VIII-XIII. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Yakobus İncili’nin Uygur Türkçesine çevirisinden kalan iki fragman, F. W. K. Müller tarafından 1908 yılında yayımlanmıştır. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Şu ana kadar tespit edilen Budist Uygur edebiyatındaki 81 eserin 41’i Çinceden, 16’sı Tibetçeden, 9’u Sanskritçeden, 3’ü ise Toharcadan tercüme edilmiştir. Doğru yanıt D’dir.

Yanıt Açıklaması: Bu dönemde klasik Arap kasidesinden veya İspanyol halk şarkı ve şiirlerinden etkilenerek “muvaşşahat” adı verilen ve bestelenmek için yazılan bir şiir türüyle de karşılaşılmaktadır. Emir Abdullah b. Muhammed (öl. 912), Muhammed b. Mahmud el-Kabri^ ed- Darir, İbn Abdirabbih ve Ubade b. Ma’is –Sema^ (öl. 1031) muvaşşah söyleyen şairlerden bazılarıdır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Ketebe kayıtlarına göre Budist Uygur edebiyatının en meşhur mütercimlerinden biri X. yüzyılda yaşamış olan Beşbalıklı Şingko Şeli Tutung’dur. Şingko Şeli Tutung, Çinceden Altun Yaruk, Hsüan Tsang Biyografisi ve Nilakanthaka adlı önemli eserleri çevirmiştir. Sekiz Yükmek Yaruk Sutra’yı da aynı mütercimin çevirdiği düşünülmektedir. Doğru cevap C'dir.

Yanıt Açıklaması: Edip Ahmet Yükneki'nin 12. yüzyılda, Karahanlı beylerinden Muhammed Dâd Sipehsalar'a hediye ettiği, hadis ve Arapça beyitlere dayanarak yazdığı şiirlerle, ahlaklı insan olmanın yollarını, ahlak ilkelerini açıklamış, çeşitli ahlakî öğütlerde bulunmuş, İslamî düşünce ve görüşlere yol gösterici olan kitap Atebetü’l-Hakayık adlı eserdir.

Yanıt Açıklaması: Ahmet Kartal, Türkistan coğrafyasında Türkçe ve manzum yazılan ilk eser olan Kutadgu Bilig’in, söylenilenlerin aksine Türklerin daha önce şiirlerinde kullandığı ve “aa bb cc…” şeklinde kafiyelendirdiği şiir yapısıyla, Arap edebiyatında gördüğü mesnevi formu arasındaki paralellikten dolayı bu nazım şeklini rahatlıkla kullandığının söylenebileceğini dile getirmiştir. Bu nedenle doğru cevap D şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Koşutluk, eşit ögeli birimlerle ya da birleşik sıra cümleler ile sağlanmaktadır. Yazıtların dilindeki bu hususlar, yazıtların anlatımını güzelleştirmekte, daha doğrusu şiirleştirmektedir. Cümleler peşpeşe söylendiğinde bir şiir müzikalitesi ile karşılaşılmaktadır. Bu özellik, ifadenin hafızada kalmasını da kolaylaştırmaktadır.

Yanıt Açıklaması: Tarihte Türk adıyla kurulan ilk Türk devleti Köktürklerdir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Terh yazıtı 1969-1970 yıllarında Moğolistan’ın Arhangai eyaletindeki Taryat bölgesinde Terh ırmağı civarında bulunmuştur. Yazıt dört parçadan oluşmaktadır. Ötüken Uygur Kağanlığı (M.S. 745-840) döneminde 753 yılında İl İtmiş Bilge Kağan (Moyun Çor) tarafından diktirilmiş olan Terh (Taryat) yazıtında, Moyun Çor ile babası Kül Bilge’nin savaşları anlatılmaktadır. Yazıtın bazı satırları da Şine-Usu yazıtı ile aynıdır. Yazıtın yazıcısı Bilge Kutlug Tarkan Se?ün’dür.

Yanıt Açıklaması: Uygurlar 8-14. yüzyıllar arasında farklı kültür çevrelerinde, birçoğu tercüme olan ve dinî bir karakter taşıyan zengin bir edebiyat meydana getirmişlerdir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Duraklama döneminde dil ve sözlük alanında önemli çalışmalar yapılmıştır. İbn Manzur (öl. 1311) ünlü eseri Lisa^nü’l-Arab’ı, tanınmış dilci Firuzabadi^ (öl. 1414) de Ka^mu^su’l-muhi^t’i bu dönemde yazmıştır. Vefeya^tü’l-aya^n’ın yazarı İbn Hallikan; Mukaddime yazarı ve sosyoloji ilminin kurucusu İbn Haldun; ünlü din bilgini Celaleddin Süyuti^; Subhu’l-a’şa^’nın yazarı el-Kalkaşandi^ ve Kasi^de-i Bürde’nin yazarı İmam Busuri^ bu dönemde yaşamışlardır. Doğru cevap D’dir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Bağdat, Irâk-ı Arab şehirlerindendir.

Yanıt açıklaması yok

Yanıt Açıklaması: Amcası Oğulçak’a karşı verdiği mücadeleyi kazanıp Kâşgar’ı ele geçiren Satuk Buğra Han, X. yüzyılın ilk yarısında İslamiyeti resmen kabul etmiştir.

Yanıt Açıklaması: Altun Yaruk, X. yüzyılda Beşbalıklı Şingko Şeli Tutung tarafından Çinceden çevrilmiştir.  Bu sutranın kısa adı Al­tun Yaruk Sudur şeklindedir. Altun Yaruk’un üç kolleksiyon­da fragmanları vardır. Tam nüshası 1687 tarihinde istinsah edilmiş olup Petersburg’dadır. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Dört asır hükümranlık sürmüş olan Karahanlı devletinden günümüze kalan Türkçe eser sayısı fazla değildir. Karahanlı yazı diliyle yazılmış eserler şunlardır: 1. Kutadgu Bilig 2. Dîvânu Lugâti’t-Türk 3. Atebetü’l-Hakayık 4. Yarkend Hukuk Belgeleri 5. Kur’an Tercümeleri

Yanıt Açıklaması: Eski Uygur şiirinin en önemli özelliği, uyak düzeninin söz başında bulunmasıdır. Bu uyak düzeni, “söz başı aliterasyonu”, “baş uyak”, “kıta aliterasyonu”, “Altay aliterasyonu” gibi adlarla adlandırılmıştır. Bu çevrelerde yazılmış Türk şiirinde uyak, mısra başında ve aynı zamanda mısra içinde de bulunduğu için, bu uyak düzenine genel olarak “kıta aliterasyonu” adı verilmektedir. Söz başı uyak düzenine göre, şayet dizeler ünlü ile başlıyorsa, şiirdeki bütün dizeler ünlü ile başlamaktadır. Doğru yanıt C’dir.