VIII-XIII. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Kısasü’l-Enbiyâ, siyer-i nebî türünden bir eser olup Harezm Türkçesiyle yazılmış ilk edebi eserdir. Peygamber kıssalarının bir araya getirildiği bir eserdir. Nâsırü’d-din bin Burhânü’d-dîn Rabgûzi (Ribât-ı Rabgûzi) tarafından Moğol hükümdarı Nâsirüddîn Tok Bug’ya sunulmuştıur. Arapçadan Farsçaya yapılmış bir tercümenin Türkçe uyarlamasıdır. Mektup tarzında değildir.

Yanıt Açıklaması: Uygurlar 5. yüzyıldan 8. yüzyılın ortalarında Uygur Bozkır Devletinin kuruluşuna kadar geçen sürede çeşitli Türk boylarıyla birlikte yaşamışlardır. Uygur Türkleri, Kök Türk yazıtlarından Bilge Kağan yazıtında zikredildiği gibi II. Kök Türk Kağanlığı idaresi altında Ötüken’in kuzeyinde Basmıl ve Karluk Türkleriyle birlikte yaşamışlardır. Uygur Türkleri, Kağanlık idaresindeki diğer Türk boyları olan Basmıl ve Karluk Türkleriyle birleşerek 744 yılında Kök Türk Kağanlığına son vermiş, daha sonra bu Türk boylarını da nüfuzları altına alıp Bozkır Uygur Devleti’ni kurmuşlardır (745-840). Uygurlar, böylece 745 yılında Kutlug Bilge Köl Kagan idaresinde tarih sahnesindeki yerlerini almışlardır.

Yanıt Açıklaması: Zemahşerî, sözlüğü beş bölüme ayırarak hazırlamıştır. Bu bölümler; isimler, fiiller, edatlar, isim çekimi, fiil çekimidir. Eserde 3506 sözcük bulunmaktadır, bu sözcüklerden 2908’i Türkçe, 450’si Arapça, 133’ü Farsça kökenlidir.

Yanıt Açıklaması: I. Anadolu birliğini kendi adlarına kurmak isteyen Danişmendliler beyliği, Anadolu Selçukluları tarafından 1175’te ortadan kaldırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Astronomi de Anadolu Selçukluları’nın üzerinde durduğu ve önemli saydıkları bilim dallarındandır. Nitekim Anadolu’da yazılan ilk eser olan Keşfü’l-akabe’nin, bir astronomi kitabı olması bunu göstermektedir. Genelde İslâm âleminde, özelde Anadolu’da, astronomiye olan ilginin sebebi, bu ilmin her zaman insana yeni ufuklar vermesi, kişiyi daima gizemini koruyan gökyüzüne, uzaya ve evrene yöneltip her olayı araştırmaya sevk etmesidir.

Yanıt Açıklaması: Çeşitli milletlerin bir arada bulunup yaşadığı Anadolu’da kurulan Anadolu Selçuklu Devleti, hem karışık kültürlerden oluşuyor hem de çok dilli bir ortam sunuyordu. Nitekim Anadolu’da Türkçe, Farsça, Arapça, Rumca, Ermenice ve Süryanicenin konuşulması ve kaleme alınan çeşitli eserlerde kullanılması bunu desteklemektedir.

Yanıt Açıklaması: Malazgirt zaferinden sonra üç dört yıl içinde Anadolu’nun büyük bir kısmının fethedilmesinde önemli rolü olan Süleyman Şah, büyük bir mücadeleden sonra Bizanslılardan İznik’i alıp başşehir yaparak Anadolu Selçuklu Devleti’ni kurmuştur (1075-1080).

Yanıt Açıklaması: Bizanslılara karşı savaşmış Müslüman bir Arap kahramanı olduğu ileri sürülen Battal Gazi etrafında meydana getirilen menkıbevî destan Battal-nâme’dir.Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Mesnevilerin giriş bölümünde yer alan ve Allah’ın anılıp övüldüğü hamd’i konu alan bölüm “tahmid” denir.

Yanıt Açıklaması: Karahanlı devletindeki hükümdarların dil şuurunun görülmediği bu devletlerde hükümdar, halk ve ordu Türk olduğu halde Farsça resmî ve edebî dil, Arapça da ilim dili olarak benimsenmiştir. Doğru cevap C’dir.

Yanıt Açıklaması: Mukaddimetü’l-Edeb, Arapça öğretmek maksadıyla, Arapça kelime ve kısa cümleler esas alınarak, satır aralarına Türkçe, Farsça ve bazı nüshalarda da Moğolca ya da bir İran dili olan Harezmce anlamları yazılarak lügat tarzında hazırlanmış bir eserdir.

Yanıt Açıklaması: Harezmşahlar tarihi esas itibariyle Atsız bin Muhammed bin Anuş Tigin ile başlar.

Yanıt Açıklaması: İlk eseri Felek-nâme’yi Farsça yazan Gülşehrî, Mantıku’t-tayr’ı ve diğer şiirlerini ise Türkçe yazmıştır. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Divan-ı Kebir, duygu yüklü ve oldukça hacimli bir eser olup içinde yer alan şiirlerin büyük bir kısmı Şems-i Tebrizî’ye duyulan sevginin ve hasretin terennümüdür. Ayrıca Selahaddin-i Zerkub ve Hüsameddin Çelebi için söylenmiş şiirler de bulunmaktadır. Bu şiirler içinde rübailer dikkat çekmektedir.

Yanıt Açıklaması: Hakim Süleyman Ata Yasevilik'i devam ettirmiş, Türkçe eserler vererek halkı aydınlatmış olsa da Necmeddin-i Daye , Baba İlyas-ı Horasanî , Hacı Bektaş-ı Velî, Mevlana  Bahaeddin Veled'in Anadolu'da kültür merkezlerinin oluşmasındaki etkileri daha büyüktür.

Yanıt Açıklaması: Anadolu Selçuklu şehzadeleri de sanata, ilme ve edebiyata önem verip şiir söylemişlerdir. Bunlardan Nasireddin Berkyaruk, Farsça olarak Hür-zâd ile Perî-nejâd hikâyesini nazmetmiştir. İbn Bibi tarafından “belâgat örneği ve sanat mucizesi” olarak nitelendirilen bu eserin sadece baş kısmı, İbn Bibi’nin tarihinde yer alarak günümüze kadar gelmiştir. Doğru cevap “E” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Selçuklu ve Gazneliler döneminde doğrudan Arap alfabesi kullanılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Emsile: Arapça fiillerin çekimi hakkında bilgi veren kitap.

Yanıt Açıklaması: Hüsrev-ü Şirin . Cevap A'DIR.

Yanıt Açıklaması: Âşık Paşa, 10613 beyti bulan ve XIV. yüzyılın en büyük mesnevisi olan Garîb-nâme’de yalnız Türkçe üzerinde değil, genel dilbilimin alt dallarından biçimbilim (=morfoloji; sözcüklerin oluşumu) içerisinde yer alan konular hakkında da görüşler ileri sürmüştür. Doğru cevap A'dır.