Tanzimat Dönemi Türk Edebiyatı 1

Yanıt Açıklaması: Ya Gazi Ol Ya Şehit, Mehmet Rıfat’ın bir eseridir, diğerleri ise Namık Kemal’e aittir. Dolayısıyla doğru seçenek A’dır.

Yanıt Açıklaması: Hamse-i Nergisi Nergisi’nin beş mensur eserden oluşan hamsesidir. Eser, Türk edebiyatındaki tek mensur hamse örneğidir. Doğru seçenek A’dır.

Yanıt Açıklaması: Klasik Osmanlı şiirinde şairin sanatsal özgürlüğü ve özgünlüğü engellenmiştir ve hükümdar ve çevresine övgüler içeren şiirler yazıp bununla maddi avantajlar elde etmişlerdir.

Yanıt Açıklaması: Sevgilinin gerdanı amber kokulu saçlarının siyahlığı arasında kalsa, görenler Boğaz’ı sis kaplamış zannederler.

Yanıt Açıklaması: Bir taraftan yeni tema ve konular ele alınırken bir taraftan da gitgide halkın anlayabileceği bir dilin yolu açılmaya çalışılır. Şiirin içeriğindeki ilk değişiklikler İbrahim Şinasi’nin eserlerinde görülür. O, şiire yeni ve değişik kelimeleri, kavramları ve temaları sokar. “Akıl”, “kanun”, “hak”, “adalet”, “millet”, “devlet”, “medeniyet”, “reis-i cumhur” gibi o güne kadar şiirde pek rastlanmayan kelime ve kavramlar yeni dönemde yer tutmaya başlar. Namık Kemal’in eserleriyle birlikte bu kelime ve kavramlar nitelikleri aynı kalmak kaydıyla ülke sathını ilgilendiren bir boyuta dönüşerek genişler ve onun vasıtasıyla “vatan”, “hürriyet”, “istiklal” gibi temler ve kavramlar şiirin başlıca konusu olur.

Yanıt Açıklaması: Birbirinden farklı sebeplerle de olsa encümendeki şairlerin hemen hepsi Batılılaşmadan ve onun getirdiklerinden hoşnutsuzluk duymaktadır. Bu hoşnutsuzluğu hicviyelerden açık açık, gazellerden ise imalar yoluyla çıkarmak mümkündür. Diğer taraftan, devlet çarkının dönüşüne dair eleştiriler, sadrazam başta olmak üzere, kötü idareciler hakkındaki şikâyetler, irtikâbın tabiileşmesi, eğitim sistemindeki modern eğilimlerin insan yetiştirme düzenindeki bozulmaya etkileri gibi pek çok konu şiire giren bahisler hâlini alır. Sorunun doğru cevabı E seçeneğidir.

Yanıt Açıklaması: Bu beyit Osman Şems'e aittir.

Yanıt Açıklaması: Türk edebiyatında Batı tarzında ilk hikâye ve roman, ilk çevirilerden ancak on yıl kadar sonra görülür. Bunlar, Ahmet Midhat Efendi (1844-1912)’nin 1870’te yayımlanmaya başlanan Kıssadan Hisse ile Letâif-i Rivâyat serisinde yer alan uzun hikâyeleri, Şemsettin Sami (1850-1904)’nin 1872-1873’te çıkan Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat’ı ile Namık Kemal (1840-1888)’in 1876’da yayımlanan İntibah ve 1880’de baskısı yapılan Cezmi romanlarıdır. Şemsettin Sami’nin Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat adlı eseri, Türk edebiyatında Batı tarzı ilk roman olarak kabul edilir.

Yanıt Açıklaması: Batı sanatında dengeden çok devinime, düşünceden çok duyuma, biçimlerin serbestçe yaratılmasından duyulan coşkuya önem veren, abartmalı, etkileyici, çelişkiden çekinmeyen sanat akımına barok adı verilir.

Yanıt Açıklaması: Elest meclisi (bezm-i elest), sohbet meclisi anlamına gelir. Ruhların yaratılması sırasında Tanrı’yla insanlar arasında yapıldığı kabul edilen sözleşmedir. Tasavvuf literatüründe sıkça kullanılır.

Yanıt Açıklaması: Batı edebiyatlarında roman, 17. yüzyılın başlarından itibaren ortaya çıkar. Roman türü, genellikle Miguel de Cervantes (1547-1616)’in ünlü Don Kişot (1605) adlı eseriyle başlatılır. Bu nedenle doğru cevap A şıkkıdır. 18. yüzyıla gelindiğinde Fransa, İngiltere ve Almanya’da psikolojik ve duygusal yönü ağır basan romanlar görülür. Bu alanda anılabilecek ilk roman Contesse de La Fayette’in Princesse de Cleves (1678)’dir. Ardından Fenelon (1651-1715)’un Türkçeye de çevrilen Telemaque (1699), Lesage’nin Gil-Blas (1715-1735), Daniel Defoe’nun Robenson Crusoe (1719), Jonathan Swift’in Gulliver’in Seyahatnamesi (1726), Prevost’un Manon Lescaut (1731) adlı romanları yazılır. Fransa’da Voltaire (1694-1778)’in Candide ve Micromega gibi kısa romanlarına benzer şekilde konusu uzak mekânlarda geçen, döneminin inanışlarıyla ve insanlarıyla alay eden serüvenler anlatılır. Jean Jacgues Rousseau (1718-1778) Julie-yahut-Nouvelle Héloise (1761)’le, Almanya’da Goethe (1749-1832) Genç Werther’in Istırapları (1774)’yla toplum üzerinde etkide bulunan eserler oluşturur.

Yanıt Açıklaması: “Bahriye Mektubi Odası hulefasından” Hasan Tevfik Efendi tarafından yazılan Hayâlât-ı Dil, bir yandan aşk hikâyesi anlatırken diğer yandan Osmanlı Devleti’nin, devri içindeki içte ve dışta karşılaştığı problemleri konu edinen alegorik bir eser görünümü kazanır. Bu yönüyle eser, imparatorluğun son döneminde yaşanan siyasi gelişmelerin ironik bir anlatımını sunar.

Yanıt Açıklaması: Batı edebiyatlarında roman, 17. yüzyılın başlarından itibaren ortaya çıkar. Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Fatin Efendi, eserin yeni baskısını yaparken öz geçmişlerdeki bazı eksiklikler ile hataları giderme- ye ve yeni öz geçmiş¸ maddeleri eklemeye özellikle önem verir.

Yanıt Açıklaması: Yusuf Kâmil Paşa’nın Fénélon’dan tercüme ettiği Télémaque, Batılı eserlerden Türkçeye yapılan ilk kitap şeklindeki çeviridir. Doğru cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Doğru cevap B dir. Şiirlerine örnek verilen şairlerin eğer şiirlerini değiştirmek isterlerse seçtikleri başka şiirlerini göndermeleri Tezkire-i Hâtimet’ül eş’ar’ın ikinci baskısının yapılması için Fatin Efendi’nin en geç dört ay içinde kendisine ulaştırılmasını istediği hususlardan birisidir. Diğer seçeneklerde verilen hususlar Şinasi’nin söz konusu eserde mutlaka düzenlenmesi gereken konuların maddeleridir.

Yanıt Açıklaması: Çeşmîzâde’nin bu çıkışına benzer bir çıkışı Sünbülzâde Vehbî yapar. 1809’da ölen şair, III. Selim için yazdığı kasidede söylediği “Kasîde gezdirip bâb-ı ricâle/Tenezzül etmedim cerr ü süâle” (makam sahiplerine kaside sunup da onlardan maddi menfaat beklemedim) beyti yeni bir anlayışın doğmaya başladığını gösterir. doğru cevap B dir.

Yanıt Açıklaması: Tanzimat Dönemi’nin ilk mizah gazetesi olan Diyojen’i (1870-1873) çıkaran ve Kayserili bir Rum olan Teodor Kasap, özellikle Karagöz ve orta oyununun geliştirilmesinden yana bir tavır sergiler. Teodor Kasap, Moliére’den L’Avare (Cimri) adlı oyunu "Pinti Hamit" adıyla Türkçe'ye uyarlar. 6 Nisan 1873 yılında sahneye konulan oyun, orta oyunu biçiminde kurgulanır. Pinti Hamit tipi Moliére’in Cimri eserinden ilham alır. Ancak Türk kültüründe de Fatih devrine kadar giden bir Pinti Hamit tipi bulunmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Namık Kemal, biri İntibah, diğeri Cezmi olmak üzere iki roman kaleme almıştır. “Ön söz”de konusunu sade tuttuğunu söylediği İntibah’la roman türünde bir örnek ortaya koymak istemiştir

Yanıt Açıklaması: Ahmet Midhat Efendi’nin eserleri içinde en çok tanınmış ve okunmuş, üzerinde en çok inceleme yapılmış eser şüphesiz Felâtun Bey ile Râkım Efendi (1875)’dir. Bu roman, Türk edebiyatında Tanzimat’tan sonra başlayan yanlış Batılılaşmayı konu alan ilk romandır. Yazar, birbirinin zıddı Râkım Efendi ile Felâtun Bey tipleri etrafında son yüzyıl Osmanlı toplum hayatını gerçekçi bir gözle değerlendirme yoluna gider.