VIII-XIII. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-şerîf ve Çarh-nâme Ahmed Fakih'e, Ma’ârif ve İbtidâ-nâme Sultan Veled'e,Mecâlis-i Seb’a ise Mevlana'ya aittir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Eserler, Sultan Veled'e aittir.

Yanıt Açıklaması: Mevlana

Yanıt Açıklaması: Fahreddin-i Irakî, uzun süre kaldığı Hindistan’dan hacca gitmiş, oradan Anadolu’ya gelerek büyük sufî Sadreddin-i Konevî’nin Fusûs dersine devam etmiştir. Bu derslerden aldığı ilham ile aşk hakkında en tanınmış eserlerden biri olan Lemeât’ı Farsça olarak kaleme almıştır. Deh-fasl diye de anılan Uşşâk-nâme isminde yine Farsça bir mesnevisi vardır. Doğru cevap “D” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Ma’ârif, Rebâb-nâme ve İbtidâ-nâme adlı eserler Sultan Veled'e, Divan-ı Kebir ise Mevlana'ya aittir. Kitâbu Evsâfı Mesâcidi’ş-şerîfe ise Ahmed Fakih'in eseridir. Doğru cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Mısraların ortada ve sonda kafiyelenerek bir beytin dört mısra haline getirilmesi de Mevlana ile başlamıştır. Bu durum daha sonraki şairlerde özellikle Yunus Emre ve Nesîmî’de yaygın şekilde kendini gösterecek ve Türk şiirinin Eski Türkçeden gelen bir görünümü olacaktır.Doğru cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: Mukaddimetü’l-Edeb’in bugüne kadar pek çok nüshası bulunmuştur. Eserin Harezm Türkçesi’ne yapılmış yirmiye yakın nüshası tespit edilmiştir. Bu nüshalardan bir kısmı şunlardır: 1. Yozgat Nüshası (Kayıt No: 396; Tarihi: 25 Mayıs 1257), 2. Berlin Nüshası (Kayıt No: Orient Fol. 66; Tarihi: 1282), 3. Paris Nüshası (Kayıt No: Supplément turc 287; Tarihi: XII. yy.), 4. Şuşter Nüshası (Tarihi: XIII. yy.), 5. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi Nüshası (Kayıt No: Edebiyat nr. 4655; Tarihi:1315) Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Eş’arilik: Ebü’l-Hasan el-Eş’arî tarafından kurulan akaid/kelam ekolü. Aklın hiçbir zaman gerçeğe ulaşamayacağı ileri sürülen bu ekolde, kulların mutluluğu, ancak kayıtsız şartsız inanmakla bulabilecekleri belirtilmektedir.

Yanıt Açıklaması: Mevlana'nın Hüsâmî-nâme adıyla da andığı, tarikata mensup olanları (müritleri) ve acemileri irşat etmek ve toplumun eğitimi için yazdığı eserinin adı Mesnevi'dir.

Yanıt Açıklaması: Gerçek manada Türkçe gazel yazan ilk şair Sultan Veled'dir.

Yanıt Açıklaması: Astronomi Anadolu Selçukluları’nın üzerinde durduğu ve önemli saydıkları bilim dallarındandır. Anadolu’da yazılan ilk eser olan Keşfü’l-akabe bir astronomi kitabıdır.

Yanıt Açıklaması: 15. yüzyılda Timur’un peşi sıra saldırılarına maruz kalan Altın Ordu Hanlığı, bu yüzyılda iyice güçten düşmüş, 1502 yılında tarih sahnesindeki yerini kendisinden doğmuş olan Kırım, Kazan, Sibir, Astrahan ve Nogay Hanlıklarına bırakmıştır. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu Selçuklu Devleti’nin kuruluşunun ilk 150 yılında (yaklaşık 616/1220’ye kadar) ve Danişmendliler döneminde Anadolu’da yazılan eserlerin hemen hepsi tıp, astronomi, matematik, felsefe gibi aklî ve tabiî ilimlere aittir. Bunda, ilk dönem Selçuklu sultanları, şehzadeleri ile Danişmendli devlet adamlarının Mutezile eğilimli olmaları etkili olmuştur. Bu akliyeci geleneğin, XIII ve XIV. asırlarda Tokat ve çevresinde devam ettiğini, İbn Serrâc’ın 715/1315’te yazdığı Teşvîku’l-ervâh ve’l-kulûb isimli eseri göstermektedir. Mutezile, İslâm’ın doğuşundan yaklaşık bir asır sonra ortaya çıkmış, İslâm dinini akıl ölçü ve kurallarına göre yorumlayan dinî ve felsefî bir harekettir. Bu bilgiler ışığında doğru cevap “B” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Kısasü’l-enbiyâ, Harezm Türkçesi ile yazılmış ilk edebî eserdir. Peygamber kıssalarının bir araya getirildiği siyer-i nebî türünden bir eser olan Kısasü’l- Enbiyâ, 1310 yılında Nâsırü’d-dîn bin Burhânü’d-dîn Rabguzî ya da kısa adıyla Ribât-ı Rabguzî tarafından yazılmış ve dönemin Moğol hükümdarlarından Nâsırüddîn Tok Buga’ya sunulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Divanü Lügati’t-türk, Araplara Türkçe öğretmek, Türkçenin Arapça ile boy ölçüşebileceğini göstermek ve Türklerin diğer milletlerden sadece güç ve kuvvet yönünden üstün olmadığını, bilakis dil, kültür ve medeniyet bakımından da büyük bir maziye ve geleceğe sahip bulunduğunu ortaya koymak ve bu durumu Türk olmayan milletlere haber vermek amacıyla yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Danişmendliler,   Tokat, Sivas, Amasya ve Çorum yörelerinin Türkleşmesi ve İslâmlaşmasını sağlamışlardır,  Türk kültürü ve “Türkmencilik şuuru”na büyük önem vermişlerdir. Nitekim Melik  Ahmed Gazi ve beraberindekilerin kahramanlıklarının anlatıldığı Dânişmend-nâme bu kültürel anlayışın bir mahsulüdür.

Yanıt Açıklaması: I. Alaaddin Keykubad Anadolu Selçuklu devleti sultanlarındandır.

Yanıt Açıklaması: Batıya yapılan bu akınlar Alp Arslan (1063-1072) zamanında giderek artmış, S¸irvan’ın ele geçirilmesiyle Ermenistan ve Gürcistan’daki Bizans nüfuzu ortadan kaldırılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Oğuz Türkçesinin XI. yüzyılın ikinci yarısındaki dil yapısı hakkında en sağlıklı bilgiyi veren Kâşgarlı Mahmud’un Dîvanü Lügati’t-Türk’üdür.

Yanıt Açıklaması: Cümcüme-nâme ya da Dâsitân-ı Cümcüme, Altın Ordu’da 1368-1369 yıllarında Hüsam Kâtip tarafından yazılmış manzum bir eserdir. Eser Harezm Türkçesine Feridüddin Attar’ın Farsça Cümcüme-nâme adlı eserinden tercüme edilmiştir. Mesnevi tarzında yazılmış bu eserde, Hz. İsa ile Kesikbaş menkıbesi anlatılmaktadır. Doğru cevap A'dır.