafından hazırlanmıştır. Cevap A şıkkıdır

Yanıt Açıklaması: Türk halk hikâyelerinde hakkı, adaleti, doğruluğu temsil eden kişilik İran Şahı Şahoğlu Şah Abbas'tır.

Yanıt Açıklaması: Hikâyede bade içme olayı iki defa görülmektedir. Birincisinde Pir, Emrah’a biri Allah’ın aşkına; biri üçler, beşler, yediler, kırklar aşkına; sonuncusu da Miroğlu Ahmet Bey’in kızı Selvi Han’ın aşkına olmak üzere yeşil fincanda üç bade sunar. Hazret-i Pir aynı anda Selvi Han’a da üç bade sunar. İkincisinde Emrah Selatin Peri için pir elinden bu iksiri içmiştir.

Yanıt Açıklaması: Tahir ile Zühre hikâyesi Rusça, İngilizce ve Almanca’ya da çevrilmiştir. Son yıllarda bir operanın konusu olmuş ve filmi de yapılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Masal: Metni gerçeklikten uzaklaştıracak nitelikte olağanüstülükler içeren, başlangıç, bitiş ve ara sözlerinde tekerlemeden de yararlanılan, düz yazı biçimdeki kısa kurgusal anlatı.

Yanıt Açıklaması: Binbir Gece Masalları, Leyla ile Mecnun, Veysel Karani Arap- İslam kaynağından gelen örnekler iken Köroğlu Türk kaynağına dayanır. Pançatantra ise İran-Hind kaynaklı bir halk hikâyesidir. Bu nedenle yanıt A'dır.

Yanıt Açıklaması: Hazar Denizi’nin doğusundaki anlatmalarda hamile kadının öldükten mezara gömülmesi, bebeğin mezarda dünyaya getirilmesi, daha sonra kısrak veya keçi tarafından emzirilmesi gibi mitolojik motifler batı varyantlarında yoktur. Doğu varyantlarında çocuk kor (gör, kur, gor: mezar) da doğduğu için ‘mezarın oğlu’ anlamına Gor (Gör, Gur, Kor) oğlu denilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Halk hikâyelerinin anlatıldığı hikâyeler arasında yer verdiği kısa, mensur, ibret verici veya güldürücü hikâyeye verilen isim karavelldir.

Yanıt Açıklaması: Yolculuk sırasında Arapüzengi ile baş başa kalan Şah İsmail’in aralarına kılıç koyarak yatmaları Kirmanşah hikâyesinde olduğu gibi bir ant şeklidir. Benzer motifler Dede Korkut hikâyeleri, Köroğlu gibi anlatmalarda da görülmektedir.

Yanıt Açıklaması: Bir giriş ve on iki hikâyeden oluşan Dede Korkut hikâyelerinin konusu da çeşitlilik göstermektedir. Bunlardan birinci (Dirse Han Oğlu Boğaç Han) ve on ikinci (İç Oğuzun Dış Oğuza Asi Olup Beyrek’in Öldürülmesi) hikâyelerde Oğuzların kendi aralarındaki mücadeleler anlatılmaktadır. Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü Hikâye ile Duha Koca Oğlu Deli Dumrul Hikâyesi’nde ise Oğuzların olağanüstü güçlerle olan mücadelesi ele alınmıştır. Kalan sekiz hikâyede (Salur Kazan’ın Evinin Yağmalanması, Kam Püre Oğlu Bamsı Beyrek, Kazan Bey’in Oğlu Uruz Bey’in Esir Düşmesi, Kanlı Koca Oğlu Kan Turalı, Kazılık Koca Oğlu Yigenek, Begil Oğlu Emren, Uşun Koca Oğlu Segrek, Salur Kazan’ın Tutsak Olup Oğlu Uruz’un Kurtarması) ise Oğuzların komşuları ile olan mücadelelerini görmekteyiz.

Yanıt Açıklaması: Kirmanşah hika^yesinde dikkatimizi çeken bir başka kahraman Koca Arap’tır. On dört bin atlı askeri olan Koca Arap bölgeye ha^kim olan bir güçtür. Köroğlu’nun koçaklarından olması masal kaynaklı bir hika^yenin destan motifleriyle süslenmesi amacını taşımaktadır. Doğru cevap C' dir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Nedim Bakırcı (2009) tarafından hazırlanan bir bildiride Köroğlu’nun hangi kıyafetlere girdiği ve niçin kıyafet değiştirmek zorunda kaldığı on beş başlık altında değerlendirilmiştir. Bunlar arasında derviş, sağdıç, aşık, dilenci, tabip ve seyis kılığına girer.

Yanıt Açıklaması: Kirmanşah hikâyesinin kaynağı Binbir Gece Masaları’dır. Aşağıdaki özette de görüleceği gibi hikâyede geçen yer adları (Yemen, Kaf Dağı) masal ülkesidir. Yine masal kahramanları arasında olan Ağ Dev Mahperi’yi Kaf Dağı’na kaçırmış ve mağarasına Mahperi’yi hapsetmiştir. Arapüzengi ve Koca Arap da bu hikayenin karakterlerindendir. Keloğlan ise bir kahramanlık hikayesi karakteri değildir.

Yanıt Açıklaması: Âşık Garip hikâyesi ile Dede Korkut hikâyelerinden Kampüre’nin Oğlu Bamsı Beyrek hikâyesi arasında büyük benzerlikler vardır. En önemlilerinden biri görmeyen gözün tedavisidir. Bamsı Beyrek hikâyesinde Beyrek’in babasının; Âşık Garip hikâyesinde ise Garip’in annesinin gözleri ağlamaktan dolayı kör olmuştur. Görmeyen gözün tedavi edilmesinde Bamsı Beyrek’te kanın mendille göze sürülmesi, Âşık Garip’te ise Hazreti Hızır’ın atının ayağının altından alınan toprağın göze sürülmesi etkili olmuştur. Ayrıca her iki hikâyede de ölümün sembolü olarak kanlı gömlek motifi vardır. Beyrek’in öldü haberini Yalancıoğlu Yaltacuk, Garip’in öldü haberini ise Keloğlan getirir. Her iki hikâyede de Beyrek (Deli Ozan) ve Garip düğünün otuz dokuzuncu gününde düğün evine gelip saz çalıp türkü söylerler.

Yanıt Açıklaması: Türkiye’de Köroğlu ile ilgili ilk bilimsel çalışmayı yapan araştırmacı Pertev Nail Boratav'dır. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Ali Bezirgân adlı zengin bir tüccarın Ahmet ve Mahmut adlarında iki oğlu vardır. Mahmut akıl sahibi, ailesine bağlı bir gençken Ahmet bunun tam tersidir. Baba Ali Bezirgân’ın ölümünden sonra bırakılan miras çok kısa bir sürede Ahmet tarafından bitirilir. Bu durumda Mahmut da annesi ve ken­disinin geçimini sağlayabilmek için çobanlığa başlar (s. 82). Mahmut ve Mehbub ikilisi Erzincan’a gelince Mehbub çeyizsiz İstanbul’a gidemeyeceğini, bu sebep­ten para kazanmaları gerektiğini söyleyince bunlar haramiliğe başlarlar (s. 83). Doğru cevap E' dir.

Yanıt Açıklaması: Köroğlu, Kirmanşah, Yaralı Mahmut ve Şah İsmail Hikayeleri kahramanlık hikayesi olup Keloğlan bir masal kahramanıdır.