VIII-XIII. Yüzyıllar Türk Edebiyatı

Yanıt Açıklaması: Kısasü-l Enbiya. Cevap B'dir.

Yanıt Açıklaması: Danişmendliler döneminin önemli ilim merkezlerinden bir diğeri ise, Kuzey Mezopotamya ve Suriye’den Anadolu’ya açılan ticaret yolu üzerinde yer alan ve Anadolu’nun Türkler tarafından feth edilmesinden önce Süryanilerin elinde bulunan Malatya’dır. Özellikle, Anadolu Selçuklu Sultanı Gıyaseddin Keyhüsrev’in veziri Malatyalı Muhammed Gazi, Şeyh Ebu Tahir Ahmed-i İsfahanî gibi İran asıllı kişiler, Malatya’ya gelip yerleşmişler ve burada ilmî ve kültürel faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu da, İran kültürü ile Süryanî kültürünün buluştuğu Malatya’ya, Sasaniler devrindeki ilmî ve fikrî hareketliliği yeniden kazandırmıştır. Hatta İran millî kültürünün yeniden canlandığı Malatya, Selçuklular döneminde şehzadelerin eğitim görüp devlet idaresine hazırlandıkları bir merkez hâline gelmiştir. Nitekim I. Gıyaseddin Keyhüsrev ve oğlu I. İzzeddin Keykavus burada eğitim gören Anadolu Selçuklu sultanlarındandır. Burada var olan İran tesiri, Selçuklu sultanlarının eski İran şahlarının adlarını kullanmalarında ve çok iyi şekilde Farsça bilmelerinde etkili olmuştur.

Yanıt Açıklaması: Budizmin Mahayana mezhebine ait olan Maitrisimit Nom Bitig, Uygur edebiyatının en önemli metinlerindendir. Prajñaraksita tarafından Toharcadan çevrilen eser, gelecekteki Buda’yı ifade etmektedir. Giriş dışında ülüş adı verilen yirmi yedi bölümden oluşan Maitrisimit’in bölümleri Toharca aslı ile paralellik göstermektedir. Ancak giriş bölümünün telif olduğu düşünülmektedir. Eserin her bir bölümünde, anlatılan olayların nerede tasavvur edilmesi gerektiğini belirten sözler bulunmakta ve “seyretmek” anlamına gelen “körünç” ifadesi sıkça kullanılmaktadır. By sebeple Maitrisimit, Türk edebiyatının ilk tiyatro metni olarak değerlendirilmektedir.

Yanıt Açıklaması: İlk eseri Felek-nâme’yi Farsça yazan Gülşehrî, Mantıku’t-tayr’ı ve diğer şiirlerini ise Türkçe yazmıştır.

Yanıt Açıklaması: Harezm bölgesine ait metinlerde Karahanlı Türkçesinin özellikleri daha yoğunken, Altın Ordu sahasına ait metinlerde Kıpçak ve Oğuz Türkçelerine ait özellikler daha belirgin olduğu ifade edilebilir.

Yanıt Açıklaması: Hamidoğulları Beyliği Isparta’da, Eratnaoğulları Beyliği Sivas-Kayseri’de, Çobanoğulları Beyliği Kastamonu’da,  Pervaneoğulları Beyliği Sinop’da, Dulkadiroğulları Beyliği Maraş’ta kurulmuştur. Doğru cevap A’dır.

Yanıt Açıklaması: Mevlana’nın devlet adamlarına, dönemin ileri gelenlerine, dostlarına ve oğullarına yazdığı 150 kadar mektubun toplanmasıyla meydana gelen bir eserdir. Mektûbât (=mektuplar), yazıldıkları yıllarla ilgili önemli bilgiler içermektedir. Mevlana’nın mektuplarında insanlara öğüt verdiği ve onları hayra teşvik ettiği görülür. Mevlana’ya sorulan sorulara cevap olarak yazılan bazı mektuplarda dinî ve ilmî konulara da yer verilmiştir. Doğru cevap D'dir.

Yanıt Açıklaması: Anadolu Selçukluları döneminde oluşan, Türklük ruhunun etkin olduğu Tokat ile İran tesirinin baskın olduğu Malatya’da yetişen şehzadeleri iktidara taşıma mücadelesi dikkat çekmektedir

Yanıt Açıklaması: Harezm Türkçesi’nin ses ve şekil özelliklerini en iyi yansıtan eserlerinin başında gelen Nehcü’l-Ferâdîs didaktik bir eser olduğu için, sanat gayesi gütmeksizin açık bir dille yazmıştır. Bununla birlikte eser kuru ve sıkıcı değildir.  Sade bir dille ve akıcı bir üslupla yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Harezm bölgesine ait metinlerde Karahanlı Türkçesinin özellikleri epeyce yoğundur. Altın Ordu sahasına ait metinlerde ise Kıpçak ve Oğuz Türkçelerine ait özellikler daha belirgindir. Bunlar daha sonra yerini Çağatay Türkçesine bırakmıştır. Bu çevrede yazılmış eserlerin dilinin Harezm Türkçesi olarak adlandırıldığını, Ali Şîr Nevaî’nin Mecâlisü’n-Nefâis adlı eserinden anlıyoruz. Ünlü kişilerin hayatlarını anlatan bu eser önemlidir.

Yanıt Açıklaması: Birçok değişik öğretiyi birleştirmeyi amaçlayan felsefi veya dinî öğretiye Senkretik denir. Doğru cevap “B” şıkkıdır.

Yanıt Açıklaması: Mukaddimetü’l-Edeb, Arapça öğretmek maksadıyla, Arapça kelime ve kısa cümleler esas alınarak, satır aralarına Türkçe, Farsça ve bazı nüshalarda da Moğolca ya da bir İran dili olan Harezmce anlamları yazılarak lügat tarzında hazırlanmış bir eserdir. Eser, Harezmşah Atsız bin Muhammed bin Anuştigin’in isteği üzerine, 1127-1144 yılları arasında, devrin bilinen tefsir ve lügat âlimlerinden Mahmud bin Ömer ez-Zemahşarî tarafından yazılmıştır.

Yanıt Açıklaması: Muinül mürid. Cevap A'dır.

Yanıt Açıklaması: İbn Bibi değil annesi Bibi Müneccime astrolojiyle uğraşan bir ilim insanıdır.

Yanıt Açıklaması: Türk dili araştırmaları bakımından önemli olan yarlık ve bitikler, aynı zamanda Türk tarihi ve kültürü üzerine yapılan çalışmalar için de büyük önem taşmaktadır. Yarlık han fermanı, buyruğu anlamında bir kavramdır. Bitik de bugün betik olarak da bilinen mektup anlamındadır.

Yanıt Açıklaması: Arapçadan Farsçaya yapılmış bir tercümenin Türkçe uyarlaması”dır. Harezm Türkçesi ile yazılmış ilk edebî eserdir. Nâsırüddîn Tok Buga'ya sunulmuştur.

Yanıt Açıklaması: Muhabbet-name. Cevap E'dir.

Yanıt Açıklaması: Harezmşahlar tarihi esas itibariyle Atsız bin Muhammed bin Anuş Tigin ile başlar.

Yanıt Açıklaması: İlk eseri Felek-na^me’yi Farsça yazan Gülşehri^, Mantıku’t-tayr’ı ve diğer şiirlerini ise Türkçe yazmıştır. Böylece Türkçe eser yazmada öncü durumuna gelen Gülşehri^, Türkçe eser yazanların hor görüldüğü bu dönemde, Türkçeye olan sevgi ve bağlılığını açıkça ortaya koymuş bir şairdir. Türkçeye gönül veren Gülşehri^, kimsenin Türkçe yazmaya iltifat etmediği ve Türkçe yazanların da özür dilediği bir devirde Türkçe yazmakla övünmüştür. Doğru cevap B’dir.

Yanıt Açıklaması: Yunus Emre