Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı 1

Yanıt Açıklaması: Bu akımın ozanları genellikle Arapça dilinde değil Farsça yazmışlardır.

Yanıt Açıklaması: İstanbul'da ilk tiyatro salonu 1840 yılında inşa edilir.

Yanıt Açıklaması: Kaynak metnin anlamını Türkçeye aktarabilmek için dilin olanaklarını zorlayan, çevirmeni dil üzerinde düşündüren tercümeler üslup değişmelerine, dilin zenginleşmesine neden oldukları gibi dil bozulmalarına da yol açarlar. Metni aslına sadık kalarak tercüme etmeyi yeğleyen ve Türkçe ifadeden fedakârlık eden Şemsettin Sami’nin tercümeleri devrinde yadırganmış ve eleştirilmiştir.

Yanıt Açıklaması: Encümenin genç şairlerinden İbrahim Hâlet, Dolab adında bir dergi çıkardığında, sevgili için kullanılan mazmunların optik karşılıklarından oluşan iki karikatür bastıracaktır. Bunlardan biri, gelenekli sevgili tipinin beden özelliklerine yakıştırılan sıfatlarla alay eder. Medusa gibi yılan saçları, kalem parmakları, incecik beli, ayva göbeği ve turunç göğüsleri kelime olmaktan çıkarılıp görüntüye dönüştürüldüğünde sevgilinin hiç de güzel sayılamayacağı anlatılır.

Yanıt Açıklaması: 19. yüzyılın ilk yarısında vak’anüvis tarihçiliği geleneği devam etmiş, bu türde tarih kitapları yazılmıştır.  Mütercim Âsım’ın eseri Tarih-i Âsım veya Vaka-i Selimiye isimleriyle tanınmıştır. 1791-1808 tarihleri arasındaki III. Selim devrinin olaylarını anlatan ve aydınlatan Tarih-i Âsım, zamanının basmakalıp, kuru ve ağır bir üslubuyla ve tenkidî bir biçimde yazılmıştır. Doğru cevap B dir.

Yanıt Açıklaması: Encümenin niyeti, hece veznini folklorik kullanımıyla yaşatmak değil, onu klasik şiirin formlarına ilave etmektir. Bunun manası, divan şiirinin gelenekli şekillerinin adı korunurken vezninin değiştirilmesidir. Sözün gelişi, Manastırlı Faik’in Sadrazam Âli Paşa için kaleme aldığı kaside, hece vezniyle ve dörtlükler hâlinde tasarlanmıştır.Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Örneğin, Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat romanında, Ahmet Midhat Efendi’nin eserlerinde olduğu gibi, yazarın varlığı ortadadır. Yazar, kurmaca dünyanın içerisinde kendisini gizleme ihtiyacı duymaz. Romanda meddah hikâyelerini hatırlatan bir anlatım tekniği kullanılmaya çalışılır. Olaylar, her şeyi bilen ve bütün kahramanların düşüncelerini okuyan hâkim bakış açısından aktarılır.

Yanıt Açıklaması: Asıl adı Hovsep Vartanyan olan Vartan Paşa tarafından Ermeni harfleriyle 1851’de Türkçe yazılan Akabi Hikyayesi (Hikâye), Muhayyelât’tan sonra baskısı yapılan anlatıların ilkidir. Eserde mezhepler arasındaki düşmanlığın kurbanı olan Akabi ile Hagop’un aşkı anlatılır. Ailelerin araya girerek iki âşığın kavuşmalarını engellemeleri, trajik sonu hazırlar. Shakespeare’in Romeo ve Juliet’inden izler de taşıyan Akabi Hikyayesi, XIX. yüzyıl Fransız romantik eserlerinin etkisinde kaleme alınmıştır.

Yanıt Açıklaması: “Vatan yahut Silistire” piyestir. Sahra Namık Kemal’in eseri değildir. Hilal-i Osmani ve Ukab-name batılı şekiller denediği eserleridir. Bu sıfatı alması ise Hürriyet Kasidesi ile olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Barok: Batı sanatında dengeden çok devinime, düşünceden çok duyuma, biçimlerin serbestçe yaratılmasından duyulan coşkuya önem veren, abartmalı, etkileyici, çelişkiden çekinmeyen sanat akımıdır. Doğru cevap E' dir.

Yanıt Açıklaması: 15 Temmuz 1851’de Abdülmecid’in de katıldığı bir törenle ve Reşid Paşa’nın ünlü nutkuyla açılan Encümen-i Dâniş, devlet eliyle ve Fransız Akademisi (Académie Française) örnek alınarak kurulur. Açılış nutkunda Mustafa Reşid Paşa kurulma amacını, Dârülfünûn’da okutulacak kitapların hazırlanması ve asrın gerektirdiği ilmin ülkede yayılması ve kültür seviyesinin yükseltilmesi olarak belirler

Yanıt Açıklaması: Müteferrika’nın Yavuzselim semtindeki evinde kurulan matbaanın ilk kitabı, basımı 1729 yılının başlarında tamamlanan ve kaynaklarda daha çok Vankulu Lugatı adıyla geçen Sıhâhu’l-Cevherî tercümesidir.

Yanıt Açıklaması: Namık Kemal’in eleştirel düşüncelerini içeren eserleri şunlardır: “Lisân-i Osmânî’nin Edebiyatı Hak- kında Bazı Mülâhazâtı S¸âmildir”, “Bahâr-ı Dâniş Mukaddimesi”, İrfan Paşa’ya Mektup, Mes Prison Tercümesi Üzerine Muâheze, Tahrib-i Harâbât, Ta’kib, “Son Pişmanlık Mukaddimesi”, “Celal Mukaddimesi”, “Tercüme-i Hâl-i Emir Nevruz Mukaddimesi”, Mikro Mega Tercümesi Muâhezesi.

Yanıt Açıklaması: A seçeneği Hayâlât-ı Dil ’in özelliklerinden birisidir. Hayâlât-ı Dil , bir yandan aşk hikâyesi anlatırken diğer yandan Osmanlı Devleti’nin, devri içindeki içte ve dışta karşılaştığı problemleri konu edinen alegorik bir eser görünümü kazanır. Bu yönüyle eser, imparatorluğun son döneminde yaşanan siyasi gelişme lerin ironik bir anlatımını sunar. Diğer dört seçenek T emaşa-i Dünya ve Cefakâr u Cefakeş adlı eserin özellikleridir.

Yanıt Açıklaması: Tercüme Odası, devlet işleri için yabancı dil bilen gençlere duyulan ihtiyacı karşılamak, memurlara yabancı dil öğretmek üzere 1821’de kurulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Dönemi Türk şiirinin genel özellikleri şöyle belirlenebilir: • Dilde ve üslupta ayıklamaya gidilerek sade bir söyleyişe yönelmek istenmiştir. Özellikle İbrahim Şinasi, konuşma diline yakın bir şiir dili ve sade bir üslup kurma çabası içinde olmuştur. • Divan şiirinin soyut dünya algısının yerine daha somut bir dünya algısı getirilmiştir. • Divan şiirinin gazel, kaside, murabba, terci-i bent, terkib-i bent gibi nazım şekilleri önemli ölçüde sürdürülmüş, bununla birlikte az da olsa yeni nazım şekilleri denenmiştir. • Ölçü olarak yine aruz kullanılmış, ara sıra hece ölçüsüyle şiirler de yazılmıştır. • Şiire hak, hukuk, hürriyet, kanun, vatan, millet, adalet gibi yeni kavramlar girmiştir. • Divan şiirinde karşılaşılan parça güzelliği yerine bütün güzelliğine değer verilmiştir. • Divan şiirinin mazmunları çözülmüş, hayal sistemi değişmiştir. • Şiirde sosyal ve siyasi konular ele alınmaya başlanmıştır.

Yanıt Açıklaması: Dönem eserlerinde, özellikle de Namık Kemal’de görülen diğer bir önemli tema ise vatan sevgisidir. Vatan Yahut Silistre’nin tiyatro sahnesinde oynanması ile toplumda bir refleks hâline gelen vatan bilinci başka eserlerde de kendine yer bulur. Namık Kemal’in Gülnihal, Âkif Bey, Celâleddin Harzemşah; Ahmed Midhat’ın Fürs-i Kadîmde Bir Facia Yahut Siyavuş; Şemsettin Sami’nin Besa, Seydi Yahya; Mehmet Rifat’ın Ya Gazi Ol Ya Şehit eserlerinde vatan sevgisi ya doğrudan ya da ikincil olarak işlenen temalardandır.

Yanıt Açıklaması: İbrahim Şinasi’nin 1859 yılında yazıp Tercüman-ı Ahvâl gazetesinde 1860 yılında yayımladığı Şair Evlenmesi adlı eseri metne dayalı ilk tiyatrodur. Şair Evlenmesi’nden önce beş piyesin varlığı daha sonra tespit edilse de bu eserler, ilk tiyatro oyununun Şair Evlenmesi olduğu görüşünü değiştirme. Doğru seçenek A’dır.

Yanıt Açıklaması: Nevşehirli İbrahim Paşa’nın sadrazam olmasıyla başlayan ve “Lale Devri” diye adlandırılan devirde savaşlardan ve yenilgilerden usanan Osmanlı toplumu zevk ve eğlencenin hâkim olduğu bir yaşama yelken açar. Aynı zamanda Batılılaşma hareketlerinin ilk işaretlerinin görüldüğü dönemde İstanbul camileri, mescitleri, kandilleri, şadırvanları, çeşmeleri, sarayları, köşkleri, kasırları, yalıları, hanları, hamamları, bahçeleri ve tepeleriyle; Kâğıthane, Göksu, Çırağan, Üsküdar, Beşiktaş gibi semtleriyle Nedim’in şiirlerinde yer alır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat romanının ele aldığı konuları ana hatlarıyla şu başlıklar altında toplamak mümkündür: • Yanlış Batılılaşma • Aşk • Görücü usulüyle evlilik • Köy hayatı • Kölelik • Tarihî dönemlerden seçilmiş kişi ve olaylar • Fen bilimlerine ve tekniğe bağlı gelişmelere dayanan konular